ΠΟΙΟΙ, ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΚΑΤΕΣΤΡΕΨΑΝ ΤΗΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ; (WHO, WHEN AND WHY DESTROYED THE LIBRARY OF ALEXANDRIA?)1

ΜΕΡΟΣ 4ον

4. Η «καταστροφή» της Αλεξανδρινής βιβλιοθήκης, το 391 μ.Χ. (Συνέχεια 3ου μέρους)

στ. Τι απέγιναν τα χειρόγραφα, όσα τουλάχιστον επιβίωσαν από τις διαδοχικές καταστροφές της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης;

1/. Μετά τα γεγονότα του 391/392 μ.Χ. στο Σεραπείον, έχουμε ειδήσεις για βιβλιοθήκες, για φιλοσόφους, για διδασκαλία αρχαίων φιλοσόφων στην Αλεξάνδρεια, προφανώς με την βοήθεια βιβλίων (π.χ. τον έβδομο αιώνα, ο Στέφανος διδάσκει Αριστοτέλη).

Τον 6ον αιώνα έχουμε την μαρτυρία του Αμμωνίου, ο οποίος όχι μόνο αναφέρει την «μεγάλη βιβλιοθήκη» της Αλεξάνδρειας, αλλά επί των ημερών του υπήρχαν 40 αντίγραφα των Αναλυτικών του Αριστοτέλη και 2 αντίγραφα των Κατηγοριών του. Μαθητής του Αμμωνίου αυτού, υπήρξε ο Ιωάννης  Φιλόπονος.

Εάν ισχύει η μαρτυρία του Αμμωνίου, σημαίνει ότι μετά τα γεγονότα του 4ου αιώνος, έγιναν προσπάθειες επανιδρύσεως και επαναλειτουργίας της Βιβλιοθήκης, με εμπλουτισμόν βιβλίων, διασωθέντων από τις διαχρονικές καταστροφές ή αντιγράφων, συλλεγέντων από διάφορες περιοχές. Από τα αντίγραφα, κυρίως, και πιθανώς πρωτότυπα, αγνώστου συνολικού αριθμού, στους αιώνες που μεσολάβησαν:

.Άλλα στάλθηκαν στην Ρώμη, πολλά από τα οποία σώζονται στα υπόγεια του Βατικανού.

.Άλλα βρέθηκαν στην κατοχή μοναστηριών και κατόπιν στις βιβλιοθήκες της Αυτοκρατορίας μας («Βυζαντίου»), οι οποίοι τα διέσωσαν και αντέγραψαν από πάπυρους σε περγαμηνές περί το 89%.

.Άλλα βρέθηκαν στην Πατριαρχική Βιβλιοθήκη του Καΐρου

.Άλλα τα έκρυψαν άραβες λόγιοι για να τα διασώσουν από την καταστροφή. Οι αραβοχριστιανοί, διέσωσαν και μετέφρασαν πολλά από τα ελληνικά συγγράμματα περί το 8% μέχρι την επέλαση του φουνταμενταλιστικού Ισλάμ, όπου και καταστράφηκαν πολλές λογοτεχνικές αντιγραφές, επειδή κατηγορήθηκαν σαν αιρετικές και διεσώθησαν μόνο τα μαθηματικά και η αστρονομία.

Τέλος, άλλα βρέθηκαν σε ιδιωτικές συλλογές. Αρκεί να αναφέρουμε πως ο Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρις (1572-1638), δώρισε στο βασιλιά της Αγγλίας Κάρολο Α΄, τον περίφημο Αλεξανδρινό κώδικα, ένα πολύτιμο χειρόγραφο του 4ου αιώνος.

2/. Ο Victor Nourisson, ελβετικής καταγωγής επιμελητής της Δημαρχιακής βιβλιοθήκης Αλεξανδρείας, σε διάλεξή του στις 3 Μαρτίου του 1893, μας πληροφόρησε ότι: «μετά την άλωση του Σαραπείου από τον Θεόφιλον, η βιβλιοθήκη λεηλατήθηκε μεθοδικά και τα βιβλία στάλθηκαν στην Ρώμη και στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο Θεοδόσιος ο Β΄ καταγίνονταν να καταρτίσει μεγάλη συλλογή βιβλίων» (bull. Ste Khed Geogr. VII serie Νο 10 p. 562).

Μία ακόμη μαρτυρία ενός ομοϊδεάτου «οπαδού» του Γίββωνος, που διαψεύδει τους συκοφάντες του Χριστιανισμού, ότι δήθεν οι Χριστιανοί κατέστρεψαν ή πυρπόλησαν την «βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας».

Εφ’ όσον λοιπόν τα βιβλία αφηρέθησαν και μεταφέρθηκαν σε άλλες βιβλιοθήκες, τα βιβλία ή αριθμός βιβλίων, αντιγράφων και χειρογράφων, την περίοδον εκείνη, ΔΕΝ ΚΑΤΕΣΤΡΑΦΗΣΑΝ. Αντιθέτως, αν είναι αλήθεια ότι «λεηλατήθηκαν», δείχνει ότι η αξία τους εξετιμάτο, και δεν χάθηκαν, αλλά μεταφέρθηκαν αλλού, για εμπορικούς και άλλους λόγους.

3/. Τα Ελληνικά Μοναστήρια, θεματοφύλακες τής αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας.2

Η θεολόγος Θεώνη Μπούρα, σε ειδική έρευνα  για το εξεταζόμενον θέμα, μας πληροφορεί:

«… 20.000 χειρόγραφα φυλάσσουν οι βιβλιοθήκες τών μοναστηριών τού Αγίου Όρους. Η μονή Μεγίστης Λαύρας διαθέτει 2.242 χειρόγραφα κατέχοντας την 3η θέση σε χειρόγραφα παγκοσμίως, ενώ η 1η θέση ανήκει επίσης σε μοναστήρι, τη μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά που διαθέτει 4.500 χειρόγραφα από τα οποία το 75% είναι ελληνόφωνα. (Τη δεύτερη θέση έχει το Βατικανό με 3.500 χειρόγραφα. Συγκεκριμένα η Μονή Μεγίστης Λαύρας, μεταξύ πολλών άλλων αρχαιοελληνικών χειρογράφων, φυλάσσει 4 χειρόγραφά του Γαληνού Ω69, Ω70, Ω71, Ω72, 2 χειρόγραφα Ιπποκράτους «Αφορισμοί» Ω68 και Ω69, 3 σπάνια χειρόγραφα τού Αέτιου Αμηδινού, προσωπικού γιατρού τού Ιουστινιανού, Ω63, Ω64 και Ω65, 2 χειρόγραφα τού Θουκυδίδη και τους «Βίους Παράλληλούς» τού Πλουτάρχου.

Η ίδια μονή φυλάσσει την «Βοτανική» τού Διοσκουρίδη, έργο που αποτελεί όνειρο κάθε φαρμακοποιού, βοτανολόγου και δηλητηριογνώστη. Μάλιστα είναι εικονογραφημένο με ανεξίτηλες μικρογραφίες. Το μοναδικό στον κόσμο νομικό χειρόγραφο με τις Νεαρές τών Κομνηνών (13ος αι.) βρίσκεται στην Λαύρα. Ο Επίκτητος, ο Ερμογένης και ο Ευκλείδης φυλάσσονται στη μονή Εσφιγμένου. Στη βιβλιοθήκη τής μονής Ιβήρων θα συναντήσει ο ερευνητής τα έργα που συνέθεσε ο Ευριπίδης, ο Αισχύλος, ο Θεόκριτος, ο Σοφοκλής και ο Πίνδαρος.

Η μονή Βατοπεδίου διασώζει χειρόγραφο τών γεωγράφων Πτολεμαίου και Στράβωνος, με αρ. 655, τού 13ου αι. Τούτα φυλάσσονται όχι τυχαία στα παραπάνω μοναστήρια, αλλά πρόκειται για απολύτως συνειδητή πράξη επιλογής τών μοναχών να ασχοληθούν ακούραστα, δίχως αμοιβή και χωρίς θρησκευτικούς λόγους με την αντιγραφή τών αρχαιοελληνικών έργων, ώστε να τα διασώσουν από την φθορά τού χρόνου και να τα μεταδώσουν στις επόμενες γενιές ως ελληνική κληρονομιά στον πνευματικό κόσμο παγκοσμίως καθιστώντας τον πλουσιότερο.

Ο άγιος Αθανάσιος Αθωνίτης, για παράδειγμα, ήταν ασκητικός, αγαπούσε πολύ τα βιβλία κι’ ερχόμενος από την Κωνσταντινούπολη στον Άθω, όπου ίδρυσε μοναστήρι έφερε τα προσωπικά του βιβλία. Ίδρυσε στην μονή Μεγίστης Λαύρας εργαστήριο αντιγραφής χειρογράφων (Scriptorium) και όρισε υπεύθυνο για το εργαστήριο όχι τυχαίο πρόσωπο αλλά τον πρωτοκαλλιγράφο Ιωάννη και βιβλιοφύλακα, τον μοναχό Μιχαήλ. Το έργο αγάπης και αντιγραφής χειρογράφων συνεχίστηκε αμείωτο από τους κατοπινούς μοναχούς τής Λαύρας, γι’ αυτό και στην μονή αυτή, λειτούργησε το πρώτο τυπογραφείο στην Ελλάδα το 1759.

Ο όσιος Θεόδωρος Στουδίτης, οργάνωσε βιβλιοθήκη στην μονή Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη συγκεντρώνοντας μεγάλο αριθμό χειρογράφων, όχι μόνο χριστιανών, αλλά και εθνικών συγγραφέων, διευκολύνοντας έτσι στην γνώση, διάσωση και διάδοσή τους.

Σπουδαία χειρόγραφα αρχαίας ελληνικής γραμματείας διασώζει η βιβλιοθήκη τής Μονής Ιωάννου τού Θεολόγου στην Πάτμο. Θεωρείται μία από τις καλύτερες τής Ανατολής και εκεί φυλάσσονται σπάνια χειρόγραφα με τις τραγωδίες «Εκάβη», «Ορέστης», «Αίας», «Ηλέκτρα» κ.α. Ακόμη το παλαιότερο έντυπο βιβλίο τής μονής είναι η «Ανθολογία διαφόρων επιγραμμάτων αρχαίοις συντεθειμένοις σοφοίς…», Φλωρεντία 1494 (Λέκκου Ευαγγέλου Π., Τα ελληνικά μοναστήρια, Αθήνα 1995, σ. 25-26).

Στην μονή Ζάβορδας3 βρίσκεται μεταξύ άλλων κωδίκων και ο μοναδικός κώδικας τού λεξικού τού πατριάρχη Φωτίου. Σώζονται 3 αντίγραφα, ένα στην βιβλιοθήκη τού Πανεπιστημίου Cambridge στην Αγγλία, ένα στην βιβλιοθήκη τού Βερολίνου και ένα στην μονή Ζάβορδας. Το τής Ζάβορδας υπερέχει, διότι είναι το μοναδικό πλήρες, ενώ τα άλλα είναι ελλιπή. Το ανακάλυψε ο καθηγητής τού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Λίνος Πολίτης το 1959. Περιλαμβάνει αποσπάσματα αρχαίων ελλήνων συγγραφέων που σώζονταν στην εποχή τού Φωτίου, π.χ. αρχαία κωμωδία τού Κρατίνου, τού Εύπολη και αποσπάσματα αρχαίων ελλήνων ποιητών και ιστορικών. Επίσης χάρη στον Φώτιο και στην μονή Ζάβορδας, έχουμε γνώση για τον Κτησία, τον Κόνωνα, το Μέμνονα και τα χαμένα βιβλία τού Διοδώρου. Στην μονή Παμμακαρίστου στην Κωνσταντινούπολη, δημιουργήθηκε κέντρο μελέτης και αντιγραφής χειρογράφων (Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, άρθρο «Βυζάντιο και Αφροκεντρισμός», Αγνή Βασιλικοπούλου, επικ. Καθ. Βυζαντινής φιλολογίας τού Πανεπιστημίου Αθηνών, τεύχος 6, σ.44).

Στην διάσωση τής αρχαίας ελληνικής γραμματείας, σπουδαία είναι η συμβολή τών ελληνόφωνων μοναστηριών στην Κάτω Ιταλία. Στην Απουλία στο Κοριλιάνο ώτ΄Οτράντο, υπήρχε από τον 10ον αι. το ορθόδοξο μοναστήρι τού αγίου Νικολάου με σημαντική πνευματική δραστηριότητα, καθώς εκεί ως το 15ον αι. διδάσκονταν αρχαία ελληνικά και λατινικά και αντιγράφονταν αρχαία κείμενα (Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, άρθρο «Οι ελληνόφωνοί της Κάτω Ιταλίας, η κιβωτός τής Μεγάλης Ελλάδας», Θεμιστοκλής Φ. Περτέσης, φιλολ.-ιστορικός, τεύχος 20, σ. 20).

Η αντιγραφή και διάσωση τών αρχαίων ελλήνων συγγραφέων, φαίνεται ότι γινόταν από τους μοναχούς με μεράκι και αγάπη, αφού δεν αρκούνταν στην απλή αντιγραφή, αλλά καλλιγραφούσαν και διακοσμούσαν τα χειρόγραφα με πολύ κόπο και κόστος καθώς τόσο τα μελάνια και τα χρώματα όσο και τα υλικά γραφής (πάπυροι, περγαμηνές) ήταν ακριβά. Κι όμως τα διέθεταν χάριν τών έργων τών αρχαίων.

Τα μοναστήρια διασώζουν, διακοσμούν, αλλά και εκσυγχρονίζουν, τα αρχαία κείμενα, καθώς τα μεταγράφουν από την μεγαλογράμματη-κεφαλαιογράμματη γραφή, στην μικρογράμματη τής εποχής. Η μικρογράμματη γραφή, εξέλιξη τής Ρωμαίϊκης («βυζαντινής») «επισεσυρμένης», έλαβε την οριστική της μορφή στην Κωνσταντινοπολίτικη μονή Στουδίου, από τον μοναχό και μετέπειτα ηγούμενο τής μονής Νικόλαο, ο οποίος έγραψε το πρώτο σωζόμενο χρονολογημένο χειρόγραφο στην μικρογράμματη γραφή, το Ευαγγελιστάριο Uspenskij (κώδικας Petropolitanus 219) [Σοφιανού Δημητρίου Ζ., «Ορθοδοξία και Ελληνισμός», Άγια Μετέωρα 2007, σ. 17-19].

Στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες (Άγιον Όρος, Άγια Μετέωρα, Μονή Δουσίκου, Πάτμος κ.α.) έχουν διασωθεί και φυλάσσονται με αγάπη και σεβασμό οι πρώτες έντυπες, σπανιότατες και πολύτιμες, εκδόσεις τών αρχαίων ελλήνων συγγραφέων, τής Βενετίας κυρίως, τα «αρχέτυπα» τού Άλδου Μανούτιου (editions aldinae, incunabula), τού τέλους τού 15ου αι. και τών αρχών τού 16ου αι., Ησίοδος, Πλάτων, Θεόκριτος, τραγικοί ποιητές, Αριστοτέλης, Δημοσθένης, Αριστοφάνης, Λουκιανός, Στράβων κ.α.

Η μονή Μεγάλου Μετεώρου, διασώζει σε χειρόγραφα έργα τού Ομήρου, τού Ησιόδου, τού Σοφοκλή, τού Δημοσθένη και τού Αριστοτέλη. Επίσης φυλάσσει τα πολύτιμα αρχέτυπα τών εκδόσεων Βενετίας τού Άλδου Μανουτίου (1495), στα εξής έργα: Θεοκρίτου Ειδύλλια, Θεόγνιδος Γνώμαι, Ησιόδου Θεογονία-Έργα και Ημέραι-Ασπίς Ηρακλέους κ.α.

Επίσης Λεξικά τής αρχαίας ελληνικής γλώσσας, Μέγα Ετυμολογικόν, Βενετία 1499 Βαρίνου Φαβορίνου, Ρώμη 1523, Συντακτικό Απολλωνίου Αλεξανδρέως τού Γραμματικού, Βενετία 1495 κ.α. Η απόκτηση τών εντύπων αυτών κόστιζε πάρα πολύ στα μοναστήρια, διότι το έντυπο βιβλίο κατά την πρώτη εμφάνισή του ήταν πολύ ακριβό [Σοφιανού Δημητρίου Ζ., «Ορθοδοξία και Ελληνισμός», Άγια Μετέωρα 2007, σ. 21].

Άραγε από πού προέκυψε η αγάπη τών χριστιανών μοναχών για τα αρχαία ελληνικά έργα; Ίσως σχετίζεται με την προτροπή τού Μεγάλου Βασιλείου, θεμελιωτή τού κοινοβιακού μοναστικού βίου, προς τους νέους να μελετούν τα έργα τών αρχαίων Ελλήνων, όπως τού Ομήρου, τού Πλάτωνα, τού Σωκράτη. Ίσως επειδή οι Μεγάλοι Πατέρες τής Εκκλησίας, Βασίλειος Καισαρείας, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Μέγας Αθανάσιος, Γρηγόριος Θεολόγος και Γρηγόριος Νύσσης ήταν γνώστες τής αρχαίας ελληνικής γραμματείας και χρησιμοποιούσαν όρους τής αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας [Πηγές: Παπαδοπούλου Στυλιανού Γ., Πατρολογία Β΄, Αθήνα 1990, σ. 361---.Βασιλείου Καισαρείας τού Μεγάλου άπαντα τα έργα, ΕΠΕ τ. 7 , σ. 320].

Ο άγιος Γρηγόριος Ναζιανζηνός συνέθεσε «Έπη» με την μορφή τών επών τής ελληνικής ποιήσεως. Μάλιστα ο σπουδαίος ιστορικός Παπαρρηγόπουλος γράφει γι’ αυτούς ότι «υπερέβαλλαν κατά την ευγλωττία και την επιστήμη άπαντας τους τότε ζώντας εθνικούς σοφιστές και αυτούς τους μέχρι Πλουτάρχου προκατόχους τους, αποτελέσαντες εποχήν λόγου νέα, μεγάλη και ένδοξο για το ανθρώπινο γένος.

Ο Βασίλειος και ο Γρηγόριος, είναι οι πρώτοι λαμπροί τύποι τής ευλαβούς και πολυμαθούς ευγλωττίας, ήτις αφιέρωσε εαυτήν εις την τακτική διδασκαλία τού λαού. Την ίδια αγάπη και μέριμνα για τα αρχαία κείμενα διέθετε και ο άγιος Αρέθας από την Πάτρα (ca 850-944) διάκονος αρχικά και από το 902 μητροπολίτης Καισαρείας τής Καππαδοκίας. Υπήρξε σοφός υπομνηματιστής, δεινός φιλόλογος και αντιγραφέας χειρόγραφων κωδίκων κλασσικών Ελλήνων, όπως τού Πλάτωνα, τού Αριστοτέλη, τού Ευκλείδη, τού Λουκιανού, τού Αίλιου Αριστείδη και κατηύθυνε την έρευνα προς τις πηγές τής κλασσικής παιδείας και τής ελληνικής διανόησης και σκέψης [Σοφιανού Δημητρίου Ζ., «Ορθοδοξία και Ελληνισμός», Άγια Μετέωρα 2007, σ.19].

Εξέδωσε τους περισσότερους πλατωνικούς διαλόγους εμπλουτισμένους με σχόλια και εισαγωγές για την πλατωνική φιλοσοφία, εξέδωσε τις «Κατηγορίες» και άλλα έργα τού Αριστοτέλη, αντέγραψε έργα τού Ευκλείδη, τού Λουκιανού, τού Δίωνος Χρυσοστόμου, τού Αιλίου Αριστείδη, τού Παυσανία, το «Λεξικό» τού Πολυδεύκη και τον «Βίον Απολλωνίου» τού Φιλοστράτου.

Πιθανώς συνέβαλε στην διαμόρφωση ανάλογου πνευματικού κλίματος και απηχήσεώς του στα μοναστήρια, η περίπτωση τού αγίου Ευσταθίου, αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, γνωστού ομηριστή και λόγιου μητροπολίτη, ο οποίος με τα περίφημα σχόλιά του («Παρεκβολαί») στον Όμηρο, Ιλιάδα και Οδύσσεια, στις κωμωδίες τού Αριστοφάνη, στον Πίνδαρο, στο Διονύσιο τον Περιηγητή κ.α. πρωταγωνίστησε στην αναγέννηση τών κλασσικών σπουδών.

Είναι εκπληκτικό ότι ένας από τους μεγαλύτερους μελετητές τού Ομήρου παγκοσμίως είναι ένας χριστιανός επίσκοπος και άγιος, ο άγιος Ευστάθιος.

Οι αρχαίοι Έλληνες φυλάσσονται (με τρεις κλειδαριές, στην Μονή Μεγίστης Λαύρας), όχι μόνο στις βιβλιοθήκες τών μοναστηριών για τους μελετητές-ερευνητές, αλλά «διαφημίζονται δωρεάν» και προβάλλονται στον απλό προσκυνητή μέσα από την πολύτιμη τέχνη τών μοναχών, την τοιχογραφία. Τοιχογραφίες αρχαίων Ελλήνων που κρατούν ειλητάρια με γραμμένο κάτι από τα κείμενά τους, δεσπόζουν σε ιδιαίτερα περίοπτη θέση στην Μονή Μεγάλου Μετεώρου. Είναι η ελληνίς Σιβύλλα, η φιλόσοφος, ο Έλλην Σόλων ο σοφός και νομοθέτης, ο Έλλην Πυθαγόρας ο φιλόσοφος και μαθηματικός, ο Έλλην Θουκυδίδης ο ιστορικός, ο Έλλην Αριστοτέλης ο φιλόσοφος, ο Έλλην Πλάτων ο φιλόσοφος, ο Έλλην Όμηρος ο ποιητής, ο Έλλην Πλούταρχος ο πατέρας τής ιστορίας, ο Έλλην Σωκράτης ο φιλόσοφος.

Έτσι, διασώζεται και μεταλαμπαδεύεται, έστω κάτι λίγο, από τον κάθε και την κάθε σοφό τής αρχαιότητας, με τρόπο απλό και αισθητικά ωραίο στον επισκέπτη τής Μονής Μεγάλου Μετεώρου από όποια χώρα και αν προέρχεται. Ο σοφός Αριστοτέλης δεσπόζει σε παλιά τοιχογραφία στην Μονή Φιλανθρωπινών στο Νησάκι Ιωαννίνων. Σήμερα, το ενδιαφέρον τών μοναχών για τα αρχαία κείμενα δεν εστιάζεται πια στη μεταγραφή τους από την μεγαλογράμματη στην μικρογράμματη, αλλά, κατά τις σύγχρονες ανάγκες, στην εύκολη προσέγγισή τους από τους ερευνητές μέσω τής σύγχρονης τεχνολογίας. Τούτο συνάγεται από το γεγονός ότι το Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών τής Μονής Βλατάδων (Θεσσαλονίκη), έχει αναλάβει την κατάρτιση λεπτομερούς καταλόγου και την μικροφωτογράφιση (μικροφίλμ) όλων τών χειρογράφων».

«Χάρη στους μοναχούς και το αντιγραφικό τους έργο, υπάρχουν οι φιλόλογοι. Οι φιλόλογοι δεν θα είχαν αντικείμενο, εάν οι μοναχοί με το ακούραστο έργο τους δεν είχαν φροντίσει να διασώσουν ως σήμερα τα έργα τών αρχαίων Ελλήνων». Αυτά είναι τα λόγια τού ομότιμου καθηγητή τής Θεολογικής Σχολής τού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Σπυρίδωνος Κοντογιάννη και καθηγητή της Θεώνης Μπούρα, για το αντιγραφικόν έργον των Ελλήνων μοναχών.

Ο βιβλιοθηκάριος τής Μονής Μεγίστης Λαύρας ιερομόναχος Νικόδημος δηλώνει: «κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά που θα βρισκόταν σήμερα η ανθρωπότητα χωρίς τις αρχαίες γνώσεις που διασώθηκαν με τα χειρόγραφα τών βυζαντινών μοναστηριών, και ιδιαίτερά του Αγίου Όρους. Κατά πάσα πιθανότητα η αναγέννηση τής Δύσης θα αργούσε μερικούς αιώνες».

Κατόπιν των παραπάνω, ποίος λογικός και αντικειμενικός κριτής, θα μπορούσε να διανοηθεί ότι, Ορθόδοξοι χριστιανοί που επέδειξαν επί αιώνες τέτοιον ασυνήθιστον ζήλον, για την συντήρηση, διαφύλαξη και μελέτη της αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, θα διενοούντο ποτέ να διαπράξουν τοιούτον αποτρόπαιον και τοσαύτης πολιτιστικής βαρβαρότητος, έγκλημα σε βάρος της πολιτιστικής κληρονομιάς των προγόνων τους;

5.  Η καταστροφή της Βιβλιοθήκης από τους Μουσουλμάνους, το 642 μ.Χ.  (Η ιστορία σύμφωνα με το θρύλο)

Οι μουσουλμάνοι εισέβαλαν στην Αίγυπτο κατά τον έβδομο αιώνα, καθώς ο φανατισμός τους, τους οδηγούσε σε κατακτήσεις οι οποίες θα σχημάτιζαν μια αυτοκρατορία που θα εκτεινόταν από την Ισπανία έως την Ινδία. Η Αίγυπτος δεν αντιστάθηκε σχεδόν καθόλου και οι γηγενείς βρήκαν την εξουσία του Χαλίφη πιο ανεκτική από εκείνη των Ρωμηών (Βυζαντινών) πριν από αυτόν. Ωστόσο, όταν ένας Χριστιανός που ονομαζόταν Ιωάννης, ενημέρωσε τον τοπικό Άραβα στρατηγό ότι υπήρχε στην Αλεξάνδρεια μια μεγάλη βιβλιοθήκη η οποία κρατούσε όλες τις γνώσεις του κόσμου, αυτός αναστατώθηκε.

Τελικά έστειλε μήνυμα στη Μέκκα από όπου ο Χαλίφης Ομάρ διέταξε πως όλα τα βιβλία στην βιβλιοθήκη θα έπρέπε να καταστραφούν, επειδή, όπως είπε «είτε θα αντικρούουν το Κοράνι, και στην περίπτωση αυτή θα είναι αιρετικά, είτε θα συμφωνούν με αυτό, οπότε θα είναι περιττά».

Ως εκ τούτου, όλα τα βιβλία και οι πάπυροι της βιβλιοθήκης δόθηκαν ως καύσιμο στα λουτρά της πόλης. Τόσο τεράστιος ήταν ο όγκος της βιβλιογραφίας ώστε χρειάστηκαν έξι μήνες για να απανθρακωθούν θερμαίνοντας τις σάουνες των κατακτητών.

Ο επικεφαλής των Μουσουλμανικών δυνάμεων ο οποίος κατέλαβε την Αίγυπτο το 640 μ.Χ. ονομαζόταν Amr και ήταν αυτός που υποτίθεται ότι ρώτησε τον Ομάρ, τι να κάνει με την περίφημη βιβλιοθήκη που βρέθηκε υπό τον έλεγχο του. Λίγες μόνο πηγές χρειάζεται να εξετάσουμε και είναι πολύ μεταγενέστερες.

Η πρώτη προέρχεται από τον 12ον αιώνα και είναι γραμμένη από τον άραβα ιατρό Abd al Latif (πέθανε το 1231) ο οποίος, στο βιβλίο «Απολογισμός της Αιγύπτου», καθώς περιγράφει την Αλεξάνδρεια, αναφέρει τα ερείπια του Σεραπείου. Ο Αμπντέλ Λατίφ που επισκέφτηκε την Αίγυπτο τον 12ον αιώνα, μας πληροφορεί ότι υπάρχει και η εκδοχή της καταστροφής της βιβλιοθήκης από τους Άραβες. Είναι γνωστό, ότι μετά την ανάκτηση της Αλεξάνδρειας από τους Άραβες, έπειτα από την σύντομη απελευθέρωσή της από τους Έλληνες το 645, «οι Άραβες εφέρθησαν σκληρά. Κατέστρεψαν τα τείχη της Αλεξανδρείας, έκαυσαν εκκλησίες ορθοδόξων και εφόνευσαν πολλούς εξ αυτών»4 και είναι γνωστό ότι η Αλεξάνδρεια παρήκμασε υπό την Αραβική κατοχή.

Το πρόβλημα, όμως, με την περιγραφή του Abd al Latif ως ιστορικού ντοκουμέντου, είναι τεράστιο και ανυπέρβλητο, καθώς ο ίδιος παραδέχεται ότι η πηγή των πληροφοριών του προέρχεται από φήμες.

Τον δέκατο τρίτο αιώνα, ο Ιακωβίτης χριστιανός Επίσκοπος Γρηγόριος Μπαρ (Hebræus-πέθανε το 1286), που ονομάζεται Abdû ‘l Faraj στα αραβικά, ξεκαθαρίζει την ιστορία και περιλαμβάνει το περίφημο επίγραμμα από το Κοράνι. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο σχετικό με το πού βρήκε την σχετική ιστορία, αλλά φαίνεται ότι πρόκειται για μια ιστορία που έκανε το γύρο μεταξύ των Χριστιανών που ζούσαν κάτω από την κυριαρχία των μουσουλμάνων.

Ο Αμπντούλ Φαράγκ, λοιπόν, μονοφυσίτης επίσκοπος και ιστορικός του 13ου αιώνα αναφέρει τα εξής: «O Ιωάννης Φιλόπονος (490-570 μ.Χ), περίφημος βιβλιόφιλος, εξαιτίας της εύνοιας που απολάμβανε από τον κατακτητή Αμρ ελ Ας, πέτυχε να του δοθούν όλα τα βιβλία της πόλεως. Έδειξε τόσο μεγάλη χαρά και επαίνεσε τόσο την αξία των παπύρων, ώστε ο Αμρ ζήτησε και τη γνώμη του χαλίφη Ομάρ. «Αν περιέχουν αυτά τα χειρόγραφα ό,τι και το Κοράνιο είναι περιττά. Αν περιέχουν πράγματα αντίθετα, τότε είναι επιζήμια», του απάντησε εκείνος. Διατάχθηκε, λοιπόν, να ριχτούν στην πυρά ως καύσιμη ύλη για τα τετρακόσια λουτρά της πόλης. To γεγονός επαναλαμβάνει αργότερα ο Ιμπν αλ Κίφτι, ο Αμπούλ Φέντα κ.α. («Βικιπαίδεια»).

Στο βιβλίο «Η Εξαφανισμένη Βιβλιοθήκη», ο Canfora αναφέρει ένα Συριακό χειρόγραφο που δημοσιεύθηκε στο Παρίσι στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, του François Nau. Γράφτηκε από έναν χριστιανό μοναχό τον ένατο αιώνα και περιγράφει με λεπτομέρειες την συνομιλία μεταξύ του Ιωάννη και του Χαλίφη Ομάρ. Στην γαλλική μετάφραση του βιβλίου αυτού όμως δεν υπάρχει αναφορά σε καμία βιβλιοθήκη και φαίνεται να αποτελεί παράδειγμα θεολογικού διαλόγου μεταξύ δύο ατόμων. Με άλλα λόγια, δεν είναι ιστορικό ντοκουμέντο και ούτε αξιώνεται ως τέτοιο.

Η Judith McKenzie, μας πληροφορεί ότι: «Η πρόταση ότι τα βιβλία από την Βιβλιοθήκη κάηκαν από τους Άραβες ως καύσιμο για τα λουτρά, είναι ένα ευαίσθητο θέμα. Η Βιβλιοθήκη (ή τμήμα της) μπορεί να είχε καεί από ατύχημα από τα στρατεύματα του Ιούλιου Καίσαρα κατά τον Αλεξανδρινό πόλεμο του 48π.Χ. και βιβλία να κάηκαν σκόπιμα σε μεταγενέστερες εποχές της ιστορίας της πόλεως. Το κτήριο των λουτρών που υφίσταται ακόμα στο Kom el- Nikka, όπως άλλα κτήρια λουτρών στην Βόρεια Αφρική, είχε καμίνια σχεδιασμένα για το τοπικό καύσιμο των σκίρπων. Συνεπώς, είναι πιθανό ότι ήταν ήδη τοπική συνήθεια η χρήση παλαιών αρχείων παπύρων ως καύσιμο για τα λουτρά, όπως οι παλιοί πάπυροι προηγουμένως ανακυκλώνονταν ως ναστοχάρτωση [cartonnage] (το αντίστοιχο του papier mâché) για μούμιες».5

Η παρατήρηση του Alfred Butler, ότι τα βιβλία της βιβλιοθήκης ήταν φτιαγμένα από περγαμηνή, η οποία είναι υλικό που δεν καίγεται, δεν είναι αλήθεια. Οι πολύ μεταγενέστερες πηγές είναι ύποπτες, καθώς δεν υπάρχει ίχνος αυτής της θηριωδίας σε καμία προγενέστερη λογοτεχνία – ακόμη και στο Κοπτικό Χριστιανικό χρονικό του Ιωάννη Νικίου (πέθανε το 640 μ.Χ.), ο οποίος κατέγραψε την Αραβική εισβολή. Τέλος, η ιστορία περί καταστροφής των βιβλίων από τους Άραβες, προέρχεται από έναν χριστιανό διανοούμενο ο οποίος ήταν πολύ πρόθυμος να κακολογήσει την μουσουλμανική θρησκεία.

Σχετικά με τις αναφορές του Eδουάρδου Γίββωνος για το θέμα αυτό, ο οποίος για την καταστροφή, κατηγόρησε αποκλειστικά τους χριστιανούς κατά την διάρκεια των γεγονότων του 391 μ.Χ. επί επισκόπου Θεοφίλου, θα πρέπει να επισημανθεί ότι με ευκολία αθώωνε τους Άραβες για την μεγάλη (πραγματική ή υποθετική) καταστροφή βιβλίων στην Αλεξάνδρεια στις αρχές του 7ου αιώνος, και είναι ενδεικτικό ένα ειρωνικόν μάλλον, απόσπασμα, στο οποίον υπερασπίζεται τους Άραβες:

«Αν όμως, οι ογκώδεις τόμοι των διχογνωμιστών, αρειανών και μονοφυσιτών, χρησιμοποιήθηκαν πραγματικά για την θέρμανση των δημόσιων λουτρών, ο φιλόσοφος θα παραδεχτεί χαμογελώντας ότι εντέλει θυσιάστηκαν για το καλό της ανθρωπότητας».(!!!)

6. Τελικά Συμπεράσματα

1ον/ Η Μεγάλη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας, είχε υποστεί αλλεπάλληλες λεηλασίες και ολοκληρωτική καταστροφή, τέσσαρες (4) περίπου αιώνες, πριν από τα γεγονότα του 391 μ.Χ. Η πεποίθηση ότι Καίσαρ είχε καταστρέψει την βιβλιοθήκη, ήταν διαδεδομένη από την εποχή που η οικογένειά του έπαψε να κατέχει τον αυτοκρατορικό θρόνο στα τέλη του πρώτου μ.Χ. αιώνα. Οι ειδωλολάτρες  Πλούταρχος, Γέλλιος και Σενέκας μας δίδουν αποδείξεις γι’ αυτό. Όπως μας λένε όλες οι πηγές, τα βιβλία της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης, κάηκαν από τον Ιούλιο Καίσαρα το 48/47 π.Χ..

Οι πρώτες περιγραφές τoυ Αλεξανδρινoύ Πολέμου, γραμμένες είτε από τον Καίσαρα είτε από τους στενούς φίλους του, καλύπτουν εσκεμμένως ο,τιδήποτε δυσφημεί τον Καίσαρα. Δεν αποτελεί συνεπώς έκπληξη η σιωπή τους για τον εμπρησμό της μεγαλύτερης βιβλιοθήκης του κόσμου, ακόμα και αν συνέβη τυχαίως.

2ον/ Την εποχήν της επισκέψεως του Στράβωνος στην Αλεξάνδρεια, περί το 20 π.Χ., η Μεγάλη βιβλιοθήκη ΔΕΝ υπήρχε ως ξεχωριστό κτίριο και δια τούτο ο Στράβων ΔΕΝ την αναφέρει στο διασωθέν έργον του. Εάν ανέφερε την ανυπαρξίαν τής παγκοσμίως γνωστής βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας, θα έπρεπε να αναφέρει και τους λόγους, δηλαδή γιατί  δεν υπήρχε..Επειδή τα γεγονότα ήταν σχετικώς νωπά, θα ήταν υποχρεωμένος να αναφέρει ότι υπεύθυνος της καταστροφής της βιβλιοθήκης ήταν ο Καίσαρ το 47 ή 48 π.Χ. …Κάτι τέτοιο όμως το οποίον εκρατείτο μυστικόν επί έτη, θα έθιγε την φήμην του Καίσαρος και θα επέφερε την βεβαίαν τιμωρίαν του Στράβωνος που εφιλοξενείτο στην Ρωμαιοκρατούμενη πόλη της Αλεξανδρείας! Έτσι επροτίμησε την αποσιώπηση του θέματος!!!

3ον/ Κατά τον 4ον μ.Χ. αι., πριν την καταστροφή του Σαραπείου, η συνοικία του Βρουχείου, όπου στεγαζόταν η περίφημη Βασιλική Βιβλιοθήκη και το Μουσείον, αναφέρεται ως ήδη κατεστραμμένη, έκειτο σε ερείπεια. Δηλαδή το 391 μ.Χ., η Μεγάλη Αλεξανδρινή Βιβλιοθήκη ΔΕΝ υπήρχε.  

Ο άγιος Επιφάνιος της Σαλαμίνας Κύπρου (310-403) γράφει: «ο Πτολεμαίος Β΄ ίδρυσε μια βιβλιοθήκη στην Αλεξάνδρεια, στο τμήμα που καλείται Βρουχείον˙ αυτό είναι μια συνοικία (ΣΣ: άλλοτε στην συνοικία αυτή υπήρχε η βιβλιοθήκη) η οποία σήμερα κείται σε ερείπια» (PG 43,249C-252A).

Ο άγιος Ιερώνυμος στα τέλη του 4ου αι. αναφέρει ότι ο τομέας του Βρουχείου είχε μεταβληθεί ως επί το πλείστον σε σωρό ερειπίων και ότι αυτό ήταν πλέον μια περιοχή «στα περίχωρα της Αλεξάνδρειας».

Ο Αμμιανός έγραψε πριν την καταστροφή του Σαραπείου, που συνέβη περί το 391, ότι η Αλεξάνδρεια έχασε την συνοικία (amisit regionem) του Βρουχείου: «quae Bruchion appellabatur, diuturnum praestantium hominum domicilium» (XXII, 16, 15).

.Αναφερόμενος στο Σαράπειον μας δίδει περιγραφές σαν να μην είχε καταστραφεί («υπάρχουν επιπλέον στην πόλη πομπώδεις ναοί με υψηλές στέγες, με περίβλεπτο ανάμεσα σε αυτούς το Σαράπειον, το οποίον, αν και τα λόγια το υποτιμούν, είναι τόσο διακοσμημένο με εκτεταμένες αίθουσες με κολώνες..» κ.λπ.).

4ον/. Κανείς ιστορικός, εθνικός ή χριστιανός, δεν αναφέρει ότι για την απώλεια των εκατοντάδων χιλιάδων τόμων του Μουσείου και της Βασιλικής Βιβλιοθήκης, ευθύνονται οι χριστιανοί, πράγμα απολύτως ιστορικώς επιβεβαιωμένον, αφού:

 -Οι καταστροφές αυτές (τέσσαρες), συνέβησαν αιώνες πριν αναγνωρισθεί  ο Χριστιανισμός ως επίσημη θρησκεία και επικρατήσουν οι χριστιανοί.

 -Ουδείς από τους ιστορικούς που ανεφέρθησαν στα γεγονότα του Σεραπείου, όπως ο Σωζομενός, που είχεν υπ' όψει του τον Σωκρά­τη, ο ιστορικός Θεοδώρητος, ο Ρουφίνος, καθώς και άλλοι, αποδίδει στους χριστιανούς ή στον επίσκοπον Θεόφιλον τοιούτον βανδαλισμόν. Άπαντες ΔΕΝ αναφέρουν τίποτε περί βιβλίων, παρ’ όλη την αγανάκτηση όσων ετύγχαναν ειδωλολάτρες, περί τής καταστροφής των ειδώλων και άλλων λατρευτικών σκευών, του ναού του Σεράπιδος.

5ον/ Τα γεγονότα επί  Θεοφίλου (391 μ.Χ.), συνδέονται ΜΟΝΟ με τον Ναόν του Σεράπιδος και όχι με την βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ή με την βοηθητική βιβλιοθήκη δίπλα στο Σεραπείον, για την οποίαν (βιβλιοθήκη) δεν υπάρχουν μαρτυρίες για την καταστροφή της. Εξάλλου, ο ναός του Σεράπιδος βρισκόταν νοτιοδυτικώς της κύριας βιβλιοθήκης και σε αρκετά μεγάλη απόσταση.

6ον/. ΑΛΛΟ είναι το «Μουσείον», και ΑΛΛΟ είναι η «βιβλιοθήκη του Μουσείου» δηλ. η περίφημη Βασιλική Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. ΑΛΛΟ είναι το Σεραπείον, δηλ. ο Ναός του Σεράπιδος και ΑΛΛΟ είναι η πολύ μικρότερη βοηθητική βιβλιοθήκη που βρισκόταν, εάν όντως υπήρχεν, δίπλα στο Σεραπείον.

7ον/ Στα γεγονότα εκείνα του 391 μ.Χ., κατεστράφησαν μόνον τα είδωλα και τα λατρευτικά σκεύη των ειδωλολατρών και όχι τα υπόλοιπα οικοδομήματα πέριξ του ναού ή η βιβλιοθήκη του Σεραπείου. Οι Χριστιανοί κατέστρεψαν το άγαλμα του Σεράπιδος, τα λοιπά αγάλματα, ειδώλια και λατρευτικά σκεύη που αφορούσαν στην λατρεία των ειδώλων και των ψεύτικων θεών που βρίσκονταν έξω και εντός του Σεραπείου, μετά από προκλήσεις των ειδωλολατρών (βίαιες ενέργειες και δολοφονίες Χριστιανών) και όχι την (ανύπαρκτη τότε) Βασιλικήν Βιβλιοθήκη, ούτε καν την μικρή βιβλιοθήκη του Σεραπείου.

8ον/. Οι Εθνικοί/Ειδωλολάτρες ήταν αυτοί που εξεγέρθηκαν, και ΔΕΝ πήγαν οι Χριστιανοί, αναιτίως να τους κάψουν τον ναό. Εφ’ όσον λοιπόν προηγήθησαν βίαιες συγκρούσεις, και μάλιστα με υπαιτιότητα των Εθνικών, δεν μπορούν να κατηγορούν τους Χριστιανούς ότι κατέστρεψαν τον ναό τους, στον οποίον είχαν καταφύγει. Μοιραίως, ακολούθησαν βίαια γεγονότα, τα οποία αποσιωπούν ή διαστρεβλώνουν, τόσον οι μεταγενέστεροι ή σύγχρονοι των γεγονότων εθνικοί, όσον και οι σημερινοί νεοειδωλολάτρες και αντιχριστιανοί «διαφωτιστές».

9ον/ Ουδεμία σαφής και διασταυρωμένη ιστορική ή επιστημονική απόδειξη επιβεβαιώνει την ύπαρξη βιβλιοθήκης εντός του ναού του Σεραπείου. Η αρχαιολογική έρευνα στο Σαράπειον έδειξε ότι υπήρχαν μέρη στα οποία θα μπορούσαν να αποθηκευθούν βιβλία, αλλά αυτό είναι όλο όσο μπόρεσαν να δείξουν οι ανασκαφές.

Το βέβαιο, λοιπόν, είναι ότι οι βιβλιοθήκες του Σαραπείου δεν στεγάζονταν μέσα στο ναό (αλλά αρκετά μακριά από αυτόν), ώστε οι καταστροφές που έγιναν στα 391, να μην συνεπάγονταν απαραιτήτως, και την καταστροφή και των στοών του περιβόλου του υψώματος, στο οποίον βρισκόταν ο ναός.

10ον/ Ενώ τα γεγονότα του 391 μ.Χ. αφορούσαν στην καταστροφήν του ναού του Σεράπιδος και όχι της βιβλιοθήκης του Βρουχείου, της Βασιλικής βιβλιοθήκης, οι συκοφάντες, εκμεταλλευόμενοι την πνευματική ερημία της εποχής μας και τις καθημερινές «ομοβροντίες» παραπληροφορήσεως και αντιγνώσεως από τους προπαγανδιστές του Συστήματος, αναφέρουν τους Χριστιανούς της Αλεξανδρείας, ως δήθεν υπευθύνους για την καταστροφή της Μεγάλης ή Βασιλικής «Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας»

11ον/. Σύμφωνα με την μαρτυρία του Επιφανίου, στην βιβλιοθήκη του Σεραπείου είχαν αποθηκευτεί, εκτός από χειρόγραφα των μεταφράσεων της παλαιάς Διαθήκης από τους διαφθορείς των Γραφών, Ακύλα, Θεοδοτίωνα και Σύμμαχον, ελληνικά χειρόγραφα και ερμηνευτικά έργα της Παλαιάς Διαθήκης των Εβδομήκοντα (Ο΄). .

Συνεπώς, η ύπαρξη των Ιερών Γραφών και στην βιβλιοθήκη του Σεραπείου, θα ήταν σίγουρα γνωστή στους χριστιανούς οι οποίοι έτσι, είχαν σοβαρό λόγο, όχι μόνο να ΜΗΝ καταστρέψουν την βοηθητική βιβλιοθήκη, αλλά αντιθέτως, να την ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΟΥΝ.  Εάν ο Θεόφιλος κατέστρεφεν την βιβλιοθήκη, θα συγκατέστρεφε και τις πολυάριθμες μετα­φράσεις της Αγίας Γραφής, που είχαν αποθησαυρισθεί στο Σεράπειον.

12ον/. Ήταν ποτέ δυνατόν, οι Χρι­στιανοί να καταστρέψουν την βιβλιοθήκην σε μιαν εποχήν, που ο ίδιος ο Μ. Βασίλειος εξηγούσεν πόσον όφελος θα έχουν οι Χριστιανοί απ’ την μελέτην των ει­δωλολατρών φιλοσόφων και ποιη­τών;

Ήταν ακριβώς η εποχή, που ο άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός καταριόταν την μνήμη του Ιουλιανού και τον θεωρούσεν σαν τον επικινδυνωδέστερον διώκτη του Χρι­στιανισμού, μόνο και μόνο επειδή ο αποστάτης αυτοκράτορας, είχεν απαγορεύσει στους Χριστιανούς την σπουδήν της θύραθεν, δηλαδή της ειδωλολατρικής φιλολογίας.

Ήταν, ακόμη, η εποχή του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Αττικού (406-425), ο οποίος ήταν βαθύς γνώστης των φιλοσοφικών συστημάτων, τόσον ώστε ποτέ κανένας φιλόσοφος δεν μπορούσε να τον αντιμετωπίσει.

Ήταν, επίσης, σχεδόν η εποχή, που ο άγιος Κύριλλος Αλεξάνδρειας, εξηγούσεν στους αντιπάλους των Χριστιανών, γιατί οι οπαδοί του Χριστού, ενώ απέχουν των θυσιών και της βρώσεως ειδωλόθυτων κρεάτων, όμως τρέφουν το πνεύμα τους με βιβλία ειδωλολατρών συγγρα­φέων.

Ήταν, τέλος, η εποχή, που όλη η Εκκλησία θαύμαζεν ακόμη τον Δίδυμον τον τυφλόν, Ο Δίδυμος ο Τυφλός, Δίδυμος Αλεξανδρεύς ή Δίδυμος Αλεξανδρείας (περ. 313 - περ. 398) που υπήρξε θεολόγος και εκκλησιαστικός συγγραφέας στην Αλεξάνδρεια, ένας μεγάλος «Εγκυκλοπαιδιστής» της εποχής του.

Πως, λοιπόν, ήταν δυνατό να μισούν και να καταστρέ­φουν οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, τις βιβλιοθήκες την εποχήν ενός Ιερώνυμου, ενός Χρυσόστομου και ενός Αμβρόσιου;

13ον/.  Μέχρι και τον 18ον αιώνα, ΔΕΝ αναφέρεται ούτε έχει διαδοθεί πληροφορία περί καταστροφής της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας, από τους Χριστιανούς με την υποκίνηση του πατριάρχου Θεοφίλου.

Αιφνιδίως, μετά την εμφάνιση και επικράτηση του λεγομένου «Διαφωτισμού», το ενδιαφέρον άρχισε να επικεντρώνε­ται αποκλειστι­κά και μόνον στα επεισόδια τού 389, 391/392, επί Θεοδοσίου Α', προ­κειμένου, να ενοχοποιη­θούν οι Χριστιανοί και ειδικά ο επί­σκοπος Θεόφιλος για δήθεν βανδαλιστικήν καταστροφήν της Βιβλιο­θήκης τού Σεραπείου, την οποίαν πολλοί, άλλοι ανοήτως και άλλοι σκοπίμως, συνέχεον με την μεγάλη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας, αν και δεν υπάρχει καμία σχετική ιστορική μαρτυρία, ούτε σύγχρονη των τότε γεγονότων, ούτε μεταγενέστερη.

Διατί άραγε; Ο νοών νοείτω !!

14ον/.  Ούτε ιστορικώς μαρτυρείται πυρπόληση της περίφημης βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας από τους Χριστιανούς, ούτε και φαίνεται να ήταν δυνατόν κάτι τέτοιον. Ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι οι χριστιανοί έκαψαν, εσκεμμένως ή όχι, την βιβλιοθήκη του Σαραπείου, όγκου 42.000 τόμων (κάτι που είναι αναπόδεικτον) ή λεηλατήθηκαν από τους χριστιανούς το 391/392 μ.Χ., τα βιβλία της, οι εθνικοί έκαψαν ή κατέστρεψαν το παγκόσμιον πνευματικόν θησαυροφυλάκιον της Αλεξανδρείας, γεγονός που ΑΠΟΣΙΩΠΟΥΝ οι σύγχρονοι συστημικοί ιστορικοί και εγκάθετοι του Συστήματος.6

15ον/. Η Ιστορία διέψευσε πανηγυρικώς, τον μέγα ψευδολόγον αντιχριστιανόν, ανθέλληνα και τέκτονα Γίββωνα, και τους …αιώνιους υποστηρικτές του, ΟΡΙΣΤΙΚΩΣ και ΑΜΕΤΑΚΛΗΤΩΣ. Ουδεμία σχέση είχε η ερειπωμένη περιοχή του Βρουχείου με την θέση του Σεραπείου και της βοηθητικής βιβλιοθήκης. Για την βιβλιοθήκη αυτή, περίπου είκοσι φορές μικρότερη σε χωρητικότητα από την Βασιλική Βιβλιοθήκη, δεν έχουμε συγκεκριμένη μαρτυρία για την τύχη της.

Οι ισχυρισμοί, περί πυρπολήσεως και καταστροφής της περίφημης Βασιλικής Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας, το 391 μ.Χ. από τους Χριστιανούς, με την υποκίνηση του Πατριάρχου Θεοφίλου, προβαλλόμενοι εντόνως στην εποχήν μας, πρωτοστατούντων των «διαφωτιστών» σε συγχορδία με τους νέο-παγανιστές, και μερικούς ανόητους και αγράμματους ψευδοαρχαιολάτρες, είναι γελοίοι, επιστημονικώς αβάσιμοι, ιστορικώς αναπόδεικτοι και ηθικώς συκοφαντικοί (για τους Χριστιανούς και τον Χριστιανισμόν).

16ον/. Εάν ο Γίββων, είχε αποβάλει την αντιχριστιανικόν μίσος του και είχε κανει τον κόπο να μάθει ελληνικά και να μελετήσει σοβαρά τις πηγές του αντικειμένου του, θα επληροφορείτο για την διάκριση των δύο βιβλιοθηκών, της Βασιλικής ή του Βρουχείου και του ναού του Σεράπιδος και εφ’όσον λειτουργούσε ως αντικειμενικός ερευνητής και όχι ως φανατικός αντιχριστιανός και μάλιστα με την ιδιότητα του τέκτονος:

α/. Θα διεπίστωνε ότι το 391 μ.Χ.  ΔΕΝ υπήρχε η περίφημη Βασιλική Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας, η οποία είχε υποστεί ανεπανόρθωτη καταστροφή από την πυρκαγιά του Ιουλίου Καίσαρος το 48/47 π.Χ. και ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ, από τους μετέπειτα ειδωλολάτρες αυτοκράτορες.

β/. Θα ανεφέρετο ΣΑΦΩΣ στην βιβλιοθήκη του Σεραπείου διαχωρίζοντάς την από εκείνη του ερειπωμένου τότε Μουσείου, την Μεγάλην και αφανισμένη πλέον Αλεξανδρινή Βιβλιοθήκη και δεν θα άφηνε να εννοηθεί έστω από μερίδα αναγνωστών του έργου του, ότι επρόκειτο για την Μεγάλη Αλεξανδρινή Βιβλιοθήκη, το Πνευματικόν Θρησαυροφυλάκιον του Παγκοσμίου πολιτισμού.

γ/. Θα κατέληγε με βεβαιότητα στα αίτια, τις αφορμές, στους πραγματικούς υπευθύνους και τα αποτελέσματα των βιαίων γεγονότων που συνέβησαν στον χώρον του Σεραπείου το 391 μ.Χ. και δεν θα κατηγορούσε ακρίτως, αυθαιρέτως ανιστορήτως και σκοπίμως, καθ’ ημάς, τους Χριστιανούς και προσωπικώς τον επίσκοπον Θεόφιον για δήθεν, λεηλασίες και καταστροφές.

17ον/. Συνεπακόλουθον των συκοφαντικών απόψεων του Γίββωνος, όπως αυτές αποτυπώθηκαν στο γνωστό έργο του, ήταν μεταγενέστεροι «ιστορικοί», κυρίως του χώρου των «διαφωτιστών» και νεοπαγανιστών, να μεγαλοποιήσουν και να διαστρεβλώσουν τις θέσεις του και να ομιλούν ή γράφουν για «πυρκαϊά στην Αλεξανδρινή Βιβλιοθήκη» το 391 μ.Χ. και καταστροφή της από τους Χριστιανούς με την υποκίνηση του Επισκόπου Θεοφίλου, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς, αν όχι ΟΛΟΙ, να εννοούν την προ αιώνων κατεστραμμένη από τους ειδωλολάτρες και ερειπωμένη Μεγάλη Αλεξανδρινή, των Ελλήνων, Βιβλιοθήκη....

18ον/. Σε όλες τις διαχρονικές καταστροφές της Βιβλιοθήκης προηγήθηκαν, αλλά και ακολούθησαν πλήθος από αρπαγές (καλοπροαίρετες ή μη) χειρογράφων, από λόγιους ή έμπορους τα οποία διοχέτευαν προς διάφορες κατευθύνσεις και ιδίως στην Ρώμη (αργότερα στην Κωνσταντινούπολη) ή αλλού! Μόνον στο Εσκοριάλ της Μαδρίτης ακόμη και σήμερα υπάρχουν χιλιάδες αρχαία και Ρωμαϊκά/Ελληνικά (βυζαντινά) χειρόγραφα!..

19ον/. Στα χρόνια που μεσολάβησαν (μετά τον 4ον αιώνα), οι πηγές δεν αναφέρουν τίποτα για την Μεγάλην Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας, απλούστατα διότι ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ, αφού οι θησαυροί της είχαν καταστραφεί, και άγνωστον μέρος αυτών, είχε λεηλατηθεί και μεταφερθεί αλλαχού (Κυρίως στην Ρώμη και Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, η Αλεξάνδρεια παρέμεινε το κέντρο των επιστημών ενώ υπήρχαν και άλλες, ιδιωτικές κυρίως, βιβλιοθήκες.

20ον/. Η αντιγραφή και διάσωση πολλών αρχαίων ελλήνων συγγραφέων έγινε από τους Έλληνες Ορθόδοξους μοναχούς, οι οποίοι δεν αρκούνταν στην απλή αντιγραφή, αλλά καλλιγραφούσαν και διακοσμούσαν τα χειρόγραφα με πολύ κόπο και κόστος καθώς τόσο τα μελάνια και τα χρώματα όσο και τα υλικά γραφής (πάπυροι, περγαμηνές) ήταν πανάκριβα, πλην όμως τα διέθεταν, χάριν τών έργων τών αρχαίων.

21ον/. Μόνον οι χριστιανοί λόγιοι αντελήφθησαν τι είχε συμβεί και τι διεκινδυνεύετο και προσπάθησαν με κάθε τρόπο να διασώσουν ό,τι απέμειναν με μια μνημειώδη προσπάθεια αντιγραφής κειμένων στις μοναστικές βιβλιοθήκες. Το ίδιο έκαναν και οι Άραβες, αλλά σε μικρότερη κλίμακα.

Σήμερα, τα μοναστήρια διασώζουν, διακοσμούν, αλλά και εκσυγχρονίζουν ακόμη, τα αρχαία κείμενα, καθώς μετά την μεταγραφή τους από την μεγαλογράμματη-κεφαλαιογράμματη γραφή στην μικρογράμματη τής εποχής, μηχανογραφούν και μικροφωτογραφίζουν (μικροφίλμ) όλα τα χειρόγραφα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το ερώτημα εάν πράγματι κάηκε ή όχι η Μεγάλη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, πότε και από ποιους, έχει ήδη απαντηθεί από την ιστορία, δια των διασωθέντων κειμένων της Ελληνικής και ξένης γραμματείας και των επιστημονικών συμπερασμάτων στα οποία κατέληξαν σύγχρονοι ερευνητές και μελετητές. Πολλά από τα κείμενα αυτά, παραθέσαμε με τις πηγές προελεύσεώς τους.

Η Μεγάλη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας δεν άντεξε μπρος στο κύμα των πολιτικο-κοινωνικών αλλαγών που συντελέστηκαν από τον 1ον π.Χ μέχρι και τον 3ον μ.Χ. αιώνα, από τους παγανιστές Ρωμαίους αυτοκράτορες. To πάθος για την εξουσία, η αλαζονεία, ο φανατισμός των ειδωλολατρών κατά των πρωτοχριστιανών, η πνευματική ερημία και η ανικανότητα των επίδοξων παγανιστών εξουσιαστών, κάθε εποχής, να αντιληφθούν το πνευματικον μεγαλείον του Ελληνισμού (την πνευματική αξία της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας), στο προμνησθέν διάστημα των 3 πρώτων μ.Χ. αιώνων, δεν στάθηκε δυνατό να εκτιμήσουν την πραγματική αξία της.

Κάποτε, βέβαια, πρέπει να πάψει το διαχρονικό παραμύθι περί των «σκοπίμως πυρπολημένων και κατεστραμμένων βιβλιοθηκών από τους χριστιανούς». Πρέπει να σταματήσουν τις ανιστόρητες και όλως κατ’ουσίαν αβάσιμες κατηγορίες, όπως αυτές του νεοπαγανιστή Διαμαντή Κούτουλα, ο οποίος γράφει ότι: «Δεκάδες βιβλιοθήκες ισοπεδώθηκαν από τους χριστιανούς», εννοώντας σκοπίμως.7

Θα πρέπει επί τέλους να σταματήσουν να περιγράφονται οι ειδωλολάτρες της ύστερης αρχαιότητας ως «αθώα θύματα», και θα πρέπει επίσης να σταματήσουν οι νέο-ειδωλολάτρες, να βάζουν στην ίδια ζυγαριά τα οικοδομικά υλικά μερικών κατεστραμμένων ναών, με τις ζωές εκατομμυρίων χριστιανών που με φρικτούς τρόπους αφαιρούσαν επί αιώνες, οι παγανιστές ομοϊδεάτες τους.

Από τα καταγραφέντα μέχρι τώρα, συνάγεται αβιάστως το συμπέρασμα, ότι αυτοί που έκαψαν τα βιβλία των φιλοσόφων, τών Χριστιανών, ακόμα και την βιβλιοθήκη τής Αλεξανδρείας με τον ομόπιστό τους ειδωλολάτρη Καίσαρα, (που έκαψε 400.000 τόμους βιβλίων), ψευδώς κατηγορούν τους Χριστιανούς, για να συγκαλύψουν τα δικά τους εγκλήματα.

Kαιρός είναι να σταματήσουν κάποιοι ανιστόρητοι και αγράμματοι, τις συκοφαντίες κατά των Χριστιανών που «συγχέουν» το ναό του Σεράπιδος με το Μουσείον και την περίφημη βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας… Ανάμεσα στα άλλα, έχει ήδη τελειώσει και το παραμύθι τους για την Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Ο Γίββων δεν μπορεί να τους βοηθήσει άλλο. Ας το καταλάβουν μια για πάντα: 

Οι ειδωλολάτρες ήταν αυτοί που καταδίκασαν σε αφανισμό ένα τεράστιο κομμάτι της αρχαίας Ελληνικής και παγκόσμιας φιλολογικής παραγωγής.

Κάθε τι που διαβάζουμε σήμερα, σε ποσοστό τουλάχιστον 85 % έχει διασωθεί από χριστιανούς. Έρχονται μετά από 16 αιώνες μερικοί αυτοχριζόμενοι αρχαιολάτρες, και «πουλάνε προστασία» στην αρχαία ελληνική γραμματεία, όταν σε ολόκληρη την Ρωμανία μας («Βυζάντιο»), οι χριστιανοί δίδασκαν τα αρχαία κλασσικά έργα, τα μάθαιναν στα σχολεία, τα αντέγραφαν, τα υπομνημάτιζαν και τα λεξικογραφούσαν;

Ας γνωρίζουν λοιπόν ότι ούτε καν τους τιμητές του ναού του Σεράπιδος δεν τους αξίζει να κάνουν, διότι οι ειδωλολάτρες ήταν εκείνοι που κατέστρεψαν τον ναόν του Ολυμπίου Διός στις Αθήνες (Ο Σύλλας κατέστρεψε το ναό το 86 π.Χ. και μετέφερε τους κίονες στην Ρώμη για να στολίσουν το ναό του Καπιτωλίου Διός. Κάποιοι χάθηκαν σε ναυάγιο κατά την μεταφορά.) και τον ακόμη μεγαλύτερης αίγλης ειδωλολατρικό ναό, τον περίφημο ναό του Διός στο Καπιτώλιο της Ρώμης!

Το Καπιτώλιο «ήταν ιερός λόφος στην Ρώμη όπου υπήρχε μεγάλος και περίφημος ναός του Δία». Ο ναός αυτός ήταν ένα ειδωλολατρικό ιερό ακόμη σπουδαιότερο και από το Σεραπείο, καθώς αποτελούσε «το έμβλημα της αιωνιότητας της Ρώμης».   Και όμως, γεγονότα απείρου ειδωλολατρικού κάλλους, συνέβησαν όταν ο Ρωμαίος Βιτέλιος Αύλος, κυνήγησε τον Δομιτιανόν, δεύτερον γιο του αυτοκράτορα Βεσπασιανού, στην διάρκεια εμφύλιου πολέμου του 69 μ.Χ. για τον αυτοκρατορικό θρόνο:

«Έτυχε τότε ο Δομετιανός, γιος του Ουεσπασιανού, να συγκρουστεί με τον Βιτέλιο για την εξουσία του πατέρα του. Πολιορκήθηκε στο Καπιτώλιο, αλλά κατάφερε να ξεφύγει, και Ο ΒΙΤΕΛΙΟΣ ΕΚΑΨΕ ΤΟΝ ΝΑΟ» [Φιλόστρατος, Άπαντα #2 (σειρά «Οι Έλληνες» #308), Κάκτος, Αθήνα 1994, σελ. 153 και 316, υποσημ. #29--- Chuvin Pierre, «Οι τελευταίοι εθνικοί. Ένα χρονικό της ήττας του παγανισμού», εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 89].

Αυτά διέπρατταν οι «ευαίσθητοι» ειδωλολάτρες, που κόπτονταν δήθεν για την προστασία των αρχαίων ναών και των βιβλιοθηκών της αρχαιότητας.

Αιδώς Νέο-Αργείοι !!!  Παύσατε να παριστάνετε τους τιμητές της αρχαίας λογοτεχνίας.

Για πολλοστή φορά αποδεικνύεται η παντελής αδυναμία του νεόκοπου και προχειρολόγου αντιχριστιανισμού, της ιστορικής αγραμματοσύνης των «διαφωτιστών», να αντέξουν τον σοβαρό και επιστημονικό διάλογο. Εκατοντάδες ψέματα, αυθαίρετες απόψεις, σοφίσματα και προπαγανδιστικά συνθήματα, έχουν προ πολλού επιστραφεί στους αποστολείς τους…

ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ ΤΩ ΘΕΩ ΔΟΞΑ

---

1 Όπως υποσ. 1, 3ου μέρους

2 Διαφύλαξη της αρχίας Ελληνικής κληρονομιάς, Θεώνης Μαρίνου Μπούρα, θεολόγου-εκεπαιδευτικού, Master στην Πατερική θεολογία. Αναδημοσίευση από http://www.monastiria.gr

3 Πλησίον του χωριού Παναγιά των Γρεβενών, δεσπόζει η περίφημη Ιερά Μονή του Όσιου Νικάνορα, αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα. Είναι γνωστή και ως Μονή Ζάβορδας, λόγω του ομώνυμου χωριού που υπήρχε στην περιοχή και δεν σώζεται σήμερα. Η μονή ιδρύθηκε από τον όσιο Νικάνορα από την Θεσσαλονίκη, πιθανότατα κατά την τρίτη δεκαετία του 16ου αιώνος.

4 Καραγιαννόπουλου Ιω. Ε., Ιστορία Βυζαντινού Κράτους, τ. Β’, σ. 77, ε’ επανέκδ., εκδ. Βάνιας.

5 Judith McKenzie and A.T. Reyes στο Judith McKenzie, The architecture of Alexandria and Egypt, c. 300 BC to AD 700, σ. 256.

6 ΑΠΟΔΕΔΕΙΓΜΕΝΩΣ–άλλοτε εσκεμμένα κι άλλοτε άθελα– την Βασιλική Βιβλιοθήκη και την βιβλιοθήκη του Μουσείου, καίγοντας 700.000 και 400.000, δηλαδή 1,1 εκατομμύρια τόμους βιβλίων, αν οι αριθμοί που δίνουν οι ιστοριογράφοι της Ύστερης Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Ένα εκατομμύριο τόμοι βιβλία είναι ποσό είκοσι έξι φορές μεγαλύτερο συγκρινόμενο με τα βιβλία που υποτίθεται πως αφάνισαν οι χριστιανοί στο Σαράπειο.

ΟΥΔΕΙΣ ιστορικός, εθνικός ή χριστιανός, αναφέρει ότι για την απώλεια 1.100.000 τόμων του Μουσείου και της Βασιλικής Βιβλιοθήκης ευθύνονται οι χριστιανοί, πράγμα απολύτως ΑΛΗΘΕΣ, αφού οι καταστροφές αυτές συνέβησαν αιώνες πριν από την αναγνώριση του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας και πριν επικρατήσουν οι χριστιανοί.

7 Κούτουλα Δ, Το Βυζάντιο έναντι των Ελλήνων Εθνικών, β’ έκδ., σ. 29.