ΤA ΓEΓONOTA ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ 1821 ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΠΑΤΡΩΝ.

(ΕΙΔΙΚΟΝ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ1821 ΚΑΙ TΩN ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΩΝ, ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΣΤΟΥΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΠΡΟΣ ΑΠΟΤΙΝΑΞΗ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΖΥΓΟΥ)

ΜΕΡΟΣ 8oν

6. Η ΤΕΛΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΚΑΙ Η ΑΜΑΥΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ, ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΝΙΚΗΦΟΡΟΝ ΠΕΡΙΟΔΟΝ (ΜΑΡΤΙΟΣ 1821-ΙΟΥΛΙΟΣ 1822) [Αίτια-Ένοχοι-Συνέπειες] {Συνέχεια 7ου μέρους}.

β. Οι κύριοι ένοχοι της επαναστατικής τελματώσεως και μετεπαναστατικής τραγωδίας (Συνέχεια 7ου μέρους).

2/.  Οι αλήστου μνήμης ΕΝΟΧΟΙ.

α/. Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος

1//. Ύστερα από την αποφασιστική νίκη των Ελλήνων στο Βαλτέτσι, (12-13  Μαΐου 1821), την άλωση της Τριπολιτσάς (Σεπτ. 1821), τις περιφανείς νίκες κατά των Οθωμανών στην Χαλανδρίτσα, στο Γηροκομείο και στο Σαραβάλι (Μάρτιος 1822), ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με τα στρατεύματα του πολιόρκησε σθεναρώς την Πάτρα, και ετοιμαζόταν να εισβάλλει, αναμένοντας την εντολήν της Ελληνικής Διοικήσεως..

Δυστυχώς, με παρέμβαση προσωπικώς του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου, προφανώς ενεργούντος με εντολήν των Άγγλων, συνεπικουρούντος του Κωλέττη, η Ελληνική διοίκηση έπαυσε να τροφοδοτεί τον Κολοκοτρώνη με πολεμοφόδια, τρόφιμα και υγειονομικό υλικό και του απαγόρευσε να συνεχίσει την νικηφόρον πορείαν του, να συντρίψει τους καταπονημένους και χωρίς ηθικόν Οθωμανούς, να αλώσει το κάστρον και να απελευθερώσει την πόλη των Πατρών.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αποχωρήσουν αρκετοί από τους πολιορκητές και να παραμείνουν μόνον εξακόσιοι άνδρες να πολιορκούν περίπου δώδεκα χιλιάδες Οθωμανούς, που ήταν στο κάστρο και μέσα στην πόλη. Έτσι ο Κολοκοτρώνης, αφού υπέγραψε με άλλους οπλαρχηγούς μία συνθήκη στο Σαραβάλι, έλυσε την πολιορκία στις 23 Ιουνίου του 1822.1

2//. Η τελευταία ευκαιρία και ίσως με τις καλύτερες προϋποθέσεις επιτυχίας, για την άλωση του κάστρου και απελευθέρωση των Πατρών, είχαμε αμέσως μετά τον θρίαμβον των Ελλήνων στα Δερβενάκια και την συντριβή-διάλυση της στρατιάς του Δράμαλη (26 Ιουλ 1822 – 28 Ιουλ 1822). Τότε και πάλιν κυβέρνηση και επίορκοι κοτζαμπάσηδες, πρωτοστατούντος του αλήστου μνήμης Αγγλόδουλου Μαυροκορδάτου, απηγόρευσαν στον Κολοκοτρώνη να κατευθυνθεί προς την πόλη των Πατρών,  προκειμένου να καταλάβει το κάστρον και να απελευθερώσει την πρωτεύουσα του Μωριά..

Στην πραγματικότητα, εφοβήθησαν μήπως τον θρίαμβο στα Δερβενάκια, ακολουθήσει μία νέα επιτυχία του Κολοκοτρώνη (με την απελευθέρωση των Πατρών), και ο λαός απαιτήσει να αναλάβει και την πολιτική εξουσίαν ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της Επαναστάσεως, αρχιστράτηγος Κολοκοτρώνης.

3//. Την ενεργό και ηγετική ανάμειξη του Μαυροκορδάτου, από αφίξεώς του στην Ελλάδα, σε κάθε είδους ανθελληνικές δραστηριότητες, κατήγγειλαν αρκετοί έλληνες, μεταξύ των οποίων οι Ι. Μακρυγιάννης και ο γνωστός οπλαρχηγός Γρίβας.

Ο πρώτος εξ αυτών, στα Απομνημονευματά του, γράφει σχετικώς:

«Ο εκλαμπρότατος Μαυροκορδάτος ήταν σύμφωνος κι’αυτός, ο Φαναριώτης, εις το σκέδιον να ξεκάμουν τους στρατιωτικούς. Τόβαλε κι’αυτός σ’ενέργεια ευτύς, άμα ήρθε στο Μισολόγγι, χωρίς να χάση καιρόν. Ηύρε πρόφαση η εκλαμπρότης του εις το Μισολόγγι, ότι ο Καραϊσκάκης αγρικήθη με τους Τούρκους. Έβαλε ανθρώπους δικούς του, τους έκανε κριτάς να τον περάσουνε από το κανάλι της δικαιοσύνης του, να τον σκοτώσουνε….. Ακούτε εσείς; ….». (τ. 1ος, σ.204 )

«…Πρωτοήφερες την διχόνοιαν εσύ, Κύριε Μαυροκορδάτε, κι’ από αυτό άλλοι καπεταναίοι πήγαν οπίσω εις τους Τούρκους, άλλους ήθελες με τους νόμους σου να τους σκοτώσης…».  (τ. 3ος, σ.71)

Ο δεύτερος στην Ελληνική Βουλή, 26 Ιανουαρίου 1845, παρουσία του Μαυροκορδάτου, με τα ακόλουθα λόγια:     

«Όποτες είτανε στην Ελλάδα αυτός ο Μαυροκορδάτος, την έφαγε. Όταν τον είδα πρωθυπουργό, ευτύς είπα πάει η πατρίδα. Κι έχει ακόμα πρόσωπο να’ ρχεται μπροστά μας και να μας λέει τα παραμύθια της Χαλιμάς. Ποιός σκότωσε το Καποδίστρια παρ’ αυτός; Και θέλει να μιλάει ακόμα!».2

4//. Την 1η Αυγούστου του 1831, ο Μιαούλης προέβη στην αδιανόητη, απαράδεκτη και προδοτική ενέργεια ανατινάξεως3 της φρεγάτας «Ελλάς» και της κορβέτας «Ύδρα». Ο Μαυροκορδάτος, αν και επέστρεψε στην Ύδρα πριν από το κατά τον Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή, «μεγαλουργόν έγκλημα»,4 θεωρήθηκε ηθικός αυτουργός της καταστροφής, ακόμη και από συμπαθούντες αυτόν νεώτερους ιστορικούς.5  

5//. Η συνωμοσία των Αρεοπαγιτών για δολοφονία του Οδυσσέως Ανδρούτσου

Παραθέτουμε αποσπάσματα από ειδική μεταπτυχιακή εργασία φοιτητρίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με θέμα τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, στην οποίαν εκτός των άλλων, αποδεικνύεται με παράθεση πληθώρας πηγών, η σκοτεινή φυσιογνωμία του Μαυροκορδάτου και των συνεργατών του, και η ΕΝΟΧΗ του ως αρχισυνωμότου και πρωτεργάτου της τελματώσεως της Επαναστάσεως, και των τραγικών γεγονότων που ακολούθησαν.6

«Το φθινόπωρο του 1821, οι Φαναριώτες πολιτικοί Μαυροκορδάτος και Νέγρης, θέλησαν να οργανώσουν διοικητικά τη Ρούμελη και εξέδωσαν εγκυκλίους με τις οποίες καλούσαν τους πληρεξουσίους στα Σάλωνα στις 14 Σεπτεμβρίου για την δημιουργία τοπικής Αρχής. Στο δεύτερο δεκαήμερο του Νοεμβρίου συστάθηκαν δύο ανεξάρτητες διοικητικές αρχές. Μια Αρχή για τη Δυτική Στερεά Ελλάδα με την ονομασία Γερουσία της Δυτικής Ελλάδας και μια άλλη για την Ανατολική με τον πομπώδη τίτλο «Άρειος Πάγος», του οποίου ο οργανισμός, που ονομάστηκε ≪Νομική Διάταξη≫, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πολιτικός κυκεώνας, καθώς συσσώρευσε άκαιρες διατάξεις και νομοθετήματα, που σφετερίζονταν εξουσίες της μελλοντικής εθνικής συνέλευσης ή και τις περιόριζε κατά το δοκούν, προκαλώντας περισσότερο σύγχυση και νομιμοποιώντας πολιτικές παρεκτροπές. Το δημιούργημα του Νέγρη έχει δικαίως περιγραφεί ως «συρφετός ετερογενών ή παραδαλωτών, άμα δε και παραβόλων διατάξεων»….

Άρχισαν τότε μαύρα σύννεφα να σκεπάζουν την Ελλάδα, γιατί οι αποφάσεις αυτές κυοφορούσαν επικίνδυνες εξελίξεις για την ομαλή πορεία του Αγώνα της ανεξαρτησίας. Αναφέρεται μάλιστα και μια συνεννόηση μεταξύ Νούτσου και Μαυροκορδάτου για το μοίρασμα της Στερεάς Ελλάδας, από την οποία ≪εγεννήθησαν έπειτα όλα τα κακά, όσα εις την Ελλάδα συνέβησαν≫….

Ωστόσο, σύμφωνα με ένα έγγραφο που ανακάλυψε και έφερε στο φως ο Τρικούπης, ο Άρειος Πάγος είχε βάλει το χέρι του. Διέταξε τον Ανδρούτσο να φύγει από την Εύβοια (ΣΣ: Κατεχόμενη τότε από τους Οθωμανούς)…. Η αναφορά του Αρείου Πάγου προς τη Βουλή με ημερομηνία 22 Φεβρουαρίου ήταν υπηρεσιακή: ≪Ο Οδυσσεύς πεισθείς εις τας προτροπάς μας εξήλθε εκ του Ευρίπου και μεταβαίνει προς το γενικόν στρατόπεδον της Ανατολικής Ελλάδος≫. Δεν ήθελαν να νικήσει και ν’ αυξήσει τη δύναμή του ο Ανδρούτσος…..

Ήταν η πρώτη άτιμη ενέργεια των Αρεοπαγιτών απέναντι στον Οδυσσέα, που προτιμούσαν, φαίνεται, να μείνει το νησί στους Τούρκους, αφού μετά την αποχώρηση του Ανδρούτσου έφυγαν όλοι οι οπλαρχηγοί, εκτός του ντόπιου Κριεζώτη, και η δεύτερη εκστρατεία για την απελευθέρωση της Καρύστου τελείωσε με χειρότερο τρόπο από την πρώτη…..

Παράλληλα, ο Άρειος Πάγος, επειδή δεν μπόρεσε να σπείρει τη διχόνοια, άλλαξε τακτική…. Μετέφερε την έδρα του από τα Σάλωνα στη Λιθάδα της Εύβοιας, όπου συγκέντρωσε τα καράβια με αρχηγό τον Χατζή-Αντώνιο Βισβίζη και εκεί οι Αρεοπαγίτες κάθονταν στη θάλασσα αδρανείς, χωρίς να προσφέρουν καμιά βοήθεια στους αγωνιστές της Αγίας Μαρίνας ούτε καν για τροφοδοσία, γιατρό και κονταχτσήδες, ενώ ο Ανδρούτσος μάταια τους έγραφε και τους ξανάγραφε, και προσπαθούσε να χορτάσει τους άνδρες του με 80 δράμια μουσκεμένο, ανάλατο καλαμπόκι…..

Πέρασαν δύο βδομάδες σχεδόν, χωρίς να δείξουν ενδιαφέρον οι Αρεοπαγίτες που ήταν μέσα στο καράβι του Βισβίζη, δηλαδή ο δεσπότης Ταλαντίου Νεόφυτος, οι δάσκαλοι Άνθιμος Γαζής, Γρηγόριος Κωνσταντάς, Ιωάννης Ειρηναίος, κ.ά., επειδή ήθελαν να καταστρέψουν τον Οδυσσέα. Το μόνο που απέμενε πλέον ήταν να φύγουν με πλοία και να περάσουν απέναντι στην Εύβοια. Ο Οδυσσέας έγραψε στον Κριεζή, ζητώντας τη βοήθειά του, ενώ ειδοποίησε και τους Αρεοπαγίτες να του στείλουν πλοία, αλλά αυτοί αρνήθηκαν.Τον διέταξαν μάλιστα να φύγει από την στεριά. Τον έστελναν δηλαδή σε βέβαιο θάνατο, γιατί ≪είχαν πάθος με τον Δυσσέα κι’αποφάσιζαν οι καλοί πατριώτες δια την ιδιαιτέρα τους διχόνοιαν με ένα άτομο να χαθούνε τρεις χιλιάδες στράτεμα και περίπου≫.

Ήταν πάγια τακτική των Αρεοπαγιτών (ΣΣ:«ολιγαρχικών» κατά την συγγραφέα), ο κατατρεγμός των στρατιωτικών, η συκοφαντική δυσφήμιση μέσω των εφημερίδων τους και το σαμποτάρισμα των πολεμικών τους επιχειρήσεων. Όποιον δεν υπάκουε απόλυτα στις διαταγές τους τον κήρυσσαν προδότη της πατρίδας, και επομένως, προκειμένου να πετύχουν τους ιδιοτελείς τους σκοπούς ≪ο φυσικός αρχιστράτηγος της Στερεάς Ελλάδος έπρεπε να παραγκωνισθεί≫, θεωρούνταν ο κατεξοχήν απειθής.

Ύστερα από αυτό τον κάλεσαν να πάει στο καράβι του Βισβίζη να συζητήσουν, έχοντας όμως σκοπό να τον βγάλουν από τη μέση με ύπουλο τρόπο, διατάσσοντας τον αρχηγό της φρουράς Γιωργή Ζορμπά και τον καπετάν Βισβίζη τη στιγμή που ο Ανδρούτσος θα ανέβαινε στο καράβι να τον δολοφονήσουν. Ανύποπτος ο Οδυσσέας με τον Νικηταρά, πλεύρισαν με το καράβι. Ο καπετάν Βισβίζης, μόλις αντίκρισε τον Οδυσσέα, αρνήθηκε να εκτελέσει την αισχρή απόφασή τους.

Οι Αρεοπαγίτες ανένδοτοι, επέμεναν να διατάζουν να φύγει δια ξηράς. Τα πνεύματα αγρίεψαν, αλλά εκείνη τη στιγμή ακούστηκαν πυροβολισμοί, καθώς οι Τούρκοι χτυπούσαν. Ο Ανδρούτσος πήρε την υπόσχεση ότι θα έστελναν καράβια και έφυγε με τον Νικηταρά. Η μάχη κράτησε ώς το ηλιοβασίλεμα. Το άλλο βράδυ, με ησυχία και τάξη, ο Οδυσσέας κατόρθωσε να επιβιβάσει στα πλοία τους άνδρες, παρόλο που τα νερά ήταν αβαθή, εντοπίζοντας ένα κτήριο μέσα στη θάλασσα σε βάθος τρία μέτρα, απ’ όπου φρόντισε να πάρουν οι λέμβοι πρώτα τους λαβωμένους και τους αρρώστους και ύστερα τους άλλους, ώσπου τελευταίος ανέβηκε κι ο ίδιος. Τέσσερις χιλιάδες άνδρες είχαν σωθεί, χωρίς να καταλάβουν τίποτε οι Τούρκοι και οι άνδρες τον λάτρευαν γι’ αυτό….

Οι Αρεοπαγίτες, μετά τα γεγονότα της Αγίας Μαρίνας, διόρισαν τον Ανδρούτσο χιλίαρχο, βαθμό που δικαιολογημένα ο Οδυσσέας θεώρησε υποτιμητικό, ενώ, με αφορμή την εγκατάλειψη από μέρους του της προσπάθειας, αυτοί οι άκαπνοι ≪καλαμαράδες≫ του έγραψαν σε απότομο και επιτιμητικό ύφος, κατηγορώντας τον ως άνανδρο! Ο Οδυσσέας χολωμένος επέστρεψε στους Αρεοπαγίτες το δίπλωμα της χιλιαρχίας στις 16 Απριλίου και εκείνοι αποδέχτηκαντην παραίτησή του.

Αποτέλεσμα των σφοδρών αυτών διενέξεων μεταξύ Ανδρούτσου και Αρείου Πάγου ήταν να αποτύχουν οι επιχειρήσεις στην Αγία Μαρίνα. Ο καπετάν Βισβίζης πλήρωσε ακριβά την ανυπακοή του: Πέθανε ξαφνικά υπό ανεξακρίβωτες συνθήκες και ταυτόχρονα κατασχέθηκε το καράβι του, που χρησιμοποιήθηκε ως πυρπολικό, χωρίς να δοθεί καμιά αποζημίωση στην οικογένειά του, ενώ η σύζυγός του Δόμνα Βισβίζη αντικατέστησε επάξια τον άντρα της και ο Οδυσσέας βεβαίωσε με έγγραφο του (Μάϊος του 1822) πως η Δόμνα έσωσε τους άντρες του και τον ίδιο ≪δια της προμήθειας τροφίμων και πολεμοφοδίων, άνευ της οποίας ο στρατός θα διελύετο….».

β/. Ιωάννης Κωλέττης

1//. Κατά την πολιορκία των Πατρών από τον Κολοκοτρώνη, ο Κωλέττης με ραδιουργίες και συκοφαντίες πέτυχε να τον εγκαταλείψουν 5.000 άνδρες και να μείνει αρχικώς μόνον με 2.000 και στην συνέχεια με 600 περίπου, κατηγορώντας τον ανερυθριάστως, πως ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης διέλυσε την πολιορκία της !!! Επίσης κατάφερε να στρέψει την Πελοποννησιακή Γερουσία σε βάρος του Κολοκοτρώνη και να την κατηγορήσει για την αποτυχημένη πολιορκία των Πατρών. Ζήτησε και πέτυχε να του παραδοθεί το μπαρούτι που βρισκόταν στην Τριπολιτσά, με πρόφαση τον εφοδιασμό των στρατευμάτων που θα συγκεντρωνόταν στο Άργος.7

Είναι βέβαιον, πως αυτός ήταν ο ηθικός αυτουργός της δολοφονικής απόπειρας που έγινε σε βάρος του στις αρχές Ιουλίου 1824, ενώ στεκόταν στο παράθυρο της οικίας του Νικηταρά στο Ναύπλιο8 και αυτός είχε στείλει τους Νούτσο και Παλάσκα, να δολοφονήσουν τον Ανδρούτσο.

2//. Ο Κωλέττης, γνώριζε τον Οδυσσέα από την αυλή του Αλή πασά. Ήξερε ότι ήταν ο καλύτερος από όλους τους στρατιωτικούς και «δεν μπορούσε να τον παίξει αυτόν», δηλαδή να τον έχει του χεριού του. Γι’ αυτό συνωμώτησε με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο,  και σχεδίασαν να ξεκάνουν τους στρατιωτικούς, που ήταν πολύ δημοφιλείς στον λαό με μεγάλη επιρροή και να έχουν αυτοί τον απόλυτο έλεγχο της Ρούμελης. Στέλνει, λοιπόν, ο Κωλέττης απεσταλμένους στο λημέρι του, τη Μαύρη Τρούπα στον Παρνασσό, τον Αλέξανδρο Νούτσο και τον Χρήστο Παλάσκα, δήθεν για διαπραγματεύσεις, αλλά με την εντολή να σκοτώσουν τον Οδυσσέα.9

3//. Όπως μας πληροφορεί ο Μακρυγιάννης στα Απομνημονεύματά του:      

.«Από τότε οπού έπεσε ο Μαυροκορδάτος και η φατρία του έπεσε όλως διόλου και η επιρροή της Αγγλίας και η δύναμη της Αγγλικής πρεσβείας. Ελαμπρύνθη ο Κωλέττης και η συντροφιά του και όλες οι ξεκλησμένες παντιέρες και οι σαβούρες του τόπου... Και ο πρέσβυς της Γαλλίας ήταν το παν και κοντά εις τον βασιλέα και εις την κυβέρνησιν. Και ήταν το «λύσε» και το «δέσε» και γενικός συμβουλάτορας σε όλα ο κύριος Πισκατόρης,10  κι’αδελφός στενός του πρώτου υπουργού Κωλέτη. Και ό,τι οδηγίες έστελνε ο Φίλιππας ο βασιλέας της Γαλλίας και η κυβέρνησή του εκείνο γενόταν. Κι’όλος ο αγώνας τους, τόρα που έλαβαν επιρροή και τα μέσα εδώ είναι δια την θρησκείαν. Σκολειά γαλλικά, μοναστήρια, εκκλησίες και πλήθος άλλα μέσα και κατήχησες εις τον κόσμο για να προβοδέψουν αυτό το έργον. Μάσαν κι’όλους τους μπερμπάντες δικούς μας και ξένους κι’αγωνίζονται εις αυτό το αντικείμενον με μεγάλη προθυμία.» (Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη, τ. 3ος.  σ.41).

.Όταν αρρώστησε ο Κωλέτης υπέφερε από φρικτούς πόνους, «φώναζε νύχτα και ημέρα και βούϊξε και γκάριξε και βγήκε η ψυχή του», Τρία χρόνια μετά τον θάνατόν του, θέλησαν οι συγγενείς του να τον ξεθάψουν. Όταν το πληροφορήθηκε ο στενός του φίλος ο πρέσβης Πισκατόρης, με τον οποίον ο Κωλέτης εργαζόταν νυχθημερόν και «ξόδιαζαν» και κατηχούσαν τους ορθοδόξους χριστιανούς να τους κάνουν παπικούς» έστειλε εργάτες να φτειάξουν μαρμάρινο τον τάφον του. Ιδού πως περιγράφει ο Μακρυγιάννης την κατάσταση του νεκρού Κωλέτη μετά την εκταφή του σώματός του:

«Τότε έβγαλαν και το σώμα του Κωλέτη άλυωτο από τον τάφο του….μόνον τα μάτια του ήταν βουλιασμένα και η μύτη του ολίγον πειραγμένη. Τα μάτια του όπου έβλεπαν τις πράξεις ‘οπούκανε δια την πατρίδα και θρησκείαν του και τόσους άδικους φόνους των αγωνιστών, του Νούτζου, του Παλάσκα, του Δυσσέα κι’αλλουνών, κι’αχώρια πόσους νέους τάφους άνοιξε εις της εκλογές, πόσοι σκοτωμοί έγιναν και γίνονται, πόσες μείναν χήρες κι’ορφανά, τι έπαθε η πατρίδα γενικώς, πόσοι αγωνισταί πήγαν εις τους Τούρκους, κι’όλες οι φυλακές γιομάτες από αυτούς ως την σήμερον δια ν’αναστηθή η παρανομία, κι’αδικία, να μη μείνη φωνή εις τον λαόν ούτε ψήφος….Τότε η βρώμα του πεθαμένου, δεν άφηνε να ζυγώσουν οι άνθρωποιπλησίον του. Κι’ έτρωγε αναθέματα  πλήθος από τους μαστόρους, ώσο να του χτίσουν τον μαρμαρένιο του τάφο…» (βλ. Απομνημονεύματα, τ. 3ος, υποσ. β. σ. 67).

4//. Ο Κωλέττης συνωμότησε και έλαβε ενεργό μέρος στην προπαρασκευή του στρατιωτικού πραξικοπήματος της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 (15 Σεπτεμβρίου κατά το νέο ημερολόγιο), προκειμένου να διασφαλισθούν τα γαλλικά οικονομικά συμφέροντα δανείου με την δέσμευση των διαδόχων κυβερνήσεων στην Ελλάδα. Ως ανταμοιβή των «υπηρεσιών» του προς την Γαλλία, ανεβιβάσθη τον επόμενο χρόνο, 1844, παράλληλα των καθηκόντων του, στο βαθμό του πληρεξούσιου υπουργού και έκτακτου απεσταλμένου στην Ελλάδα!!!11

5//. Σύμφωνα με τον ιστορικό Βασίλη Παναγιωτόπουλο, υπάρχουν έγγραφα του Υπουργείου των Εσωτερικών στα Γενικά Αρχεία του κράτους, υπογεγραμμένα από τον Κωλέττη τα οποία φέρουν τεκτονικά σύμβολα. Ο ίδιος ερευνητής εικάζει πως ο Κωλέττης ήταν τέκτονας προεπαναστατικώς και ίσως είχε μυηθεί στα Ιωάννινα ή στην Ιταλία. Αργότερα μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία.

γ/. Θεόδωρος Νέγρης (1790-1824)

1//. Φέρεται να μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία το 1818. Λίγο πριν την έκρηξη της επαναστάσεως διορίστηκε από την Οθωμανική κυβέρνηση επιτετραμμένος της στο Παρίσι. Άγνωστον πως και προς ποίον σκοπόν, αντί να μεταβεί στο Παρίσι, απεβιβάσθη στην Ελλάδα. Φτάνοντας στις Σπέτσες με περιβολή Τούρκου αξιωματούχου, παραλίγο να λιντσαριστεί από το πλήθος. Τελευταία στιγμή σώθηκε από τον Νεόφυτο Βάμβα.

Παρ' όλο τον κίνδυνο που πέρασε, ο Νέγρης συνέχισε να προκαλεί, διαδίδοντας ψευδώς ότι ήταν συγγενής των Υψηλάντηδων ενώ παράλληλα ενεργούσε αφανώς, προκειμένου να πληροφορηθεί για τα πρόσωπα που αποτελούσαν την Ανωτάτη Αρχή της Φιλικής Εταιρείας. Γιατί άραγε; Ο νοών νοείτω.

Οι ενέργειές του όμως, για ν᾿ ανακαλύψει την Ανώτατη Αρχὴ, έθεσαν σε κίνδυνο τους Φιλικοὺς οι οποίοι σχεδίασαν την εκτέλεσή του. Αποβιβάστηκε τον Απρίλιο του 1821 στην Τήνο και δήλωσε την πρόθεσή του να παραμείνει στην επαναστατημένη Ελλάδα. Στην Καλαμάτα θα συναντηθεί με τον Κωστάκη Καρατζά και τον Αλ. Μαυροκορδάτο εγκαινιάζοντας ουσιαστικά μια άτυπη συμμαχία με κυρίαρχο το αντι-Υψηλαντικό και φαναριώτικο στοιχείο..

2//. Ὁ Δημήτριος Υψηλάντης εκτιμώντας τις πρώτες «θετικές» του ενέργειες ως φιλικού, τον δέχτηκε, χωρὶς όμως να του προσφέρει κάποιο αξίωμα, ενδεικτική ενέργεια ότι δεν του είχε εμπιστοσύνη. Στην Καλαμάτα, όπου τον απομόνωσε, ο Νέγρης προσπάθησε να προσεταιρισθεί τοὺς στρατιωτικοὺς και να υπονομεύσει κάθε προσπάθεια οργανώσεως τακτικού στρατού.

Με την μεσολάβηση του Μαυροκορδάτου επιτεύχθηκε η συγκατάθεση του Δ. Υψηλάντη για συμμετοχή του στην διοίκηση της Ρούμελης και του ανατέθηκε η οργάνωση της Ανατολικής Ελλάδος. Τότε άρχισαν να φαίνονται και οι πραγματικές προθέσεις του. Με διατάγματα που συνέταξε ο ίδιος,  απαγόρευε την είσοδο στρατευμάτων στην έδρα της διοικήσεως, χωρίς την άδεια της πολιτικής αρχής, και δεν επέτρεπε κινήσεις των οπλαρχηγών χωρίς την έγκρισή του. Με την έκδοση των διαταγμάτων, κατέστησαν προφανείς οι απολυταρχικές, αλαζονικές ιδέες του, αλλά δικαιώθηκαν και οι φιλικοί που υποπτεύονταν τον τουρκόφιλο και έμπιστον του Σουλτάνου  Νέγρη, για τον πραγματικόν σκοπόν αφίξεώς του στην Ελλάδα…

Θέτοντας τον εαυτόν του και τις πολιτικές του φιλοδοξίες υπεράνω του σκοπού του αγώνος, και εποφθαλμιώντας την θέση του Μαυροκορδάτου, συμμαχούσε πότε με τον Κολοκοτρώνη, πότε με τον Ανδρούτσο και πότε με τον Μαυροκορδάτο. Συγκάλεσε νέα συνέλευση, η οποία όμως απέτυχε. Λόγω των οφθαλμοφανών ραδιουργιών του και αντεπαναστατικών ενεργειών του, πιθανώτατα, δρων ως εντολοδόχος των Οθωμανών ή των Άγγλων, σιγά σιγά παραμερίστηκε από τα πολιτικά πράγματα.

3//.  Ο χαρακτήρας του ήταν αλλοπρόσαλλος και ανυπόμονος. Ήταν ραδιούργος και δόλιος, αντιπροσωπεύοντας επαρκώς το φαναριώτικο πρότυπο. Συνεργάστηκε στενά με τον Μαυροκορδάτο με σκοπό την πολιτική εξουδετέρωση του Δημ. Υψηλάντη και την δολοφονία του Οδυσσέως Ανδρούτσου.

Οι φιλοδοξίες του σε συνδυασμό με την ανυπομονησία του και τις καταγεγραμμένες δραστηριότητές του, τον οδήγησαν σε σύγκρουση με τον επίσης φιλόδοξο Μαυροκορδάτο, καθώς και με άλλους πολιτικούς της εποχής.

Συγκάλεσε συνέλευση στα Σάλωνα όπου ψηφίστηκε στὶς 19 Νοεμβρίου 1821, η «Νομικὴ Διάταξις τῆς Ἀνατολικῆς Χέρσου Ἑλλάδος». Στο κείμενο αυτό, όπου εξέφρασε τις πολιτικές του πεποιθήσεις, διακρίνονται ορισμένες αρχές της γαλλικής επαναστάσεως, ατελείς βέβαια, πολιτικής αυτοδιαθέσεως, ατομικών ελευθεριών και απόψεις των «διαφωτιστών». Ρέποντας έντονα προς τις πολιτικές ραδιουργίες, επεδίωξε με την Συνέλευση των Σαλώνων τον Απρίλιο του1824, να υποκαταστήσει τον Μαυροκορδάτο στην Ανατολική Στερεά, χωρίς επιτυχία. Πέθανε στο Ναύπλιο στις 22 Νοεμβρίου 1824 από τυφοειδή πυρετό.12

δ/. Ο εσμός των λεγομένων «Διαφωτιστών» και «Συνταγματικών» (οπαδών των αρχών της Γαλλικής επαναστάσεως)...

1//. Κύριοι εκπρόσωποι αυτής της κατηγορίας είναι:

α//. Από τους λογίους, ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833).

β//. Από τους ρασοφόρους, ο Θεόφιλος Καΐρης (1784-1853) και ο Θεόκλητος Φαρμακίδης (1784-1860).

Για τους λόγους, ένεκα των οποίων ο Αδ. Κοραής χαρακτηρίζεται ολετήρ του Έθνους και όχι «Φωτιστής του Έθνους», όπως τον χαρακτηρίζει το Σύστημα, αναφερθήκαμε διεξοδικώς σε ειδική ανάλυση του θέματος..   [«Αδαμάντιος Κοραής: Μέγας Διδάσκαλος και Φωτιστής του Γένους ή Μέγας Σκοταδιστής και Ολετήρας του Έθνους;(1 -27 Ιαν. 2020)].

Ο Θεόφιλος Καΐρης, εδίδασκε στην θέση της ορθοδοξίας, έναν «ιδιότυπον θρησκοληπτικόν μυστικιστικόν ηθικισμόν», ένα «τυπικό Δεϊσμό».13

Ο Χρυσόστομος Παπαδόπουλος τον θεωρεί «ευσεβή και ζηλωτή κληρικό», ο οποίος όμως περιέπεσε σε πλάνες.«Ήταν προικισμένος με μεγάλες πνευματικές δυνάμεις, με τις οποίες μπορούσε πράγματι να αναγεννήσει την Ελλάδα, αλλά η θρησκευτική του πλάνη ανέκοψε απότομα το μορφωτικό του έργο ».14

Ο Θεόκλητος Φαρμακίδης (1784-1860), κατά κόσμον Θεοχάρης Φαρμακίδης, υποστηρικτής του «Αγγλικού κόμματος» του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου, υπήρξε πολέμιος του Ιωάννη Καποδίστρια. Εδραπέτευσε εις Ύδραν, όπου ενώθηκε με την αντικαποδιστριακή παράταξη. Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια, το 1832, διορίστηκε έφορος του εν Αιγίνη Γενικού και Προκαταρκτικού Σχολείου. Ο Φαρμακίδης, υπήρξεν στενός φίλος του Θεόφιλου Καΐρη και υπερασπιστής των ιδεών του Αδαμαντίου Κοραή. Σε συνεργασία με τον Μάουρερ, οργάνωσε το Εκκλησιαστικό πραξικόπημα και τους διωγμούς κατά των μοναχών, με την συνεργασία των Βαυαρών.

«Είμαστε στο 1833. Το μικρό κράτος, το μέχρι της Μελούνας, μετρά τα μοναστήρια του. Βρέθηκαν 593. Πολλά είναι. Δεν χρειάζονται τώρα πια (λίγο πριν χρειάζονταν όμως). Με διάταγμα λοιπόν της Βαυαρικής Αντιβασιλείας (γράφε: Θεόκλητος Φαρμακίδης) της 25/9 του αυτού έτους καταργούνται 412, όλα όσα είχαν κάτω από εξ μοναχούς. Οι εγκαταβιούντες σ’ αυτά μοναχοί έπρεπε να εξωσθούν βιαίως, η δε περιουσία αυτών να κρατικοποιηθεί.

Με άλλο διάταγμα της αντιβασιλείας της 25/2 του επομένου έτους διατάσσεται ο περιορισμός των γυναικείων Μονών εις τρεις μόνον, καθ’ άπασαν την επικράτειαν. Εις το κάθε ένα από αυτά, να μη υπερβαίνουν οι μοναχές τις 40. Εάν τυχόν αι μοναχαί υπερέβαινον τον αριθμόν αυτόν, «θέλουν προσκληθή παρά του κατά τόπον επισκόπου να παραιτήσωσι την μοναστικήν ζωήν και να επανέλθουν εις τον κόσμον. Τον επίσκοπον θέλει επιφορτίσει η Σύνοδος να κοινοποιήση προς αυτάς εν ονόματί της, ότι δύνανται να πράξωσι τούτο ακατακρίτως».

Συντάκτης του διατάγματος και της Εκκλησιαστικής εγκυκλίου ήταν ένα και το αυτό πρόσωπον, ο Κοραϊστής Θεόκλητος Φαρμακίδης, Αρχιγραμματεύς της τετραμελούς Συνόδου (Κορίνθου Κύριλλος, Βοιωτίας Παϊσιος, Θήρας Ζαχαρίας, Αττικής Σοφρώνιος) [Εν Ναυπλία την 5 Μαϊου 1834].

2//. Αποτελέσματα του πολέμου κατά της Ορθόδοξης εκκλησίας και των διωγμών των μοναχών.

Όσα εσεβάσθησαν οι κατακτητές επί αιώνες, κατεστράφησαν σε δύο-τρείς μήνες. Η ζημιά για την Εκκλησία και το Γένος είναι ανυπολόγιστες. Ιερά κειμήλια χειρόγραφα ιερά σκεύη, άγια λείψανα, πετάχτηκαν στα ρέματα, πουλήθηκαν, κάηκαν. Μ’ ένα και μόνο σκοπό. Να μην μπορούν οι εκδιωχθέντες καλόγηροι να επιστρέψουν και πάλιν. Λες και οι χθεσινοί αγωνιστές έγιναν σήμερα άσπονδοι εχθροί. Την τραγικήν αυτή εικόνα, παρουσιάζει εύγλωττα με τον δικό του μοναδικό τρόπο ο Μακρυγιάννης (Απομνημονεύματα, εκδόσεις Καραβία, σ. 362):

«Αφάνισαν όλως διόλου τα μοναστήρια και οι καημένοι οι καλόγηροι, όπου αφανίσθησαν εις τον αγώνα, πεθαίνουν της πείνας, μέσα στους δρόμους, οπού αυτά τα μοναστήρια ήταν τα πρώτα προπύργια της επανάστασής μας… Και θυσιάστηκαν οι καημένοι οι καλόγεροι, και σκοτώθηκαν οι περισσότεροι εις τον αγώνα. Και οι Μπαυαρέζοι παντύχαιναν ότι είναι Καπουτσίνοι της Ευρώπης, δεν ήξεραν ότι είναι σεμνοί και αγαθοί, άνθρωποι και με τα έργα των χεριών τους απόχτησαν αυτά αγωνίζοντας και δουλεύοντας τόσους αιώνες και ζούσαν μαζί τους τόσοι φτωχοί κι έτρωγαν ψωμί. Και οι αναθεματισμένοι της πατρίδας πολιτικοί μας και οι διεφθαρμένοι αρχιερείς…συμφώνησαν με τους Μπαυαρέζους και χάλασαν και ρήμαξαν όλους τους ναούς των Μοναστηριών”» [Αρχιμ. Δοσίθεου «Θέλω να πιώ όλο τον Βόσπορο», Β’ έκδοση, εκδ. Ι. Μονής Τατάρνης Ευρυτανίας, σελ. 256-257].

ε/. Οι αρχιεπίσκοποι, επίσκοποι και πρόκριτοι των φραγκοπαπικών («καθολικών») κατοίκων των ελληνικών νήσων του Αιγαίου

Σύμφωνα με το προαναφερθέν ιστορικόν-αιτιολογικόν (Μέρος 7ον, παρ.6β1/ιζ/), ΕΝΟΧΟΙ είναι και όλοι οι φραγκοπαπικοί, διατελέσαντες αρχιεπίσκοποι, επίσκοποι και πρόκριτοι (κοινοτάρχες) των Ελληνικών νήσων του Αιγαίου. Οι κυρίως ένοχοι όμως, είναι οι παπικοί επίσκοποι και αρχιεπίσκοποι, επειδή ενεργούντες κατ’εντολήν του Βατικανού, υποκινούσαν τους προκρίτους και τα μέλη των παπικών κοινοτήτων, σε αντεπαναστατικές, μισελληνικές  και φιλο-οθωμανικές ενέργειες, χωρίς να απαλλάσσονται και οι πρόκριτοι από τις δικές τους ευθύνες. 

Συγκεκριμένα: Τήνου-Μυκόνου-Νάξου, Andrea Veggetti, Επίσκοπος Τήνου-Μυκόνου (1809-1816) και αρχιεπίσκοπος Νάξου (1816-1838 Died), ο φανατικώτερος ίσως, απ’όλους τους διατελέσαντες επισκόπους και αρχιεπισκόπους.

Σύρου, Ioannes Baptistus Russin (5 October 1800 – 14 September 1824) και   Luigi Maria Blancis da Ciriè, OFM Ref (15 March 1830 – 30 October 1851)

Σαντορίνης,  Caspar Delenda (19 Jul 1815 - 16 Sep 1825 Died) και Luca de Cigalla (15 Dec 1828 - 12 Feb 1847 Died)

Τήνου-Μυκόνου, Giovanni Collaro (16 Mar 1818 - 3 Jan 1826 Died) και  Giorgio Gabinelli (3 Jul 1826 - 7 Jul 1843 Resigned).

στ/. Οι Αυτουργοί-συναυτουργοί-ηθικοί αυτουργοί και συνεργοί, της αποτρόπαιας δολοφονίας του Εθνάρχου Ιωάννου Καποδίστρια.

1//. Σε μακρά καταγραφή, κατά χρονολογική σειρά, των συνωμοτικών γεγονότων, ξένων και Ελλήνων, από τις αστυνομικές αρχές, στις 22 Μαρτίου 1831, ο Β. Μπουντούρης, αναφέρει:15

«Οι κακόβουλοι περι­μένουν ανυπομόνως τον Μιαούλην. Συνήλθαν εις το κατάστημα της Τυπογραφίας (στην Ύδρα) και ομίλησαν τι να κάμουν, αν ιδούν τινά ανά­γκην. Εσυμβουλεύθησαν και τους Κουντουριώτας, οίτινες τους ενεθάρ­ρυναν, υποσχόμενοι:

1ον: Ν’ ανοίξουν το θησαυροφυλάκιόν των δια το γενικόν καλόν της Πατρίδος.

2ον: Είπαν εις τους πλοιάχους να μην απελπίζονται ότι έχουν εξωτερικούς βοηθούς (ΣΣ: Άγγλους και Γάλλους).

3ον: Προς τον Δώκινς (Dawkins) και Ρουάν (Rouen) [Άγγλος και Γάλλος αντιπρέσβεις], πέμπουν ανά 15 φύλλα του Απόλ­λωνος (ΣΣ: Εφημερίδα Αντικαποδιστριακής προπαγάνδας) και αυτοί ευχαριστηθέντες υπεσχέθησαν να δώσουν βοήθειαν, εν χρεία και ναυτιλιακά έγγραφα.

4ον: Ότι κατά τας ειδήσεις Μαυρο­κορδάτου και Τρικούπη, τα της Δυτικής Ελλάδος και Αιγαίου Πελά­γους υπάγουν καλά εις τον σκοπόν τους (ΣΣ: Εννοούσε τις κατά του Κυβερνήτου συνωμοτικές ενέργειές τους).

5ον: Ότι οι αντιπρέσβεις (Dawkins και Rouen) έπιασαν γράμματα του Κυβερνήτου προς την Ρωσίαν, διαλαμβάνοντα ότι προσπαθεί να φέρει τα πράγματα της Ελλάδος εις τον σκοπόν της Ρωσίας (ΣΣ: Ασύστολα ψεύδη και βδελυρές συκοφαντίες) και επρόσθετε να μην επικυρώσει την έκτασιν των ορίων της Ελλάδος (ΣΣ: Ακριβώς το αντίθετον συνέβαινε. Η Αγγλία και Γαλλία ήθελαν να περιορίσουν την Ελλάδα, έως τον Ισθμό της Κορίνθου).

6ον: Ότι οι αυτοί αντιπρέσβεις τους υπόσχονται δάνειον διανεμηθησόμενον εις τους αντικυβερνήτας. Και δι’ όλα αυτά κηρύττουν θάνατον (του Κυβερνήτου) αλλ’ ουχί παύσιν της εφημερίδος» (της εφημ. «Απόλλων»).

2//. Το καλοκαίρι του 1831, όταν ο Μιαούλης διετάχθη να παραδώσει τον στόλο που ναυλοχούσε στον Πόρο σε εκπροσώπους της νόμιμης Ελληνικής κυβερνήσεως, κατέλαβε, επικεφαλής 50 ανδρών, την φρεγάτα «Ελλάς» τη νύχτα της 26ης προς την 27η Ιουλίου, και όταν ο Ρώσος ναύαρχος Ρίκορντ με την φρεγάτα «Πριγκίπισσα Λόουβιτς» αγκυροβόλησε έξω από τον Πόρο, την 1η Αυγούστου 1831, ο Μιαούλης ανατίναξε στον αέρα την φρεγάτα «Ελλάς» και την κορβέτα «Ύδρα» και γύρισε έπειτα στην Ύδρα κάτω από βροχή από ρωσικές σφαίρες και μυδράλια.

Ο Μιαούλης με εκείνη την απαράδεκτη, αδικαιολόγητη, ασυγχώρητη και αντεθνικήν ενέργειάν του, αμαύρωσε τις σελίδες δόξης της επαναστατικής ιστορίας του, διέγραψε το όνομά του από το πάνθεον των ηρώων της Επαναστάσεως και ενέταξε τον εαυτόν του στον μακρύ κατάλογο των ΕΝΟΧΩΝ της μετεπαναστατικής τραγωδίας.

3//. Εντός των φανερών και αφανών συνωμοτικών πυρήνων πολιτικού διχασμού και διαπράξεως εγκλημάτων κατά του Έθνους, που οδήγησαν στο τέλμα της Επανάσταση, ειργάζοντο όσοι λεγόμενοι «κυβερνητικοί», αμέσως μετά την έκρηξη της Επαναστάσεως, αλλά και μετά τους δύο εμφυλίους πολέμους (1823-1825), εμυήθηκαν και οργανώθηκαν προκειμένου να παγιώσουν την εξουσία τους και να κατοχυρώσουν τα προνόμιά τους, με ασπίδα προστασίας τους προξένους Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας.

Μέσα σ’εκείνες τις ανθελληνικές φωλιές, εκπαιδεύτηκαν και επελέγησαν εκείνοι που ως αυτουργοί και συνεργοί ή ηθικοί αυτουργοί, συναίτιοι/συνειδότες και αναγκαίοι συνεργοί, εδολοφόνησαν τον εθνάρχη Ιωάννη  Καποδίστρια. Ούτω κατέστησαν ΕΝΟΧΟΙ, χωρίς ελαφρυντικά. Κύρια όργανα τους ήσαν οι Υδραίοι και οι Μανιάτες. Συγκεκριμένα:

.Οι δύο εκτελεστές Μαυρομιχαλαίοι, ο Γεώργιος (επονομαζόμενος Κεχαγιάμπεης) και ο Κωνσταντίνος (επονομαζόμενος Μουσταφάμπεης), καθώς και οι δύο αργυρώνητοι πολιτοφύλακες, Ανδρέας Γεωργίου και Γιάννης Καραγιάννης.

.Οι Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, Πολυζωΐδης, Κουντουριώτηδες, Ανδρ. Μιαούλης, Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, Λυκούργος Κρεστενίτης (γαμβρός του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη), Αντ. Καλαμογδάρτης, Κων. Ζωγράφος, Αναστάσιος Πασχουάλης ή Πασχαλίγκος (αντιπρόξενος των Άγγλων στον Πύργον), Ανδρ. Ζαΐμης, Μπενιζέλος Ρούφος, και άλλοι, των οποίων τα ονόματα συμπεριλαμβάνονται στους φακέλους των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Γενικά Αρχεία του Κράτους).

.Δεν ήσαν λίγοι οι συναίτιοι ή συνειδότες και συνεργοί, αφού τους κοτζαμπάσηδες και πλοιοκτήτες ακολουθούσε μια κουστωδία από υποτακτικούς μισθοφόρους κουμπουροφόρους, ανθρώπους του τότε υποκόσμου, εξαρτημένους εργάτες, αλλά δυστυχώς και από παρασυρμένους αγωνιστές της επαναστάσεως (φιλόδοξους, παραπληροφορημένους, εκβιαζομένους, κλπ. ), όπως οι Μιαούλης, Κριεζής, κ.α.

Πρωτοστάτες ηθικοί αυτουργοί και εντολοδότες των δολοφόνων ήσαν οι Αγγλογάλλοι, δια των μυστικών υπηρεσιών τους.

ζ/.  Οι αποστάτες και επίορκοι Οπλαρχηγοί, κοτζαμπάσηδες και ναυτικοί.

1//. Η αλλαγή στρατοπέδου και το προσκύνημα στην Πύλη δεν ήταν σπάνια, ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια του Αγώνος. Ο ισχυρότερος προεπαναστατικά αρματωλός της Αιτωλοακαρνανίας, ο Γ. Βαρνακιώτης, προσκύνησε στα τέλη του 1822 και παρέμεινε στο οθωμανικό στρατόπεδο, μέχρι τα τέλη του 1828.

2//. Το 1824, κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου,  δημιουργήθηκαν δύο ισχυρές ομάδες εξουσίας. Την μία ομάδα αποτελούσαν οι «Κυβερνητικοί» (Γ. Κουντουριώτης, Α. Μαυροκορδάτος, Ι. Κωλέττης, Λόντος, Α. Ζαΐμης, Ανδρέας Μιαούλης, Παπαφλέσσας, Αναγνωσταράς, κ.α.) με  έδρα τους το Κρανίδι και την άλλη οι «Αντικυβερνητικοί» (Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Πάνος Κολοκοτρώνης, Νικηταράς κ.α.) με έδρα τους την Τρίπολη.

Ο Παπαφλέσσας προφανώς παρασυρθείς και παγιδευθείς στην συμμορία των «κυβερνητικών», χωρίς κάποια από τις ενέργειές του να έχει μειοδοτικον ή προδοτικόν χαρακτήρα, εξιλεώθηκε δια της εθελοθυσίας του στην μάχη του Μανιακίου (20η Μαΐου 1825).

Οι «Κυβερνητικοί», (Μαυροκορδάτος, Γ. Κουντουριώτης, Ι. Κωλέττης, Α. Ζαΐμης, Λόντος, κ.α.) είχαν σημαντική υποστήριξη από τους νησιώτες εφοπλιστές τους περισσότερους ρουμελιώτες οπλαρχηγούς, το μεγαλύτερο μέρος των πελοποννησίων γαιοκτημόνων, τους Έλληνες του εξωτερικού και αρκετούς «φιλέλληνες». Έτσι με την δύναμη και τον πλούτο στα χέρια τους, απέκτησαν αμέσως σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των αντικυβερνητικών, τους οποίους κατηγορούσαν για …δικτατορικές τάσεις.

Οι «Αντικυβερνητικοί» στρατιωτικοί και οπλαρχηγοί κατηγορούσαν τους «Κυβερνητικούς» ότι προδίδουν την πατρίδα παραδίδοντάς την στους Άγγλους, μέσω των δανείων, για την απόκτηση των οποίων είχαν βάλει υποθήκη, Εθνικές γαίες και ιδιοκτησίες...

3//. Η αλαζονεία και αρχομανία, άρχισαν να δηλητηριάζουν τις ψυχές των μαχομένων Ελλήνων, αλλά και μέρος των οπλαρχηγών και ναυτικών. Οι τελευταίοι παρασύρθηκαν ή δελεάστηκαν από τους πολιτικούς, οι οποίοι ήσαν οι μόνοι που διέθεταν εξουσία και χρήματα, Χαρακτηριστικώτερες περιπτώσεις είναι του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη,16 του Γκούρα πρωτοπαλλήκαρου του Οδυσσέα Ανδρουτσου) και του προμνησθέντος πλοιάρχου  Ανδρέα Μιαούλη.

4//. Ο Γιάννης Γκούρας (1791-1826) ήταν οπλαρχηγός της Στερεάς Ελλάδος. Ανήκε στην ομάδα του αρματωλού Πανουργιά και εν συνεχεία του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Πανουργιά.                Έδωσε εντολή να δολοφονήσουν τον Οδυσσέα Ανδρούτσο πριν δικαστεί, και να τον πετάξουν από τα βράχια της Ακροπόλεως διαδίδοντας ότι δήθεν προσπάθησε να δραπετεύσει. Τη νύχτα της 4ης/5ης Ιουνίου 1825 οι έμπιστοι του Γκούρα, Μαμούρης, Τριανταφυλλίνας, Θεοχάρης και Παπακώστας, θανάτωσαν τον Ανδρούτσο, αφού πρώτα τον υπέβαλαν σε φρικτά βασανιστήρια και διέδωσαν ότι σκοτώθηκε στην προσπάθειά του να δραπετεύσει.17

Στις 23 Ιουνίου 1824, διέταξε την θανάτωση του προκρίτου Νικολάου Σαρρή, επειδή αντιτάχθηκε στις βιαιότητες των στρατιωτών του Γκούρα. Έστησε επεισόδιο στην αγορά για να προκαλέσει το Σαρρή. Τον συνέλαβε και τον έφερε στην Ακρόπολη. Ύστερα, έδωσε εντολή να τον σκοτώσουν. Διαμέλισαν το άψυχο σώμα του και πέταξαν ένα-ένα τα κομμάτια του στους Αθηναίους που παρακολουθούσαν, φωνάζοντας: «Θέλετε πόδι; Πάρτε! Θέλετε πλευρό; Πάρτε!».

Στον εμφύλιο ο Γκούρας έγινε κυβερνητικός. εντάχθηκε στην παράταξη του Κουντουριώτη και του Κωλέττη. Στις 23 Νοεμβρίου του 1824, όντας επικεφαλής ρουμελιώτικων στρατευμάτων, πέρασε τον Ισθμό για να χτυπήσει τους «αντικυβερνητικούς». Ο ηγέτης, ο οποίος είχε κατατροπώσει τους Τούρκους του Ομέρ πασά στην Κάρυστο και τον Μαραθώνα, τώρα στρεφόταν εναντίον των παλαιών συμπολεμιστών και συντρόφων του. Στο πέρασμα του, λεηλατούσε χωριά και ταπείνωνε τους πολιτικούς του αντιπάλους, που ζητούσαν καταφύγιο στην δυτική Στερεά Ελλάδα....

η/. Oι πραξικοπηματίες της 3ης Σεπτ. 1843

1//. Τον Ιανουάριο του 1843, ο υπουργός Εξωτερικών Ι. Ρίζος Νερουλός, είχε ανακοινώσει στις Προστάτιδες Δυνάμεις ότι εάν δεν εχορηγείτο νέο δάνειο με την εγγύησή τους, η χώρα δεν θα μπορούσε να καταβάλει τα τοκοχρεολύσια του δανείου (ΣΣ: Πρόκειται για το δάνειο των 60 εκ. φράγκων που είχε δοθεί το 1832, με την έλευση του Οθωνος)...   Ταυτόχρονα απαίτησαν την μείωση των δημοσίων δαπανών, ακόμη και των ασήμαντων μισθών των στρατιωτικών….

Όλα αυτά εν μέσω μιας βαθιάς οικονομικής κρίσεως, που μάστιζε τους περίπου 900.000 κατοίκους του ελληνικού βασιλείου, από τις αρχές της δεκαετίας του 1840. 

2//. Όμως, οι εγγυήτριες δυνάμεις έσφιγγαν ακόμα την… θηλιά. Έτσι, στις 5 Ιουλίου έγινε νέα διάσκεψη στο Λονδίνο, όπου συντάχθηκε πρωτόκολλο-μνημόνιο, με το οποίο η Ελλάδα ανελάμβανε την εξωφρενική υποχρέωση για τα οικονομικά της δεδομένα να καταβάλλει 3,6 εκατ. δραχμές τον χρόνο!

Ενώ η συμφωνία έγινε αποδεκτή από τον Οθωνα στις… 2 Σεπτεμβρίου, την επόμενη μέρα, ξέσπασε η συμπεφωνημένη με τα Ελληνόφωνα πολιτικά τσακάλια και τις ξένες τοκογλυφικές ύαινες, «επανάσταση».

Μεταξύ των πρωτοστατούντων στην συνωμοσία, σημειώνομεν τέσσαρες (4) ανθρώπους, τον Κεφαλλονίτη Ανδρέα Μεταξά, του ρωσικού κόμματος που σαν Διπλωμάτης έφερε τον τίτλο του Κόμη, τον Αιγιώτη Ανδρέα Λόντο του Αγγλικού κόμματος, τον Μανιάτη Πέτρο Μαυρομιχάλη πατέρα του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, θεωρουμένους ως ωτακουστές και πράκτορες των ξένων, καθώς και τον Στρατηγόν Ιωάννη Μακρυγιάννη, έναν αγωνιστήν της επαναστάσεως, αινιγματικής και αμφιλεγόμενης προσωπικότητος.18

3//. Στην συνωμοσία των Αγγλογάλλων, είχαν προσχωρήσει και κάποιοι άλλοι αξιωματικοί όπως, ο καιροσκόπος Συνταγματάρχης Ιππικού Δημήτρης Καλλέργης, τον οποίον οι συνωμότες επέτυχαν να μεταθέσουν στις Αθήνες από το Ναύπλιον και ήταν αυτός που στασίασε με τις δυνάμεις της Φρουράς των Αθηνών, τα ξημερώματα της 3ης Σεπτεμβρίου.

Λίγο πριν από την έκρηξη του πραξικοπήματος, οι συνωμότες εμύησαν τον Σκαρβέλη, αρχηγό του πεζικού, και τον Σχινά, αρχηγό του πυροβολικού. «Υπό τας συνθήκας ταύτας η επανάσταση η αποσκοπήσασα και επιτυχούσα την ανατροπήν της απολύτου μοναρχίας, εξερράγη νύκτα της 2ας Σεπτεμβρίου υπό χαρακτήρα απολύτως στρατιωτικόν».19

4//. Ο αξιόπιστος συγγραφεύς Νικ. Δραγούμης, εις τας «Ιστορικάς Αναμνήσεις» αυτού (2α έκδοσις, 1879), καταθέτει τι συνέβη ακριβώς την νύκτα της 2ας/3ην Σεπτεμβρίου, στις Αθήνες, όπως του αφηγήθηκε προσωπικώς, ο ίδιος ο Δημήτριος Καλλέργης:

«...Εξελθών το μεσονύκτιον του θεάτρου, μετέβην εις του Μεταξά και του Λόντου ίνα λάβω οδηγίας αλλά και οι δύο είχον νομίσει ασφαλέστερον να διανυκτερεύσωσιν αλλαχού. Αποτυχών δε να ίδω και τον Μακρυγιάννην όστις καθ’ά με είχε διαβεβαιώσει, έμελλεν άγων υπερηφάνως πυκνάς φάλαγγας πολιτών, να περικυκλώσει εν θριάμβω το παλάτιον. Περιήλθον την πόλιν και πλην χωροφυλάκων ουδέ ψυχήν γεννητήν απήντησα. Όθεν απορών τι να πράξω, διηυθύνθην προς τον στρατώνα του Πεζικού όπου εύρον μεν έτοιμον το Τάγμα, εξηκολούθουν όμως να αμηχανώ. Επί τέλους χωρίς να περισυλλογισθώ, ετραύλισα, ασυναρτήτους τινάς λέξεις και ανασπάσας το ξίφος ανεφώνησα «Ζήτω το Σύνταγμα!». Οι στρατιώται αφαρπασθέντες ανέκραξαν και αυτοί «Ζήτω το Σύνταγμα!». Και ούτω διαβάντες δια της οδού Αιόλου και είτα δια της οδού Ερμού, κατασκηνώσαμεν εν τη πλατεία των ανακτόρων.

Η σιωπή και η ερημία ήσαν και ενταύθα βαθύταται. Μη βλέπων δε μηδέ έναν πολίτην διέταξα τινάς στρατιώτας να εισέλθωσιν εις την πόλιν και δια της σπάθης να διώξωσιν προς την πλατείαν όντινα απήντων. Εν τοσούτω ηνεώχθησαν αι φυλακαί, οι εν αυταίς συνέρρευσαν προ του παλατίου και ούτω στρατιώται, κάτοικοι του μενδρεσέ, περιτρίμματα τινά της αγοράς και ελάχιστος αριθμός πολιτών, ανεβοήσαμεν ζητούντες ¨Σύνταγμα». Ότε διηγήθη προς εμέ ταύτα, κύψας προς το ούς μου και ανακαγχάσας κατά την συνήθειαν αυτού «πόσον ευθηνά,προσέθετο, αγοράζει δόξαν ο άνθρωπος».

5//. Στις 3 τα ξημερώματα κλήθηκε σε συνεδρία το συμβούλιο της επικρατείας προκειμένου να επικυρώσουν την «επανάσταση». Το συμβούλιον αναγνώρισε το πραξικόπημα, καθόρισε την σύγκληση Εθνοσυνελεύσεως και διόρισε επιτροπή, υπό τους: Γεώργιο Κουντουριώτη, Λ. Μαυρομιχάλη, Γ. Λινιάνα, Γ. Ψύλλα, Ανδρέα Λόντο και Κ. Προβελέγγιο, η οποία θα παρουσίαζε τις αποφάσεις του στο Βασιλιά.

Το νέο υπουργικό συμβούλιο, απετελέσθη από στελέχη των τριών μεγάλων ξενόδουλων κομμάτων και είχε ως εξής : Ο Ανδρέας Μεταξάς ήταν ο Πρόεδρος και υπουργός εξωτερικών, ο Ανδρέας Λόντος ορίστηκε υπουργός στρατιωτικών, ο Κωνσταντίνος Κανάρης υπουργός Ναυτικών, υπουργός Δικαιοσύνης ο Λέων Μελάς, υπουργός εκκλησιαστικών & παιδείας ο Μιχαήλ Σχινάς, υπουργός Οικονομικών ο Δρόσος Μανσόλας και υπουργός Εσωτερικών ο Ρήγας Παλαμήδης.

6//. Κατά τις πρώτες βουλευτικές εκλογές του 1844, συνέβησαν πολιτικά γεγονότα, άξια μεγάλης προσοχής, διότι «τα γεγονότα εκείνα υπήρξαν τα κατ’εξοχήν κληροδοτήματα του πραξικοπήματος της 3ης Σεπτεμβρίου, κληροδοτήσαντα εις την χώραν, ως πολιτικήν κατάραν, την πολιτικήν κακοδαιμονίαν, υπό την ειδεχθή πτέρναν της οποίας αδικοπάθησε τότε ο Ελληνισμός» και συνεχίζει να αδικοπαθεί και επί των ημερών μας…

Ο πολιτικός στόχος του Μαυροκορδάτου ήταν να μην εκλεγούν οι πρωταγωνιστές της 3ης Σεπτεμβρίου. Ο Δημήτριος Δημητρακάκης (1823-1888), Λάκων πολιτευτής, στα ανέκδοτα «απομνημονεύματα», κατά μαρτυρία του Δημητρίου Αστερινού, γράφει: Σεπτεμβρίου («Σεπτεμβριανοί»). 

«Κατά τας βουλευτικάς εκλογάς του 1844 δια της επεμβάσεως της κυβερνήσεως Μαυροκορδάτου προς αποκλεισμόν των επισήμων Σεπτεμβριανών Ζωγράφου, Παλαμήδη, Γρίβα, Σχινά και άλλων, υπό των Σεπτεμβριανών επίσης υπουργών των εσωτερικών Ανδρέα Λόντου και στρατιωτικών Ροδίου, τοιαύτα έγιναν, ώστε ο έκτακτος απεσταλμένος της κυβερνήσεως εις την Μεσσηνίαν Μοναρχίδης έλεγε ότι θα δέση εις το κανόνι πάντας τους αντιπολιτευομένους, ο δε Διοικητής του συγκεντρωθέντος εις Τρίπολιν στρατού Τζουράς ηπείλει να δείρη τον Ρήγαν Παλαμήδην εν τη αγορά με το μαστίγιόν του, προς δε ο Διοικητής Καλαμών Παπαπολίτης, δια του ανακριτού Μπέντζου, εξέδωσε ένταλμα συλλήψεως κατά του Ζωγράφου ως συνωμότου, ο δε εισαγγελεύς Μεσολογγίου Τριανταφύλλου, αφού εφυλάκισε τον στρατηγόν Ράγκον, τον Σωτηρόπουλον και άλλους επισήμους Αιτωλοακαρνάνας, ηνάγκασε και τον Γρίβα να δραπετεύση εις Αίγυπτον…»! 

Τις συνέπειες αυτής της πολιτικής κατάρας, εισαχθείσης εκ του εξωτερικού υπό των «Διαφωτιστών»/σκοταδιστών, από αλλοεθνείς και αλοδόξους εχθρούς του Ελληνισμού, την «ακαθαρσίαν της Ευρώπης», συντηρουμένης έκτοτε από τους  εγχώριους Ευρωλάγνους (ψευτο) δημοκράτες, υφιστάμεθα και σήμερα, προς…δόξαν της κοινοβουλευτικής ξενόφερτης (ψευτο) δημοκρατίας/ βουλευτοκρατίας/νεοφεουδαρχίας.

«Και λευτερωθήκαμεν από τους Τούρκους και σκλαβωθήκαμεν εις ανθρώπους κακορίζικους, όπου ήταν η ακαθαρσία της Ευρώπης» (Γιάννης Μακρυγιάννης).

    

Συνεχίζεται

---

1 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήναι 1975, τόμος ΙΒ΄, σελ. 218 - 221.

2 Δημ. Φωτιάδης, "Όθωνας", εκδ. Μέλισσα, σελ.24.

3 Αμβρόσιος Φραντζής: «Ο δε Μιαούλης, ως φύσει οργίλος και θυμώδης ανήρ... παρέδωκεν εις τας φλόγας του πυρός...».

4 Χρήστος Λούκος, Η αντιπολίτευση κατά του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια (1828-1831) σ.49.

5 Διονύσιος Κόκκινος, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμ. ΣΤ΄ σ. 652---  Απόστολος Βακαλόπουλος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού (198) Τόμ. Ζ΄ σ. 681.

6 Μεταπτυχιακή εργασία φοιτητρίας Μενελαΐδου Τατιάνας, 2013, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Προδοτική συμπεριφορά του Αρείου Πάγου στην Αγία Μαρίνα σ.44-47...Αποστολή Νούτσου και Παλάσκα. Το δράμα της Δρακοσπηλιάς σ.48-55.

7 Χρήστος Στασινόπουλος, «Κωλέττης Ιωάννης», Λεξικό της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821, τομ.Γ, εκδ. Δεδεμάδη, Αθήνα, χ,χ σελ.109.

8 Douglas Dakin, Ο αγώνας των Ελλήνων για την ανεξαρτησία 1821-1833, μτφρ.Ρένα Σταυρίδου-Πατρικίου, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1989, σελ. 161. --- Απόστολος Βακαλόπουλος, «Σκοτεινές σελίδες της Επαναστάσεως του 1821. Ανταρσία, σύλληψη και θανάτωση του Οδυσσέα Ανδρούτσου (3 Ιουνίου 1825) και απόπειρα δολοφονίας του γαμπρού του Ed. Trelawny (αρχές 1825)», στο: Τιμητικό αφιέρωμα στον ομότιμο καθηγητή Κωνσταντίνο Καλοκύρη, Θεσσαλονίκη, 1985, σελ.66

9 Γιατί, όμως, ο Κωλέττης έστειλε αυτούς τους δύο στην Μαύρη Τρούπα; Από τη μια μεριά είχε βάλει στο μάτι την όμορφη γυναίκα του Χρήστου Παλάσκα. Στέλνοντάς τον στην Τρούπα του Οδυσσέα ή θα τον σκότωνε ή θα σκοτωνόταν και θα είχε την γυναίκα του δική του. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι πράγματι πήρε μετά στο «χαρέμι» του, την όμορφη χήρα του Παλάσκα. Από την άλλη πλευρά δεν συμπαθούσε τον συμπατριώτη του, Αλέξανδρο Νούτσο. Αυτός ήταν, επιθεωρητής της Ανατολικής Στερεάς.

Παλιά στην αυλή του Αλή πασά ο Νούτσος ήταν το «δεξί χέρι» του, ο πολιτικός σύμβουλός του, ενώ ο Κωλέττης ήταν ένας άσημος γιατρός του γιου τού πασά, Μουχτάρ. Επομένως όσο υπήρχε ο Νούτσος, ο Κωλέττης θα είχε πάντα δεύτερο ρόλο. Γι’ αυτό με την συνωμοσία που έστησε ή θα γλίτωνε από τον Ανδρούτσο ή και από τους δύο παραπάνω. Τα παλικάρια του Οδυσσέα όμως, σκότωσαν τους δύο απεσταλμένους της κυβερνήσεως (Πηγή:
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος “το λιοντάρι της Ρούμελης” και η ...www.mikrometoxos.gr › o-odysseas-androytsos-to-liontari-tis-roymeli...24 Ιουλ 2018).

10 Ο Θεοβάλδος Πισκατορύ, πλήρες όνομα Θεοβάλδος-Αιμίλιος-Αρκαμπάλ Πισκατορύ, Théobald Piscatory (Τεομπάλντ Πισκατορύ) (Théobald Émile Arcambal-Piscatory, 6 Απριλίου 1800-18 Νοεμβρίου 1870) ήταν Γάλλος πολιτικός, διπλωμάτης, διατελέσας πρέσβυς της Γαλλίας στην Ελλάδα (Απρ. 1843-1848).

11 Στο υπόλοιπο διάστημα παραμονής του στην Ελλάδα αναμίχθηκε έντονα στην πολιτική ζωή του τόπου και ειδικώτερα στην προβολή του λεγόμενου τότε γαλλικού κόμματος, και στην στάση του Θ Γρίβα. Παράλληλα προκειμένου να υποσκελίσει την τότε αγγλική επιρροή στην Ελλάδα, κατάφερε με ένθερμη εισήγηση προς τον Βασιλέα Όθωνα να πετύχει την έγκριση της ιδρύσεως Γαλλικής Σχολής Αθηνών, με σκοπό τις διενέργειες αρχαιολογικών ερευνών, αλλά και κατ’ουσίαν, ως όργανο της προπαγάνδας του γαλλικού πολιτισμού στην Ελλάδα.

12 Ελευθεροτυπία, Περιοδικό Ιστορικά, « Τα Συντάγματα του Αγώνα», τεύχος 69, 8 Φεβρουαρίου 2001.

13 Χρήστος Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα, εκδ.Δόμος, Αθήνα, 1992, σελ.237-238.

14 Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, Η Εκκλησία της Ελλάδος Απ' αρχής μέχρι του 1934 Μεταγλώττιση Βασίλειος Καραγιώργος, εκδ.Αποστολική Διακονία, Αθήνα, 2000, σελ.243-244.

15 Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ), Έκτακτοι Επίτροποι, φάκ. 97.

16 Ο «Μανιάτμπεης» ή «Μανιατόμπεης» είχε αξίωμα θεωρητικώς ισόβιο και συγκέντρωνε στο πρόσωπό του όλες τις εξουσίες. Σύμφωνα με εντολή της Υψηλής Πύλης ο μπέης της Μάνης, ήταν προσωπικά υπεύθυνος για την είσπραξη του ετήσιου κεφαλικού φόρου (χαράτσι) πού από 4.000 γρόσια πού ήταν ανέκαθεν, έγινε αργότερα 15.000.

Με εντολή της όμως της «Υψηλής Πύλης»,  ο Μπέης και οι καπετάνιοι είχαν τα έσοδα τους. Τα συγκεντρούμενα χρήματα έφταναν άνετα για την πληρωμή του ετήσιου φόρου και  για την αμοιβή των Μπέηδων και καπετανέων.

17 https://www.sansimera.gr/biographies/541

18 Το 1840, ο Μακρυγιάννης ίδρυσε μια παράνομη οργάνωση, με σκοπό την επιβολή Ελληνικού συντάγματος. Στην οργάνωση σύντομα μυήθηκαν οπλαρχηγοί και αγωνιστές του΄21, οι οποίοι είχαν παραγκωνισθεί από τους Βαυαρούς. Τα μέλη της οργανώσεως δεσμεύονταν με όρκο στην πατρίδα και στην Ορθοδοξία. Αυτό τον διαφοροποιεί από τους υπόλοιπους ενόχους πραξικοπηματίες του 1843, οι οποίοι ήσαν μυημένοι από τέκτονες ή οι ίδιοι ήσαν τέκτονες, κατ’όνομα  Ορθόδοξοι και εξηρτώντο απολύτως από τους φραγκοπαπικούς και προτεστάντες Αγγλογάλλους και «ορθοδόξους» Ρώσους ή απλώς ήσαν νωτοφόροι τους. Μερικοί από τους οπλαρχηγούς που μυήθηκαν στην οργάνωση του Μακρυγιάννη, ήταν οι Θεόδωρος Γρίβας, Μήτρος Δεληγιώργης, Κριεζιώτης, κ.α.

19 Γεώργιος Κ. Ασπρέας, Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος 1821-1928, τ. Α’ 1821-1865. Αθήναι 1930, σ. 160-161.