ΤA ΓEΓONOTA ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ 1821 ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΠΑΤΡΩΝ.

(ΕΙΔΙΚΟΝ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ1821 ΚΑΙ TΩN ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΩΝ, ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΣΤΟΥΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΠΡΟΣ ΑΠΟΤΙΝΑΞΗ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΖΥΓΟΥ)

ΜΕΡΟΣ 5oν

5. Η ΤΕΛΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΚΑΙ Η ΑΜΑΥΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ, ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΝΙΚΗΦΟΡΟΝ ΠΕΡΙΟΔΟΝ (ΜΑΡΤΙΟΣ 1821-ΙΟΥΛΙΟΣ 1822) [Αίτια-Ένοχοι- Συνέπειες] {Συνέχεια 4ου μέρους}.

α. Κύρια αίτια (Συνέχεια 4ου μέρους)

5/.  Οι γεωστρατηγικές-γεωπολιτικές επιδιώξεις των τότε «Μεγάλων Δυνάμεων», Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας και Αυστρίας, στο Αιγαίον και ευρύτερα στην Μεσόγειο Θάλασσα.

Ρωσία

        α/. Η θέση των Ρώσων ιστορικών είναι αντικρουόμενη ως προς το εάν η Ρωσία υποστήριξε την Ελληνική Επανάσταση. Ανασκοπώντας τις διάφορες απόψεις, καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι ο μεν Τσάρος Αλέξανδρος Α΄ επισήμως ήταν εναντίον των επαναστατικών εξεγέρσεων στην Ευρώπη, λόγω των δεσμεύσεων της Ιεράς Συμμαχίας, και ίσως γνωρίζοντας τις κινήσεις προετοιμασίας της Ελληνικής Επαναστάσεως, δεν συναίνεσε στην αρχή, αλλά δεν έλαβε και αυστηρά μέτρα εναντίον των ηγετών της Ελληνικής Επαναστάσεως.

Οι οικονομικές δραστηριότητες των Ελλήνων εμπόρων και ναυτικών στην Ρωσία, η ίδρυση της «Φιλικής Εταιρείας», η πετυχημένη σταδιοδρομία Ελλήνων στην Τσαρική Αυλή (Ο μεν Καποδίστριας ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Εξωτερικών, ο δε Υψηλάντης ήταν στρατιωτικός καριέρας, υπασπιστής του ίδιου του Αλέξανδρου), συνετέλεσαν στην ισχυροποίηση των  ελληνορωσικών δεσμών και οι Έλληνες πίστεψαν πως η ομόδοξη χώρα θα τους βοηθούσε. Μ’ αυτό το σκεπτικό, ίσως, εξηγείται κι’ η ελπίδα του Αλέξανδρου Υψηλάντη, ότι στον εθνικοαπελευθερωτικό τους Αγώνα θα έχουν «…μίαν κραταιάν δύναμιν να υπερασπισθή τα δίκαιά μας…» (από την προκήρυξη της 24/2/1821), δηλαδή την Ρωσία.

Σε αντίθεση με την επίσημη πολιτική, ο ρωσικός λαός, υψηλόβαθμες προσωπικότητες και ακόμα τοπικές ρωσικές αρχές, ήσαν στο πλευρό των Ελλήνων Επαναστατών και βοήθησαν, κάτω από κάποιο είδος ανοχής της επίσημης ρωσικής ηγεσίας. Αυτό φαίνεται και από επίσημα έγγραφα τα οποία αναφέρονται στις επεμβάσεις της Ρωσίας υπέρ των καταπιεζομένων Ελλήνων. Δεν πρέπει να διαφύγει της προσοχής μας το γεγονός ότι ο Τσάρος Αλέξανδρος Α’, γνωρίζοντας τις κινήσεις των Δεκεμβριστών, ήθελε να αποτρέψει κάθε επαναστατικό ενδεχόμενο στο εσωτερικό της Ρωσίας, κατ’ απομίμηση των Ελληνικών κινήσεων!1

β/. Όταν το 1821 ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, ο Τσάρος βρισκόταν σε δίλημμα, καθώς από την μια τον εδέσμευε η «Ιερά Συμμαχία» και οι αποφάσεις του συνεδρίου της Λουμπλιάνας (Laybach),2 κι’ από την άλλη, εδίσταζε να αποστασιοποιηθεί από την πάγια αντι-Οθωμανική πολιτική της χώρας του. Τελικώς δηλώνει προς τον Σουλτάνον ότι είναι ξένος προς την επανάσταση και μένει πιστός στις αποφάσεις της «Ιεράς συμμαχίας», αποκηρύσσοντας τον Αλ. Υψηλάντην.

Οι Οθωμανικές φρικαλεότητες εις βάρος των Ελλήνων, με αποκορύφωμα τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄, το Πάσχα του 1821, η παραμονή των Οθωμανικών στρατευμάτων στην Μολδοβλαχία μετά την αποτυχημένη εξέγερση του Αλ. Υψηλάντη, επροβλημάτισαν περισσότερο τον Τσάρο, που αμφιταλαντευόταν μεταξύ των φιλειρηνικών και συμφώνων με το πνεύμα της «Ιεράς Συμμαχίας» προτάσεων, από στενούς συμβούλους του (όπως ο Nesselrod Κάρολος Βασίλιεβιτς),3 και των εισηγήσεων που δεχόταν από τον Ιωάννη Καποδίστρια κ.ά., για εμπόλεμη επίλυση των διαφορών με τον Σουλτάνο.4

Ο Nesselrod που διετέλεσε, υπουργός εξωτερικών από το 1816 έως το 1856 και πρωθυπουργός του Τσάρου, ήταν Γερμανικής καταγωγής και προτεσταντικού θρησκευτικού δόγματος. Καθοδηγούσε την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας ακολουθώντας τις αρχές της Ιεράς Συμμαχίας, δια της οποίας η Ρωσία την περίοδον εκείνη, κατέστη στην ουσία η σημαντικώτερη δύναμις στην Ευρώπη. 

Nesselrode's efforts to expand Russia's influence in the Balkans and Mediterranean led to conflicts with Turkey, Britain, then Kingdom of Sardinia, then Duchy of Savoy and France, which all became allies opposing Russia in the Crimean War (1853–1856). Britain and France, unhappy with Russia's growing influence, determined to support Turkey and so restrict Russia.

γ/. Σε έκθεση του γραµµατέως της Ρωσικής πρεσβείας Σεργκέϊ  Ιβάνοβιτς Τουργκένιεφ (Sergei Ivanovich Turgenev, 1792-1827), ο οποίος ήταν ο κυριώτερος συνεργάτης του πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, την οποίαν υπέβαλε αμέσως στον Τσάρο, όταν έφθασε στην Πετρούπολη στις 5 Σεπτεµβρίου 1821, περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων και τα εξής:

«Η δηµιουργία ενός ισχυρού ελληνικού κράτους, ικανού να υποκαταστήσει την οθωµανική ισχύ, ακόµα και µακροπρόθεσµα, θεωρείται επικίνδυνη για τα ρωσικά συµφέροντα. Η Ρωσία έσωσε την οθωµανική αυτοκρατορία από την διάλυση σ’ εκείνη την κρίσιµη στιγµή. Αποκηρύσσοντας το κίνηµα του  Υψηλάντη, καταδικάζοντας την ελληνική εξέγερση µε τις εγκυκλίους προς τους κατά τόπους Ρώσους προξένους και διαβεβαιώνοντας την Πύλη για τη νοµιµοφροσύνη της εµπόδισε την γενίκευση του ξεσηκωµού σε ολόκληρο το ευρωπαϊκό τµήµα της οθωµανικης αυτοκρατορίας και αλλού ίσως.  Η Ρωσία, δεν είχε στο νου της, τον τελευταίο καιρό, να ελευθερώσει τους οµόθρησκους Έλληνες από τον οθωµανικό ζυγό.»..Η Ρωσία ήταν “φίλη της Πύλης”…».

Κατά τον Τουργκένιεφ, όλα αυτά τα µέτρα του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας, που ήταν συνετά και νόµιµα, επιδοκιµάσθηκαν µε εκδηλώσεις ευγνωµοσύνης από την Οθωµανική Κυβέρνηση.».5

δ/. Την άνοιξη του 1822, ο Τσάρος της Ρωσίας, Αλέξανδρος, εμφανίζεται απρόθυμος να πολεμήσει εναντίον του Σουλτάνου. Μάλιστα, όπως γράφει ο Π. Καρολίδης, «…εγένετο ειρηνικός, συντελεσάντων εις τούτο των αγγελθέντων υπό του αδελφού αυτού αντιβασιλέως της Πολωνίας μεγάλου δουκός Κωνσταντίνου (του πρότερον υποψηφίου Έλληνος αυτοκράτορος Κωνσταντινουπόλεως) περί επικειμένης επαναστάσεως των Πολωνών  εν περιπτώσει πολέμου  και της εκραγείσης επαναστάσεως εν Ισπανία». 

Στις εαρινές συζητήσεις Ρωσίας και Αυστρίας, απεσταλμένος του Τσάρου ήταν ο Τάτιστσεφ, στον οποίο ο Μέττερνιχ είπε ότι η Αυστρία θα εγκατέλειπε τους Ρώσους, εάν κήρυτταν τον πόλεμο κατά του Σουλτάνου και ότι διαπραγματεύσεις μπορούσαν να γίνουν μόνο για βελτίωση της Οθωμανικής Διοικήσεως και όχι για την δημιουργία ημιανεξαρτήτου Ελλάδος, όπως είχε προτείνει ο Αλ. Υψηλάντης. Και ενώ αποφασίστηκε να γίνει μια νέα Σύνοδος των ηγεμόνων της Ευρώπης, ο Τσάρος, για να έχει την σύμπραξη των συμμάχων του, θα έπρεπε, κατά τον Μέττερνιχ, να «θυσιάσει» τον Ιωάννη Καποδίστρια. Πράγματι, η τσαρική αυτή πολιτική επέφερε και την απομάκρυνση του Επτανήσιου διπλωμάτη από την ρωσική Αυλή, προς τα τέλη του θέρους του 1822.

Λίγους μήνες αργότερα, στα μέσα του Οκτωβρίου του 1822, οι επιθυμίες του Τσάρου ευοδώθηκαν, καθώς ξεκινά τις εργασίες του το Συνέδριο της Βερόνας, όπου εθριάμβευσε ο αυταρχισμός του Μέττερνιχ.6

Σ’ ό,τι αφορά την Ελληνική Επανάσταση, σύμφωνα με την διακήρυξη των αποφάσεων του συνεδρίου της Βερόνας, που εκδόθηκε με το πέρας των εργασιών του (2/12/1822), καταδικάζεται ξανά ως ενέργεια ασύνετη, εγκληματική και κοινωνικοανατρεπτική.

ε/. Σε Ρωσικόν υπόμνημα προς τις άλλες Μεγάλες Δυνάμεις (9 Ιανουαρίου 1823), μνημονεύονται οι Ελληνικές επιτυχίες στον Επαναστατικόν τους αγώνα, αλλά υπογραμμίζεται ο κίνδυνος εκ της ιδρύσεως ανεξαρτήτου Ελληνικού κράτους, το οποίον «θα είναι δυνατόν να καταστεί παράδειγμα και φωλεά των εν Ευρώπη στασιαστών….».Προς τούτοις ΔΕΝ προτείνεται η σύσταση ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους, το οποίον χειραφετούμενον θα ηδύνατο να ζήσει εκτός της Ρωσικής και πιθανώς εντός της Αγγλικής επιρροής.

Σε έτερον Ρωσικόν υπόμνημα προς τις αυλές των Μεγάλων Δυνάμεων (Ιούνιος 1823), περιέχεται σχέδιον λύσεως του Ελληνικού Ζητήματος δια παραχωρήσεως διοικητικής αυτονομίας στις ελληνικές επαρχίες και νήσους από Μακεδονίας και Ηπείρου μέχρι Πελοποννήσου (μεταξύ των νήσων περιελαμβάνετο και η Χίος και η Κρήτη).

Σε μυστική διακοίνωση της Ρωσίας προς το ανακτοβούλιον του Αγίου Ιακώβου (Ανάκτορον της Αγγλίας) [Ιανουάριος 1824], ο Τσάρος Αλέξανδρος προτείνει όπως οι περιοχές που επανεστάτησαν διαιρεθούν σε τρεις ηγεμονίες, της Πελοποννήσου, της Ανατολικής Ελλάδος και της Δυτικής Ελλάδος, υπό την επικυριαρχίαν της Πύλης, υπό τους αυτούς όρους που διατελούσαν η Βλαχία και Μολδαυΐα.

στ/. Όταν διεφάνη ότι η Ελλάς θα γίνει ανεξάρτητο κράτος (µε την υποστήριξη τού Ηνωµένου Βασιλείου και της Γαλλίας), τότε αποφάσισε και η Ρωσία να στείλει στόλο στην ναυµαχία τού Ναυαρίνου, προκειμένου να μην απουσιάζει από τα διπλωματικά παίγνια και να συμμετέχει στους γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς των Αγγλογάλλων, για την κυριαρχίαν στην Ανατολική Μεσόγειο..

Αργότερα απαιτήθηκαν δύο πρόσθετες στρατιωτικές παρεμβάσεις, μία από την Ρωσία [Ρωσο-τουρκικός πόλεμος (1828-29)] και μια από την Γαλλία στην Πελοπόννησο (γνωστή ως Εκστρατεία του Μωρέως), προκειμένου να επιτευχθεί η απόσυρση των οθωμανικών δυνάμεων από την κεντρική και νότια Ελλάδα και να διανοιγεί η οδός για την  Ελληνική «ανεξαρτησία».

Αγγλία7

α/. Η θαλασσοκράτειρα Αγγλία:

- Ήθελε να προωθήσει τα οικονομικά συμφέροντά της στην ανατολική Μεσόγειο και να ελέγχει αυτή τους εμπορικούς δρόμους προς την Ινδία. Φυσικό, λοιπόν, ήταν να μην επιθυμεί τις επεκτατικές προς τα νότια, βλέψεις της Ρωσίας και να τις εμποδίζει. Η ασθενής οθωμανική αυτοκρατορία την εξυπηρετούσε στα σχέδιά της και γι’  αυτό ακολουθούσε το αξίωμα της «ακεραιότητας της αυτοκρατορίας του Σουλτάνου».

-Φρονούσε πως εφαρμόζοντας την αρχή του «Διαίρει και βασίλευε», κυρίως με την μέθοδο της οικονομικής διεισδύσεως, τουτέστιν με οικονομικές συμβάσεις και δάνεια, υπό δυσμενείς και επώδυνους για τον δανειζόμενο όρους, θα απέφερε πολιτικο-οικονομικά κέρδη και θα οδηγούσε σε μόνιμη εξάρτηση του δανειζόμενου από τον δανειστή.

β/. Αρχικώς, η αγγλική κυβέρνηση κράτησε ουδέτερη στάση, αλλά σαφέστατα μεροληπτική εις βάρος των Ελλήνων, αφού κατείχε από το 1814 τα Επτάνησα. Μάλιστα, τον πρώτο καιρό της Επαναστάσεως, περίμενε και ανάλογα με τις εξελίξεις θα προσάρμοζε και την δική της πολιτική. Ο Άγγλος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη, Στράτφορδ (Stratford Canning),8 τηρούσε σαφέστατα φιλο-οθωμανική στάση και έκανε ό,τι του περνούσε από το χέρι, για να εμποδίσει την ρωσική πολιτική.

Ο Άγγλος διπλωμάτης ελάμβανε οδηγίες από το μισέλληνα υπουργό του των εξωτερικών κατά την περίοδο 1821 – 1822, Castlereagh (Κάσλεριγ),9 ο οποίος «έβριζε και χλεύαζε τον ελληνικό αγώνα και αποκαλούσε τους Έλληνες ανθρωπάρια ανάξια να ξεσκλαβωθούν». Η ανθελληνική στάση των Άγγλων στα επαναστατικά γεγονότα της Αχαΐας, αναφέρθηκε ήδη, με έμφαση στις αντεπαναστατικές και φιλο-οθωμανικές ενέργειες του Φίλιπ Τζέϊμς Γκρην (Philip James Green), προξένου στην Πάτρα και του Τόμας Μαίτλαντ (Thomas Maitland) ύπατου Αρμοστή της Αγγλίας στα Επτάνησα (Βλέπε παρ. 4, 2ου μέρους, «Ο ΑΝΘΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ ΣΤΑ ΕΝ ΠΑΤΡΑΙΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ  ΓΕΓΟΝΟΤΑ»).

γ/. H αδυναμία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να καταπνίξει την ελληνική επανάσταση και ο φόβος για την δημιουργία ενός ελληνικού κράτους που θα λειτουργούσε ως εκφραστής των ρωσικών συμφερόντων στην Ανατολική Μεσόγειο, φαίνεται ότι επέδρασαν στην αναθεώρηση της αγγλικής πολιτικής στο ελληνικό ζήτημα. H αρχική αρνητική/μισελληνική στάση της Αγγλίας, η οποία εκφράστηκε ιδιαίτερα από τις αγγλικές αρχές της Ιονίου Πολιτείας, σύντομα μεταστράφηκε με την σταδιακή υιοθέτηση «ευνοϊκότερων» θέσεων για την ελληνική πλευρά.

Τα πρώτα σημάδια της νέας πολιτικής εφάνησαν την άνοιξη του 1823, όταν η Αγγλία εξεδήλωσε τις προθέσεις της να αναγνωρίσει τους επαναστατημένους Έλληνες ως εμπόλεμο έθνος, γεγονός που επισημοποιήθηκε με την δήλωση του Canning προς τον Ύπατον Αρμοστήν των Ιονίων Νήσων (30 Σεπτ. 1825). Φυσικά, είχε προηγηθεί η επαίσχυντη δήλωση υποτελείας του Μαυροκορδάτου, προς την Αγγλίαν.

δ/. Κατά τους επόμενους μήνες ενθαρρύνθηκαν χρηματο-πιστωτικοί κύκλοι στο Λονδίνο, να προχωρήσουν στην σύναψη δύο δανείων (1824, 1825) με την ελληνική Διοίκηση. Τα δάνεια αυτά, για την σύναψη των οποίων υποθηκεύτηκαν οι εθνικές γαίες, σήμαιναν την έμμεση αναγνώριση ενός εν δυνάμει ελληνικού κράτους, το οποίον όμως, δι’αυτού του τρόπου, ετίθετο υπό πολιτικο-οικονομική ομηρία, τουλάχιστον μέχρις ότου αποπληρωθούν τα δάνεια.10

Όπως απεδείχθη από τα όσα ακολούθησαν τις υπογραφές δανειοδοτών και δανειοληπτών, αμφότερατα δάνεια ήσαν «ληστρικά». Το πρώτο, παρ’ ότι χαρακτηρίστηκε «ληστρικό»,11 …χαιρετίστηκε στην Ελλάδα ως πολιτική επιτυχία της Επαναστάσεως και ως έμμεση αναγνώριση του Ελληνικού Κράτους.

Όμως, οι ελπίδες που εστήριξαν οι αγωνιστές της Επαναστάσεως και ο Ελληνικός λαός, διεψεύσθησαν οικτρώς, καθώς το δάνειο χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικώς και μόνον για να κερδίσει η παράταξη Κουντουριώτη την εμφύλια διαμάχη. Μεγάλη ευθύνη για τους δυσμενείς όρους συνάψεως του δανείου είχαν και οι δύο διαπραγματευτές, ο γιαννιώτης πολιτικός Ανδρέας Λουριώτης και ο Σπετσιώτης πλοιοκτήτης Ιωάννης Ορλάνδος, οι οποίοι σπατάλησαν μεγάλα ποσά στο Λονδίνο, ζώντας πολυτελώς, σε αντίθεση με τους αγωνιστές, που πολεμούσαν με μεγάλες στερήσεις.

ε/. Στις 31 Ιουλίου 1824, το Βουλευτικό απεφάσισε την σύναψη και νέου δανείου, λίγες εβδομάδες μετά την καταστροφή της Κάσου και των Ψαρών κι’ ενώ η Επανάσταση βρισκόταν σε κρίσιμο στάδιο. Το δεύτερο δάνειο ανέλαβε ο τραπεζιτικός οίκος των Ιουδαιοταλμουδιστών αδελφών Ρικάρδο, με ονομαστικό κεφάλαιο 2.000.000 λιρών (26 Ιανουαρίου 1825) και «καθαρό» ποσό 816.000 λίρες. Την διαπραγματευτική ομάδα αποτελούσαν και πάλιν, οι Λουριώτης και Ορλάνδος.12

Τελικά, στην Ελλάδα έφθασε μόνο το ποσό των 232.558 στερλινών (!!!!!), δηλαδή λιγώτερο από εκείνο που έλαβε κατά το πρώτο δάνειο, αν και το δεύτερο είχε συναφθεί σε υπερδιπλάσιο ύψος.

στ/. Με τα δύο αυτά δάνεια, οι Άγγλοι όχι μόνον ελήστευσαν τους Έλληνες αλλά αλυσσόδεσαν το υπό δημιουργίαν Ελληνικό κρατίδιον, και απέκτησαν  την κυριότητα σημαντικών εκτάσεων και ακινήτων του δημοσίου, για δεκαετίες, ή αενάως εάν, όπως και έγινε, δεν εξοφλούντο εγκαίρως τα δάνεια. Και τα δύο δάνεια προορίζονταν για την ενίσχυση του Αγώνος, τον οποίον όχι μόνο δεν ωφέλησαν, αλλά υπήρξαν αφετηρία ΑΠΟΛΥΤΗΣ πολιτικο-οικονομικής εξαρτήσεως της χώρας, από την Αγγλία.13

ζ/. Τοιούτου είδους ήταν η «θετική στροφή» της Αγγλικής πολιτικής στην υπόθεση της Ελληνικής Επαναστάσεως. Ανακοπή της θετικής πορείας της Επαναστάσεως και τελμάτωσή της, καθοδηγουμένη πλέον από τους τότε δανειστές μας, δια των υποχειρίων τους εγχώριων πολιτικών (κοτζαμπάσηδων και καραβοκυραίων)…Ό,τι ακριβώς συμβαίνει σήμερον στην πατρίδα μας, με το δυσβάστακτο και μη βιώσιμο χρέος μας, με αποτέλεσμα την αέναη πολιτικο-οικονομική ομηρία μας, στους τοκογλύφους-τραπεζίτες-τρομοκράτες δανειστές μας, δια των εγχώριων ευρωλάγνων υποτακτικών τους.  

Ο ισχυρισμός ότι στην «μεταστροφή» της αγγλικής στάσεως συνέτεινε και η ανάδειξη του Γ. Κάνιγκ (G. Cannig) στην κορυφή του αγγλικού Υπουργείου Εξωτερικών τον Αύγουστο του 1822, είναι ανακριβής και όλως κατ’ ουσίαν αβάσιμος (ΣΣ: Προς τιμήν του υποτιθέμενου Φιλέλληνος Κάνιγγος, μία πλατεία των Αθηνών έλαβε το όνομά του !!!).  Ο Ρώσος εκπρόσωπος, ο διπλωμάτης J. Ribeaupierre, που ήταν παρών και αυτόπτης μάρτυς όλων των μακρών συζητήσεων και αντιδράσεων, που κράτησαν έξι ολόκληρους μήνες, γράφει στα Ιστορικά Απομνημονεύματά του:

«Η εποχή εκείνη υπήρξε λίαν κοπιώδης εις εμέ. Η Αγγλία απηρνείτο το ίδιον αυτής δημιούργημα, ο δε Canning επισταμένως προσεπάθει να ελαττώσει τα όρια των συνό­ρων της δυστήνου Ελλάδος, ίνα μη δυνηθεί και αναπτύξει τας θαλασσί­ους αυτής δυνάμεις. Εζήτει πάσαν πρόφασιν να εγείρει εις τον κόμητα Καποδίστριαν προσκόμματα, να εξεγείρει τους εχθρούς της τάξεως και παρείχε εις τον Κυβερνήτην πάσαν δυσχέρειαν. Έχω δε πλήρη πεποίθησιν ότι η χειρ η οποία εφόνευσε τον Καποδίστριαν εξοπλίσθη πα­ρά πράκτορος της απεχθούς Αγγλίας!…».14

η/. ‘Οπως αναφέρει λεπτομερώς ο πρόξενος της Γαλλίας στην Θεσσαλονίκη, Cousiniry, το 1822, σε υπόμνημά του προς τους πολιτικούς του επικεφαλής στο Παρίσι, οι λόγοι που ώθησαν την Αγγλία στην αρχική υιοθέτηση μιας χωρίς προσχήματα εχθρικής στάσεως απέναντι στην Επανάσταση του 1821, έγκειται στους φόβους της ότι στο επαναστατημένο μ’ απώτερους σκοπούς την απελευθέρωσή του από τον Σουλτάνο και την πολιτική ανεξαρτησία του, ελληνικό έθνος, η Αγγλία διείδε μια ναυτική δύναμη, ανταγωνίστρια των αγγλικών συμφερόντων στην περιοχή του Αιγαίου και της Μεσογείου.

θ/. Την 21 Ιουλίου 1825, οι Μαυροκορδάτος, Σπ. Τρικούπης και ο σφοδρός μετέπειτα πολέμιος του Μαυροκορδάτου, Ι. Κωλέττης, μετέβησαν προς συνάντηση του Χάμιλτων επί της φρεγάττας «Κάμπριαν» και του επέδωσαν «ψήφισμα» -πρόταση καταθέσεως της τύχης της Ελλάδος, εις την μεγαλοψυχίαν της Αγγλίας, ζητούντες συνάμα την προστασίαν αυτής..

Η Αγγλική κυβέρνηση στις προσκλήσεις τόσον της Αυστρίας όσον και του Σουλτάνου, επί του Ελληνικού ψηφίσματος, απήντησε ότι «ουδόλως εσκόπει  η Αγγλία να απαντήσει εις το ψήφισμα εκείνο των Ελλήνων». Μάλιστα, την 13ην Σεπτ. 1825, εδημοσιεύθη στο Λονδίνο Βασιλικό Διάταγμα, δια του οποίου «απηγορεύετο η στρατολογία δια την ελληνικήν επανάστασιν και η υπηρεσία Άγγλων υπηκόων υπό την Ελληνικήν Κυβέρνησιν». Επίσης απηγορεύετο η εξάρτησις Ελληνικών πλοίων εις τους Αγγλικούς λιμένας, προοριζομένων δια την υπηρεσίαν των Ελλήνων.

ι/. Όταν αρκετά αργότερα, το 1840 ο ίδιος ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, προφανώς μετανοημένος (Άραγε ειλικρινώς ή φαρισαϊκώς;), ακούγοντας  τον ιατροφιλόσοφο Πύρρο, που κατηγόρησε τον Ι. Καποδίστρια, φέρεται να είπε τούτα τα λόγια: «Δεν μετράς καλά φιλόσοφε… Ανάθεμα στους Αγγλογάλλους που ήσαν η αιτία κι εγώ έχασα τους δικούς μου, και το Έθνος έναν άνθρωπο που δε θα τον εματαβρεί, και το αίμα του με παιδεύει ως τώρα…».15

Όχι μόνον ήλθαν πολύ αργά τα λόγια του Πετρόμπεη, αλλά ο πρότερος βίος του και οι «στενές» σχέσεις του ιδίου και συγγενών του, με τον Σουλτάνο και τους Άγγλους, μας δίδει το δικαίωμα να τα χαρακτηρίσουμε υποκριτικά και παραπλανητικά..Και τούτο διότι ΟΥΔΕΠΟΤΕ ο Πετρόμπεης εδήλωσε μετάνοια για τα εγκλήματα που έκανε ο ίδιος και τα τέκνα του (Γεώργιος και Κυριάκος), σε βάρος της Επαναστάσεως και του Ελληνικού Έθνους!!!

Γαλλία16

α/. Η Γαλλία, καίτοι αντίπαλος της Αγγλίας, δεν κράτησε εξαρχής ευνοϊκή στάση απέναντι στους εξεγερμένους Έλληνες. Από την μια το κοινό της δέος με την Αγγλία σε ό,τι αφορούσε μία πιθανή κάθοδο των Ρώσων στην Μεσόγειο και από την άλλη, η εμπορική της ανταγωνιστικότητα με το ελληνικό ναυτικό που έφερνε τους έλληνες εμπόρους σε κάθε γωνιά και αγορά της Οθωμανικής Ανατολής, συνιστούσαν, αμφότεροι, ισχυρούς λόγους αντιπάθειας σε κάθε ελληνική προσπάθεια για ανεξαρτησία.

β/. Το 1825, κατόπιν συμφωνίας με τον Σουλτάνο, οι δυνάμεις του Ιμπραήμ πασά, αποβιβάζονται στην Πελοπόννησο με σκοπό την κατάπνιξη της επαναστάσεως. Ως αντάλλαγμα, ο Χεδίβης της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλη θα προσαρτούσε την Κρήτη, την Κύπρο, την Πελοπόννησο και την Συρία. Η δράση της στρατιάς του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, λίγο έλειψε να εκμηδενίσει το έτσι κι’ αλλιώς, εξασθενημένο από την υπερπροσπάθεια και τις εμφύλιες διαμάχες ελληνικό επαναστατικό κίνημα. Οργανωμένος με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα και υπό την καθοδήγηση πολλών Γάλλων βετεράνων των ναπολεοντείων εκστρατειών, ο τακτικός αιγυπτιακός στρατός, υπερίσχυσε εύκολα επί των ελληνικών ελαφρών σωμάτων, ενσπείροντας ένα κύμα τρόμου και δέους στους άμαχους πληθυσμούς.

γ/. Η επανάσταση έφτασε σε σημείο εκπνοής της το επόμενο έτος, με την πτώση του Μεσολογγίου (Απρίλιος 1826). Ωστόσο τον Ιούλιο του 1827 Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία αναγνωρίζουν δια συνθήκης στο Λονδίνο την ….ανεξαρτησία της Ελλάδος. Προκειμένου όμως το νεοπαγές κράτος να αποκτήσει «υπόσταση και ασφάλεια», κρίθηκε απαραίτητη η εκδίωξη των Αιγυπτιακών δυνάμεων που είχαν εισβάλλει στην Πελοπόννησο.

Προς τον σκοπό αυτό, οι Δυνάμεις έδρασαν ξεχωριστά, σύμφωνα με τα γεωστρατηγικά και γεωπολιτικά συμφέροντα και τις αντιλήψεις τους. Η γενίκευση του πολέμου όμως, η πιθανότητα διαλύσεως της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και εξόδου των Ρώσων στην Μεσόγειο, ώθησαν Άγγλους και Γάλλους σε δραστικές ενέργειες που κατέληξαν στην ναυμαχία του Ναυαρίνου. Εκείνη η ναυμαχία αποσκοπούσε στην εξυπηρέτηση των γεωστρατηγικών συμφερόντων και άσκηση επιρροής στο νεοσύστατο Ελλαδικό κράτος και όχι στην «σωτηρία» της Ελλάδος, ή διάσωση της Ελληνικής Επαναστάσεως, όπως υποστηρίζει το Σύστημα, η οποία τότε «έπνεε τα λοίσθια».17

δ/. Παραλλήλως, η γαλλική κυβέρνηση αποφάσισε την αποστολή μεγάλου στρατιωτικού σώματος στην Πελοπόννησο, προς εκκαθάριση των Οθωμανο-αιγυπτιακών στρατευμάτων, με διοικητήν τον αντιστράτηγο Νικολά-Ζοζέφ Μαιζών, βετεράνο πολλών εκστρατειών, με σώμα, που αποτελείτο από 14.000 περίπου άνδρες.18

Η επιχείρηση που έμεινε στην ιστορία ως «εκστρατεία του Μωρέως» και περιεβλήθη από ένα πέπλο ρομαντισμού και ενδιαφέροντος πέρα από τα καθαρώς πολιτικά κριτήρια, κατέληξε σε ήττα των Τουρκο-αιγυπτιακών στρατευμάτων. Ο Ιμπραήμ, αν και απρόθυμα, διότι δεν θεωρούσε ότι είχε ηττηθεί, άρχισε να αποσύρεται.19

ε/.  Η απελευθέρωση των Πατρών20

Η Πάτρα, παρ’ότι ήταν από τις πρώτες πόλεις που επαναστάτησαν το 1821, και η πρώτη στην οποίαν εκηρύχθη δημοσίως και επισήμως η Επανάστασις, δεν κατάφερε να απελευθερωθεί από τους Τούρκους παρά επτά χρόνια αργότερα, το 1828 και μάλιστα μετά από την παρέμβαση των Γάλλων.

Η παράδοση του φρουρίου στον στρατηγό Σνάϊντερ

Η τρίτη Γαλλική Μεραρχία, του εκστρατευτικού σώματος υπό τον Μαιζών, αποβιβάσθηκε στην Πάτρα, στις 3 Οκτωβρίου του 1828.Τα πλοία της στρατιάς του Μαιζώνος, έπιασαν απέναντι από τον ναό του Αγίου Ανδρέου. Οι Γάλλοι αποβιβάστηκαν στην Πάτρα, στις 4 Οκτωβρίου. Εισήλθαν στο κάστρο στις 7 το βράδυ και η επίσημη παράδοση της πόλεως, πραγματοποιήθηκε   στις 8 Οκτωβρίου του 1828 το πρωί.

Ο ίδιος ο Μαιζών (ο οποίος δεν ήταν παρών τις ημέρες της απελευθερώσεως) σε επιστολή του στις  11 Οκτωβρίου 1828, περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο έγινε η παράδοση, του φρουρίου της Πάτρας.

«….Η μεραρχία αύτη απεβιβάσθη την 4 την ιδίαν ημέραν ο στρατηγός Σνάϊντερ ήλθεν εις διαπραγματεύσεις μετά του Χατζή Αμπντουλά, πασά των Πατρών και του φρουρίου του Μορέως. Μετά πολλάς συζητήσεις, αίτινες δεν κατέληγον εις τίποτε, και αφού εξέπνευσεν η εικοσιτετράωρος προθεσμία ην είχε δώσει ο στρατηγός Σνάϊντερ εσχημάτισε τα τρία συντάγματά του εις τρεις φάλαγγας, το πυροβολικόν του συρόμενον δια των χειρών μεταξύ των φαλάγ γων αυτών, και εβάδισε κατ’ ευθείαν εναντίον του φρουρίου, έμπροσθεν του οποίου τας ανέπτυξεν εις απόστασιν βολής τηλεβόλου και το επολιόρκησε. Η τολμηρά αυτή κίνησις επέτυχε το προσδοκώμενον αποτέλεσμα της συνθηκολο γήσεως. Ο στρατηγός Σνάϊντερ εξεδήλωσε την ευαρέσκειάν του δια την γενναιότητα και την πειθαρχίαν των στρατευμάτων του» ( Zaκ Μανζάρ, 215)…21

Το βιβλίο παρέχει πολύτιμες μαρτυρίες για την γένεση της πόλεως των Πατρών μέσα από τις στάχτες της καταστροφής που έφερε ο πόλεμος.

Την παράδοση του φρουρίου των Πατρών υπέγραψαν από τους Γάλλους, ο ταγματάρχης ιππότης Λοστέντ, ο λοχαγός Λιεφρουά και ο υπολοχαγός κόμης Φουκώντ και από τους Τούρκους ο διοικητής του κάστρου Χατζή Αβδούλ Αγάς, ο ηγέτης των τουρκοπατρινών Χατζή Ασαδίκ, ο μουφτής της πόλης Χατζή Αχμέτ και ο αρχηγός των Λαλαίων Φεϊζούλ Αγάς.22

στ/. Η εκστρατεία των Γάλλων στην Πελοπόννησο, ΔΕΝ έγινε από ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Ελληνικό Ζήτημα, αλλά ήταν μια ευκαιρία για τους Γάλλους να έχουν έναν πιο ενεργό ρόλο στο Ελληνικό ζήτημα και να εξέλθουν από την κατάσταση αναμονής και την δορυφορική τους θέση. Οι Γάλλοι ποτέ δεν είδαν τον Αγώνα των Ελλήνων ως απελευθερωτικόν, αλλά ως μια ανταρσία, μια απείθεια κατά της Υψηλής Πύλης, που άξιζε γι’ αυτό να τιμωρηθεί και να περιορισθεί εν τη γενέσει της.

Αλλά, και η συμφωνία που έσπευσαν να υπογράψουν οι Άγγλοι με τους Αιγύπτιους στην Αλεξάνδρεια, μια εβδομάδα πριν αποπλεύσει ο Γαλλικός στόλος, μαρτυρούσε την σπουδή των Άγγλων να μην επιτρέψουν στους Γάλλους, να έχουν την αποκλειστικότητα στην ασφαλή αποχώρηση των Αιγυπτίων.23

Αυστρία24

α/. Η Αυστρία σε όλη την διάρκεια της επαναστάσεως δεν αναγνώριζε τα δίκαια του Ελληνικού έθνους και συμπεριφερόταν προς αυτό, με τον χειρότερο δυνατό τρόπο. Κυριώτερος εκφραστής αυτής της πολιτικής ήταν ο καγκελάριος της Αυστρίας πρίγκιπας Μέττερινχ. Έτσι, η Αυστρία προσπάθησε να την πολεμήσει τόσο στα πεδία της διπλωματίας, επιχειρώντας να συμπαρασύρει στις απόψεις της και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές δυνάμεις, όσο και στο πεδίο του μαχών, προκαλώντας προβλήματα με τον Στόλο της στον ελληνικό Στόλο και βοηθώντας τις Οθωμανικές αρχικά και αργότερα, τις Αιγυπτιακές δυνάμεις.

   Στην πραγματικότητα η συμπεριφορά του πολεμικού ναυτικού της Αυστρίας ήταν τουλάχιστον προκλητική, προσβλητική και βάρβαρη, και οι  απαιτήσεις των Αυστριακών, θρασύτατες και απαράδεκτες. Ο αυστριακός στόλος δεν έχανε την ευκαιρία να επιτίθεται εναντίον Ελλήνων και ελληνικών πλοίων και με την δύναμη των όπλων να προσπαθεί να επιβάλλει τις απόψεις του. Και αυτά, με την πρόφαση ότι οι Έλληνες ασκούσαν πειρατεία.

β/. Τα περιστατικά που σημειώθηκαν από τους Αυστριακούς εναντίον των Ελλήνων, ήταν πάρα πολλά.  Μερικά παραδείγματα:

.Τον Οκτώβριο του 1823, Αυστριακός μοίραρχος συνέλαβε 22 Έλληνες τους οποίους κατηγόρησε για πειρατεία και τους παρέδωσε στον διοικητή της Σμύρνης, ο οποίος τους έστειλε με φρουρά στα Μουδανιά, για να μεταφερθούν από εκεί στην Κωνσταντινούπολη. Οι συλληφθέντες έφτασαν στα Μουδανιά, δεμένοι από τις ουρές των αλόγων τα οποία ίππευαν οι φρουροί τους, επιβιβάστηκαν σε ένα πλοίο με 17 Οθωμανούς ναύτες και ρίχτηκαν στο αμπάρι. Ενώ όμως, το μεγαλύτερο μέρος του πληρώματος είχε πέσει για ύπνο, οι Έλληνες κατάφεραν να λυθούν, ανέβηκαν στο κατάστρωμα, άρπαξαν τα όπλα και σκότωσαν ή έριξαν στην θάλασσα τους Οθωμανούς. Στην συνέχεια, φόρεσαν τα ρούχα τους, διέσχισαν χωρίς να πάθουν το παραμικρό τον Ελλήσποντο και ξέφυγαν επιδέξια από τα εχθρικά πλοία που ήταν αγκυροβολημένα εκεί και έφτασαν σώοι στα Ψαρά.

.Το 1825, η Μύκονος υπέστη την επιδρομή του Αυστριακού ναυάρχου Παλούκα, με την ψευδή δικαιολογία ότι δήθεν οι Μυκονιάτες ενεργούσαν πειρατεία, ενώ στην πραγματικότητα αυτός με εντολή της κυβερνήσεώς του, προσπαθούσε να τιμωρήσει τους Έλληνες ναυτικούς για την συμμετοχή τους στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας.

.Στη ναυμαχία του Καφηρέα (Μάϊος 1825), από τον αιγυπτιακό στόλο, μεταξύ άλλων, βούλιαξε ένα πλοίο και χάθηκαν 300 άντρες από τους οποίους πολλοί ήταν Κοζάκοι, Αυστριακοί και Αρμένιοι και αιχμαλωτίσθηκαν 5 φορτηγά με αυστριακή σημαία που μετέφεραν μπαρούτι, κανόνια και άλλα πολεμικά είδη, για τους Οθωμανούς πολιορκητές του Μεσολογγίου.

.Στα μέσα Ιουνίου του 1826, δύο ελληνικά πλοία έπλεαν έξω από το ακρωτήριο της Μυτιλήνης για να κατασκοπεύσουν τους εχθρούς. Μόλις είδαν μια κορβέτα με Οθωμανική σημαία, την πλησίασαν έτοιμα για μάχη. Η κορβέτα όμως κατέβασε την οθωμανική σημαία, ύψωσε την αυστριακή και χωρίς να μιλήσει καθόλου με τους Έλληνες, άρχισε να κανονιοβολεί τα ελληνικά πλοία συνεχώς μέχρις ότου τα ανάγκασε να απομακρυνθούν. Παρόμοιες ενέργειες εξόργισαν τους αγωνιζόμενους Έλληνες εναντίον των αυστριακών ναυτικών…

.Η αυστριακή κυβέρνηση για να ικανοποιήσει τους ναυτικούς της και να προστατεύσει την σημαία της, έστειλε εκείνο το καλοκαίρι μέρους του Στόλου της στο Αιγαίο, υπό τον ναύαρχο Παβλούτσι. Ο Στόλος αυτός που τον αποτελούσαν ένα δίκροτο, μια φρεγάτα μια κορβέτα και δύο γαλέτες αντί να πάει πρώτα στο μέρος όπου βρισκόταν η ελληνική κυβέρνηση για να ζητήσει ικανοποίηση και αν δεν εισακουόταν να κάνει όσα σχεδίαζε, πήγε κατευθείαν στην Μύκονο όπου αποβίβασε 500 στρατιώτες και πυροβολητές και απείλησε ότι θα έκαιγε την πόλη, αν δεν έπαιρνε χρηματική ικανοποίηση για ένα αυστριακό πλοίο που είχε πέσει θύμα…πειρατείας από τους Έλληνες.

Στο διάστημα της παραμονής του στη Νάξο, ο ναύαρχος δεν σταμάτησε ούτε στιγμή να κατηγορεί τους Έλληνες σαν αποστάτες εναντίον του νόμιμου κυριάρχου τους και να τους παρακινεί να ζητήσουν το έλεός του, για να ξαναγυρίσουν στο καθήκον τους, προκειμένου να μην υποστούν πλήρη εξολόθρευση.

.Τον Ιούλιο του 1827, κινδύνευσε να καταστραφεί όλος ο στόλος των Σπετσών μέσα στο λιμάνι του νησιού, από τους Αυστριακούς εχθρούς του ελληνικού αγώνος. Δύο πλοία των Σπετσών, του Ανάργυρου Λεμπέση και του Γιάννη Κούτση, συνέλαβαν έξω από την Πρέβεζα τέσσερα αυστριακά που μετέφεραν ξυλεία από την Τεργέστη στην Αλεξάνδρεια και είχαν σκοπό να εφοδιάσουν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Τα ελληνικά πλοία συνέλαβαν τα αυστριακά και έστειλαν τα φορτία και τα έγγραφά τους, στο ναυτικό δικαστήριο του Ναυπλίου για εξέταση. Τότε έτυχε να ναυλοχεί στο λιμάνι του Ναυπλίου, ο Αυστριακός ναύαρχος Ερρίκος Φραγκίσκος Δάνδολος, ο οποίος ήταν διάδοχος του Παβλούτσι, με τα πλοία «Μπελόνα» και «Ευνώ» και είχε ως αποστολή την καταδίωξη των πειρατικών πλοίων τα οποία ενοχλούσαν τα αυστριακά.

Ο Δάνδολος τότε ζήτησε να δει τα έγγραφα των ελληνικών πλοίων. Όταν του δόθηκαν τα κράτησε, μονολότι είχε δώσει τον λόγον του ότι θα τα επέστρεφε. Στις 18 Ιουλίου, κατάπλευσε στις Σπέτσες απαιτώντας να του δοθούν τα πλοία που είχαν συλληφθεί, καθώς και τα φορτία τους. Το κοινό αντέδρασε υποστηρίζοντας ότι ορισμένα είχαν κατασχεθεί και τα υπόλοιπα εξετάζονταν δικαστικώς. Στην συνέχεια, τον παρέπεμψε στο δικαστήριο και την κυβέρνηση. Εκείνος απάντησε ότι δεν αναγνώριζε ούτε δικαστήριο ούτε κυβέρνηση και άρχισε να βομβαρδίζει την πόλη και το λιμάνι της.

Οι Σπετσιώτες απροετοίμαστοι για να τον αντιμετωπίσουν μέσα στο λιμάνι, έσπευσαν να εξευμενίσουν τον επιδρομέα παραδίδοντας του τα αυστριακά πλοία. Ο Δάνδολος τα παρέλαβε πριν ολοκληρωθεί η δίκη και σταμάτησε να κανονιοβολεί αλλά, απαίτησε και 6.000 δίστηλα μέσα σε δύο ώρες ως αποζημίωση, για άλλο φορτίο που είχε καταδικαστεί άδικα όπως υποστήριζε, τον προηγούμενο Ιανουάριο, από το ναυτικό δικαστήριο. Πριν όμως περάσουν οι δύο ώρες, αναγκάστηκε να απομακρυνθεί εξαιτίας σφοδρού ανέμου.25

Γίνεται λοιπόν εύκολα αντιληπτόν ότι, με αυτή την τακτική του αυστριακού ναυτικού και την βιαία, απολυταρχική και βαρβαρική συμπεριφορά απέναντι στους Έλληνες, η αγωνιζομένη και ταλαιπωρημένη Ελλάδα, δεν είχε άδικο να μη σέβεται την σημαία της Αυστρίας, όπως σεβόταν τις άλλες Δυνάμεις και να θεωρεί την Αυστρία εχθρική χώρα.26

Συνεχίζεται

---

1 «Η Ρωσία και Εθνικοαπελευθερωτικός Αγώνας του Ελληνικού Λαού», Κ. Αυγητίδης. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2000, παραθέτει σε ανάλυσή του θέσεις Ρώσων ιστορικών, σοβιετικών και μη, περιπτώσεις και ονόματα στρατηγών και επίσης αρχειακές πηγές, από τα οποία φαίνεται η αντίφαση μεταξύ επίσημης και ανεπίσημης ρωσικής θέσεως. Επίσης βλέπε:

 -Β. Σελίνωφ Από την ιστορία του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων και Ρουμάνων στις αρχές του 19ου αιώνα, Νόβι Βοστόκ, Μόσχα, 1928, Νο 20-21, σελ. 342.

-«Η Εξωτερική πολιτική της Ρωσίας τον 19ον και αρχές του 20ου αιώνα….., έγγραφα με αριθμό 43, 57, 63, 73, 78, και 85σημ. σελ. 178 και σημ. 108 της σελ. 657. .Παπουλίδη Κων. Ελληνορωσικά, σελ.82.

(Βασική πηγή:  Ομιλία Πλοιάρχου (Μ) ε.α. Π. Στάμου ΠΝ, επί τη επετείω της της 25ης Μαρτίου, με θέμα: «Οι Ρώσοι και η Ελληνική Επανάσταση του 1821» (Πειραιάς, 23 Μαρτίου 2009).

2 Συνέδριον στην Λαϋμπαχ (Λουμπλιάνας) της τότε Σερβίας (26 Ιανουαρίου – 12 Μαϊου 1821), μεταξύ των κρατών μελών της Ιεράς Συμμαχίας (Ρωσίας, Αυστρίας, Πρωσίας και Γαλλίας). Το συνέδριον απεφάσισε μεταξύ άλλων ότι θα πατάξει αμειλίκτως, κάθε λαϊκόν κίνημα στρεφόμενον κατά των μοναρχών. Στην Λουμπλιάνα, οι Δυνάμεις αποδοκίμασαν την Ελληνική Επανάσταση και τάχτηκαν αλληλέγγυες με την «νόμιμη» εξουσία του Σουλτάνου.

3 Karl Robert Reichsgraf von Nesselrode-Ehreshoven, also known as Charles de Nesselrode, (Lisbon, Portugal, 14 December 1780 – Saint Petersburg, 23 March 1862; Russian: Карл Васильевич Нессельроде, Karl Vasilyevich Nesselrode). Nesselrode's mother was Louise Gontard (1746-1785), whose family belonged to Huguenote noble families from Dauphiné that fled from France to Germany in 1700.

In deference to his mother's Protestantism he was baptized in the chapel of the British Embassy, thus becoming a member of the Church of England. After his father became the Russian ambassador to the Prussian court about 1787, Nesselrode's education in a Berlin gymnasium re-inforced his Germanic roots. Even though Nesselrode would work for the Russians, for the next few decades of his life, he could neither read nor write Russian and spoke it only brokenly.

4 Με δύο εγκυκλίους του, ο Ρώσος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη, Γρηγόριος Αλεξάνδροβιτς Στρογγανώφ, αποκαλύπτει, στους πρώτους μήνες του 1821, την επίσημη ρωσική πολιτική. Συγκεκριμένα, έδωσε, με την πρώτη (9/21 Μαρτίου 1821), εντολές στα ρωσικά προξενεία στην Ανατολή να τονίζουν ότι η Ρωσία είναι παντελώς αμέτοχη όσων έχουν γίνει στην Μολδοβλαχία από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τους συνεργάτες του, και με την δεύτερη (4/16 Απριλίου 1821)  ανακοίνωνε πως ο Τσάρος καταδίκαζε τον Υψηλάντη.

Τον Ιούλιον, πάντως, του ίδιου έτους (6/7/1821), ο Στρογγάνοφ διατάσσεται να επιδώσει στην «Υψηλή Πύλη» (Σουλτανική κυβέρνηση), ένα τελεσίγραφο, με το οποίο απαιτούσε ως ελάχιστη ικανοποίηση  – μεταξύ άλλων –  και τα εξής: Η Ρωσία έχει το δικαίωμα να προστατεύει τους χριστιανούς των Οθωμανοκρατούμενων εδαφών -Αποχώρηση του Οθωμανικού στρατού από την Μολδοβλαχία- Διάκριση ενόχων & αθώων από τους Οθωμανούς κατά την αντιμετώπιση της Επαναστάσεως.

Ο Σουλτάνος αρνήθηκε τις ρωσικές απαιτήσεις, κι’ οι ρωσοτουρκικές διπλωματικές σχέσεις διεκόπησαν με την ανάκληση της ρωσικής διπλωματικής αντιπροσωπείας από την Πόλη. Ο ρωσοτουρκικός πόλεμος ήταν προ των πυλών, αλλά ο Τσάρος Αλέξανδρος Α΄, επηρεασμένος πάντα από τον Μέττερνιχ, δεν προχώρησε στην κήρυξή του.

5 Κυριάκος  Σιµόπουλος: «Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα τού 1821», τόµος α΄, Αθήνα 1979, σελ. 162, 163, 164, 172.

6 Συνέδριον Βερόνας (Verona) Ιταλίας (8 Οκτ.-2 Δεκ. 1822). Συμμετείχαν οι αυτοκράτορες Ρωσίας κι’ Αυστρίας, ο βασιλιάς της Πρωσίας, ανώτατοι άρχοντες μικρότερων κρατιδίων της ιταλικής χερσονήσου, ο νικητής του Ναπολέοντος, Ουέλλιγκτον (Wellington Arthur Wellesley: Βρετανός αρχιστράτηγος και συντηρητικός πολιτικός, διατελέσας και πρωθυπουργός από το 1828 έως το 1830 και υπουργός εξωτερικών της Αγγλίας την περίοδο 1834 – 1835 ), ως επικεφαλής της αγγλικής αποστολής αντί του αυτόχειρα υπουργού εξωτερικών Κάσλεριγ, ο  αντιπρόσωπος του Πάπα, καρδινάλιος Σπίνα, ο Μέττερνιχ και οι Γάλλοι πολιτικοί, Σατωμπριάν και Μονμορανσύ.

7 Βιβλιογραφία:

«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών, Αθήνα, τ. ΙΒ, 1975.

«Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770 – 2000», Αθήνα, τόμος 3ος, 2003, εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα».

Ασπρέας Γεώργιος, «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος», Εκδόσεις «Χρήσιμα Βιβλία», Αθήνα, 1930.

Βουρνάς Τάσος, «Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας, 1821  – 1909», Αθήνα, 20004, Εκδόσεις Πατάκη.

Κόκκινος Διονύσιος, «Η ελληνική επανάστασις», τ. I – VI, Αθήνα, 19573 , εκδόσεις «Mέλισσα».

Μέντελσον – Μπαρτόλντι Κάρολος, «Επίτομη Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης», εκδόσεις αφοί Τολίδη.

Παπαρρηγόπουλος Κων/νος, «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τόμοι 7, εκδόσεις Μπούρα, Αθήνα, χ.χ.

Σιμόπουλος Κυριάκος, «Ξενοκρατία, Μισελληνισμός και Υποτέλεια», Αθήνα, 1999, εκδόσεις «Στάχυ».

Σιμόπουλος Κυριάκος, «Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του ’21», Αθήνα, 1999, εκδόσεις «Στάχυ».

Τσαπάρας Στέφανος, «Η Πολιτική ηγεσία και οι ξένοι στη νεότερη Ιστορία της Ελλάδας», τ. Α – Δ, Αθήνα, 1988, εκδόσεις «Νέα Σύνορα».

8 Stratford Canning, 1st Viscount Stratford de Redcliffe, (4 November 1786 – 14 August 1880) was a British diplomat and politician who became best known as the longtime British ambassador to the Ottoman Empire. A member of the noble House of Stratford and cousin of George Canning.

9 Robert Stewart, (1769 – 12 August 1822), usually known as Lord Castlereagh, derived from the courtesy title, Viscount Castlereagh.

10 https://www.sansimera.gr/articles/394.

11 Στις 26 Ιανουαρίου 1824, ο Ιωάννης Ορλάνδος και ο Ανδρέας Λουριώτης έφθασαν στην αγγλική πρωτεύουσα και ύστερα από έντονες διαπραγματεύσεις, στις οποίες πήραν μέρος και μέλη του Φιλελληνικού Κομιτάτου, συνομολόγησαν ένα δάνειο 800.000 λιρών με τον οίκο Λόφναν (9 Φεβρουαρίου 1824). Το δάνειο είχε τόκο 5%, προμήθεια 3%, ασφάλιστρα 1,5% και περίοδο αποπληρωμής 36 χρόνια. Ως εγγύηση για την αποπληρωμή του δανείου τέθηκαν από ελληνικής πλευράς τα δημόσια κτήματα και όλα τα δημόσια έσοδα.

Όμως, το ποσό που έφθασε στην επαναστατική διοίκηση ήταν μόλις 298.000 λίρες, αφού το παραχωρούμενο δάνειο είχε οριστεί στο 59% του ονομαστικού (472.000 λίρες) και από αυτό παρακρατήθηκαν 80.000 ως προκαταβολή τόκων δύο ετών, 16.000 για χρεολύσια, 2.000 ως προμήθεια και άλλες δαπάνες. Σύμφωνα με την δανειακή σύμβαση, το ποσό θα αποστέλλονταν στις Τράπεζες Λογοθέτη και Βαρφ, που έδρευσαν στην αγγλοκρατούμενη Ζάκυνθο και θα παραδίδονταν τμηματικά στην ελληνική κυβέρνηση, ύστερα από έγκριση της επιτροπής που την αποτελούσαν, ο Λόρδος Βύρων, ο συνταγματάρχης Στάνχοπ και ο Λάζαρος Κουντουριώτης.

12 Όπως και στο πρώτο δάνειο, το καθαρό ποσό περιορίστηκε στις 816.000 λίρες, αφού το παραχωρούμενο δάνειο είχε οριστεί στο 55% του ονομαστικού (1.100.000) και από αυτό παρακρατήθηκαν 284.000 λίρες για προκαταβολή τόκων δύο ετών, χρεολύσια, προμήθεια και άλλες δαπάνες.

Ενώ, όμως, το ποσό του πρώτου δανείου το διαχειρίστηκε με σκανδαλώδη τρόπο ελληνική κυβέρνηση, την διαχείριση του δεύτερου δανείου ανέλαβαν οι άγγλοι τραπεζίτες και τα μέλη του Φιλελληνικού Κομιτάτου, παραγκωνίζοντας τους έλληνες εκπροσώπους. Από το δάνειο διατέθηκαν: 212.000 λίρες για την αναχρηματοδότηση του πρώτου δανείου, 77.000 για την αγορά όπλων και πυροβόλων, από τα οποία λίγα έφθασαν στην Ελλάδα, 160.000 για την παραγγελία 6 ατμοκίνητων πλοίων, από τα οποία μόνο τρία έφθασαν στην Ελλάδα («Καρτερία», «Επιχείρηση», «Ερμής») και 155.000 για τη ναυπήγηση δύο φρεγατών σε ναυπηγεία της Νέας Υόρκης, από τις οποίες μόνο η μία («Ελλάς») ήλθε στην Ελλάδα, ενώ η δεύτερη πουλήθηκε για να χρηματοδοτηθεί η πρώτη.

13 Επί Βαυαροκρατίας, ο Υπουργός Οικονομικών Γεώργιος Σπανιολάκης (1838) κατηγόρησε τους δύο διαπραγματευτές ότι ιδιοποιήθηκαν χρήματα από τις αγοροπωλησίες μετοχών των δανείων και επιπλέον τον Ορλάνδο ότι παρακράτησε ποσό 5.900 λιρών από τα δύο δάνεια. Μάλιστα, το Ελεγκτικό Συνέδριο προχώρησε σε προσημείωση των περιουσιακών τους στοιχείων.

14 Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ), Βλαχογιάννη, Καποδιστριακά, φάκ. Δ. 58, Ελληνική μετάφραση. Βλ. και στον «Παρνασσό», τ. Ζ;  (1883), σ. 686.

15 Ι. Βλαχογιάννης, «Ιστορική Ανθολογία», σελ. 59.

16 Βασικές πηγές:

•Εκδοτική Αθηνών, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΒ΄ σσ.461-508, Αθήνα 2000.
•Παπαρρηγόπουλου Κ., Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, National Geographic Society, τ. 20 σσ. 179-184, Αθήνα 2009.

•Λάσκαρη Σ., Διπλωματική Ιστορία της Ελλάδος 1821-1914, σσ. 10-39, Αθήνα, 1947.
•Τρικούπη Σ., Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Δ΄, σσ. 298-305, Αθήνα, 1968.

•Βαλέτα Γ.,Τερτσέτη Άπαντα, Κολοκοτρώνη Απομνημονεύματα, τ. Γ΄, σελ.. 195-206,έκδοση 3η, Αθήνα 1967.

•Bibliothèque nationale de France, l' Expédition de Morée...Pot-Pourri 1829, http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6113335w.r=Exp%C3%A9dition+de+Mor%C3%A9e.langEN.
•Bibliothèque nationale de France, Dépêches télégraphiques . Détails exacts du départ et de l'embarquement d'une division de troupes Française, pour l' Expédition de Morée, http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k4248543.r=Exp%C3%A9dition+de+Mor%C3%A9e.langEN

17 Ο ναύαρχος Σερ Έντουαρντ Κόδριγκτων κατέπλευσε τον Αύγουστο στην Αλεξάνδρεια όπου ήρθε σε συνεννόηση με τον Μωχάμετ Άλη να διαθέσει τα απαραίτητα μεταγωγικά μέσα στον Ιμπραήμ να αποσυρθεί από τον Μωριά, υπό την κάλυψη του συμμαχικού στόλου και στρατού. Ο Κόδριγκτων πέτυχε –με την απειλή ακόμα και ναυτικού βομβαρδισμού- να πείσει τον Χεδίβη, ότι η πτώση του Σουλτάνου και η κυριαρχία των Ρώσων στην Μεσόγειο και τα Στενά ενώ ο στρατός και ο διάδοχός του βρίσκονταν αποκλεισμένοι στην Ελλάδα, ΔΕΝ ήταν προς το συμφέρον του.

18 Με τους Ρώσους να έχουν ήδη εμπλακεί σε μάχες στην ανατολική Χερσόννησο του Αίμου (βαλκανική) και τους Άγγλους να παραμένουν απρόθυμοι να συμμετάσχουν, το γαλλικό εκστρατευτικό σώμα αποτελούμενο από τρείς ταξιαρχίες, με 8 συντάγματα πεζικού της γραμμής, ένα σύνταγμα ελαφρού πεζικού, ένα έφιππο σύνταγμα κυνηγών, δύο συνταγματα πεδινού και τρία πολιορκητικού πυροβολικού καθώς και δύο λόχους σκαπανέων και υπονομευτών, αναχώρησε τμηματικά στα τέλη Αυγούστου του 1828 για τον Μωριά.

19 Από τους 40.000 περίπου Αιγυπτίους που ήρθαν στην Πελοπόννησο, περίπου 15-20000 αναφέρεται ότι απέμειναν, πολλοί σακατεμένοι από τις ασθένειες. Ο συμμαχικός στόλος συνόδευσε τα τελευταία πλοία με τον ίδιο τον Ιμπραήμ στην Αλεξάνδρεια. Οι Οθωμανοί πέρασαν με συνοδεία Πελοπονησίων και ενώθηκαν με τον στρατό του Κιουταχή στην Στερεά Ελλάδα, ενώ οι Αλβανοί μισθοφόροι είχαν από μήνες εγκαταλείψει τον Ιμπραήμ, αφού καθυστερούσε να αποδώσει τους μισθούς τους. Ο γαλλικός στρατός προήλασε ανεμπόδιστα και παρελάμβανε το ένα κάστρο μετά το άλλο χωρίς μάχη. Η γαλλική σημαία υψώθηκε στη θέση της ημισελήνου σε Νεόκαστρο, Μεθώνη, Κορώνη, μόνο στην Πάτρα και στο Ρίο προέβαλαν μικρή αντίσταση. Οι Γάλλοι αντί να παραδώσουν τα κάστρα στους Έλληνες, εκτέλεσαν αστυνομικά καθήκοντα σε όλον τον Μωριά για έναν περίπου χρόνο, σε μια εποχή που τα πάθη και οι έριδες μεταξύ Ελλήνων άναβαν και πάλι απουσία κοινού εχθρού. Ο Μαιζών και το μεγαλύτερο μέρος της στρατειάς επέστρεψαν στη Γαλλία ένα χρόνο αργότερα.

20 Πριν από 190 χρόνια στις 7 Οκτωβρίου του 1828, η Πάτρα ...Nικ.. Τζανάκος. www.thebest.gr › article, Thw Best, 8 Οκτ 2018

21 Ο Ζακ Μανζάρ [Jacques Mangeart (1805-1874)] έφτασε στην Πάτρα το 1828 με το εκστρατευτικό σώμα του Μαιζόν, συμμετέχοντας στην ίδρυση του γαλλο-ελληνικού τυπογραφείου. Από τις εμπειρίες του, συνέγραψε τις Αναμνήσεις του, όπου είναι εμφανής η συμπάθεια του για τους βασανισμένους Έλληνες και ομολογημένη η πρόθεσή του να τους υπερασπιστεί απέναντι στην αρνητική «κοινή γνώμη» της Ευρώπης.

22 Το θέαμα της ερήμου και της κατεστραμμένης υπαίθρου, περιγράφεται από τους Γάλλους στρατιωτικούς, ως συγκινητικό. Ο Μανζάρ γράφει, ότι η Πάτρα ήταν μια ερημιά, όπου δεν έβλεπες παρά μόνο στάχτες. Ούτε ίχνος δένδρων. Το 1828, απέμειναν τέσσερα σπίτια όρθια, η πεδιάδα παρουσίαζε εικόνα κεφαλής κουρεμένου νεοσύλλεκτου, κατά τους Μανζάρ, Πουκεβίλ. Η Πάτρα ήταν γεμάτη από ένα σωρό ερειπίων. Είχε ολοκληρωτικά καταστραφεί, τίποτα δεν θύμιζε το παρελθόν της.

23 Κυριάκος Σιμόπουλος, Ξενοκρατία μισελληνισμός και υποτέλεια, εκδ. Στάχυ, Αθήνα, 1997, σελ.450.

24 Πηγή: istorikathemata.com…Η ανθελληνική στάση της Αυστρίας στην επανάσταση του 1821…www.zizanio.gr › stasi-austrias-se-ellada-to-1821, 6 Αυγ 2016

25 Η κυβέρνηση διαμαρτυρήθηκε για τις αυθαίρετες και καταστρεπτικές αυτές ενέργειες, τις οποίες επέκριναν και οι πρεσβευτές των άλλων μεγάλων Δυνάμεων και τελικά ο Δάνδολος δεν επέμεινε περισσότερο στις απαιτήσεις του. Παρέμεινε όμως για ένα ακόμα έτος στο Αιγαίο, ληστεύοντας και πειρατεύοντας οπότε με τις ενέργειες του Καποδίστρια έφυγε. Στο μεταξύ από τον βομβαρδισμό του Στόλου του Δανδόλου, ο στόλος των Σπετσών είχε πάθει σοβαρές ζημιές. Ένα πλοίο είχε πιάσει φωτιά ενώ 13 άτομα σκοτώθηκαν (άλλα στα πλοία και άλλα στη πόλη) και καταστράφηκαν δύο σπίτια κοντά στο λιμάνι. Έτσι ο Δάνδολος φάνηκε ακόμα χειρότερος από τον Παβλούτσι.

26 Πως οι Μεγάλες Δυνάμεις φοβήθηκαν την Επανάσταση του 1821. www.tovima.gr › 2008/11/24 › archive › pws-oi-megales-dynameis-f...