ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ:

Η ΔΟΞΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ 1

«… Κι απ’ τη Χρυσή την Πύλη, σαν αρχάγγελος, τρανός αφέντης, ρήγας, αυτοκράτορας, εμπήκε μεσ’ την Πόλη, στην Αγιά Σοφιά.2

Και χύνεται ο ήλιος της κορώνας του κι ανθίζει η Ρωμιοσύνη σαν τα λούλουδα και χάνεται ο Φράγκος σαν την καταχνιά!» (Κ. Παλαμάς)

MEΡΟΣ 12o

Θ.    ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ

1.  Πολιτισμός της Ρωμαίϊκης/Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας: Ελληνορωμαϊκός, Ρωμαϊκός, Βυζαντινός ή Ελληνικός; (Συνέχεια 11ου μέρους). 3

δ.  Περίοδοι Ρωμαϊκού Πολιτισμού

Σύμφωνα με τους ιστορικούς ερευνητές, αλλά και άλλους αντικειμενικούς  μελετητές, ο πολιτισμός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μπορεί να θεωρηθεί ως συνέχεια του προχριστιανικού και πρωτοχριστιανικού (3ος  π.Χ. - 4ος μ.Χ. αι.), διακρινόμενος σε πέντε (5) περιόδους:

Την προχριστιανική, την πρωτοχριστιανική, την πρωτορωμαϊκή (πρωτοβυζαντινή), μεσορωμαϊκή (μεσοβυζαντινή) και υστερορωμαϊκή (υστεροβυζαντινή). Παραθέτουμε συνοπτικώς τα παρακάτω στοιχεία:

Προχριστιανική (5ος π.Χ.-εμφανίσεως χριστιανισμού)

Είναι η εποχή της Ελληνοποιήσεως των Ρωμαίων στην παιδεία, την γλώσσα, τις τέχνες και τον πολιτισμόν. Τότε:

-Έγιναν οι κλοπές και αντιγραφές στα ελληνικά έργα τέχνης και μεταφορά τους στην Ρώμη. Σήμερα αριθμός τέτοιων αντιγράφων που χαρακτηρίζονται «Ρωμαϊκά», κοσμούν μουσεία του εξωτερικού, κυρίως όμως το «Βρετανικό» μουσείον του Λονδίνου.

-Οι Ρωμαίοι άρχισαν να σπουδάζουν στην Ελλάδα, να εξοικειώνονται με την ελληνική γλώσσα, να κτίζουν με βάση την ελληνική αρχιτεκτονική, να μιμούνται την ελληνική γλυπτική και ζωγραφική, να μελετούν και να μεταφράζουν τα έργα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και φιλοσόφων.

-Διαμορφώθηκε η Λατινική γλώσσα με βάση το Χαλκιδικό αλφάβητο και άρχισε να αναπτύσσεται η Λατινική λογοτεχνία, μιμουμένη κάθε τι το Ελληνικό.

Από νωρίς οι Ρωμαίοι είχαν έρθει σε επαφή με τα ελληνικά γράμματα και τις τέχνες. Λατίνοι ποιητές και συγγραφείς επηρεάστηκαν αποφασιστικά από τους μεγάλους Έλληνες ποιητές, τον Όμηρο και άλλους, όπως ο Βιργίλιος με την «Αινειάδα» του, που αποτελεί συνέχεια ως προς το περιεχόμενό της, της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, με τα «Βουκολικά» του που μαρτυρούν την επίδραση του Θεοκρίτου και τα «Γεωργικά» που φανερώνουν επίδραση του Ησιόδου, ή ο Οβίδιος και ο Οράτιος που είναι επηρεασμένοι από την Αλεξανδρινή ποίηση. Αλλά και στην φιλοσοφία, στην ιστορία, στις επιστήμες, στο δίκαιο των ρωμαϊκών χρόνων, οι ελληνικές επιρροές είναι ολοφάνερες.

-Κατεστράφη από τον Ιούλιο Καίσαρα, η περίφημη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας (πυρκαϊά το 47 ή 48 π.Χ.)  και απωλέσθησαν εκατοντάδες χιλιάδες τόμοι ανεκτίμητου πνευματικού θησαυρού, κατά την διάρκεια του Αλεξανδρινού πολέμου.4

Πρωτοχριστιανική (από εμφανίσεως Χριστιανισμού μέχρι το 325 μ.Χ.)

Περίοδος στασιμότητος του φθίνοντος ελληνικού πολιτισμού και αυξανομένης επιδράσεως των Λατίνων στην καθημερινή ζωή των Ρωμαίων. Αυξανόμενη επιρροή της λατινικής γλώσσης από τον 3ον μ.Χ. αιώνα. Παρ’ όλα αυτά, Οι Έλληνες συνεχίζουν να παράγουν πλούσιο πνευματικό έργο:

Περιηγητές (Παυσανίας), πεζογράφοι (Λογγίνος, Φιλόστρατος), γραμματικοί (Αθήναιος), ιστοριογράφοι (Διονύσιος, Αππιανός, Αρριανός, Κάσσιος Δίων), φιλόσοφοι (Επίκτητος, Δίων ο Χρυσόστομος, Λουκιανός, Ηρώδης ο Αττικός, Πλούταρχος, Πλωτίνος), γιατροί (Γαληνός) συνεχίζουν την καλλιέργεια και προαγωγή όλων των επιστημών, μέσα στις νέες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Πολλοί από αυτούς έζησαν στην Ρώμη και έβαλαν την σφραγίδα τους στην πνευματική ζωή της αυτοκρατορίας.

Σταδιακή και αφανής διείσδυση των αιχμαλώτων ιουδαίων, στις αυλές των Ρωμαίων αξιωματούχων δια των πρακτόρων της κρυφής ταλμουδικής και στην διασπορά ευρισκομένης, Φαρισαϊκής ηγεσίας τους. Συνεργασία των παγανιστών Ρωμαίων, κυρίως λατινικής καταγωγής, και παγανιστών Ελλήνων, με αποκρυφιστές Αιγυπτίους και Ταλμουδιστές Ιουδαίους, σε κατασκοπείες, συκοφαντίες και διώξεις, κατά των φανερών ομολογητών πίστεως-χριστιανών, καθώς και των κρυπτοχριστιανών.

Η Αλεξάνδρεια καθίσταται το κέντρο των αντιχριστιανικών συνωμοσιών και συγγραφής των λεγομένων αποκρύφων ευαγγελίων και λοιπών ψευδοχριστιανικών και ψευδοφιλοσοφικών βιβλίων, με σκοπόν να σφετερισθούν τα θέματα περί δημιουργίας του κόσμου και να παραπλανήσουν στα αφορώντα την αληθή χριστιανική διδασκαλία [Λεπτομέρειες βλέπε στην ανάλυση του θέματος: Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ ΤΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΠΡΩΤΩΝ Μ.Χ.ΑΙΩΝΩΝ (ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ), Ιούλιος 2014].

Κατακλυσμιαία εξάπλωση της νέας Χριστιανικής διδασκαλίας στην αυτοκρατορία. Ασταμάτητοι διωγμοί των Χριστιανών με παράλληλη αύξηση του αριθμού των πιστών στην νέα Πίστη, τον Χριστιανισμόν.

Πρωτορωμαϊκός πολιτισμός (325/330-641).

Είναι η εποχή του ραγδαίου εξελληνισμού του κράτους.

Διαχωρισμός της Αυτοκρατορίας σε Ανατολική και Δυτική. Μεταφορά της πρωτευούσης στην Ανατολή (Νέα Ρώμη/Κωνσταντινούπολη). Η ελληνική γλώσσα αρχίζει να υποκαθιστά σε όλους τους τομείς την λατινική στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Τον τέταρτο αιώνα, αναγνωρίζονται ως έγκυρες διαθήκες γραμμένες στα ελληνικά, τον πέμπτο αιώνα αρχίζουν να γράφονται ελληνικά οι δικαστικές αποφάσεις και τον έκτο αιώνα η ελληνική γλώσσα κατακτά την νομοθεσία.

Είναι αυτονόητο, ότι ο βαθμιαίος εξελληνισμός, για τον οποίο μιλήσαμε, αναφέρεται στο επίσημο κράτος. Γιατί στα γράμματα και την παιδεία η επικράτηση του ελληνικού πνεύματος είναι ήδη καθολική και καταλυτική, τόσον στην Ανατολική όσον και στην Δυτική Αυτοκρατορία .

Τα έργα της ρωμαϊκής γραμματείας, τα έργα δηλαδή των συγγραφέων που έδρασαν στο ανατολικό τμήμα του Ρωμαϊκού κράτους, εγράφησαν, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, στην ελληνική γλώσσα και φανερώνουν εντονώτατη επίδραση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Η κυριαρχία των κλασικών προτύπων είναι αισθητή, τόσο στην μορφή όσο και στην γλώσσα των έργων της περιόδου αυτής.

Στην ποίηση των χριστιανών λείπουν οι «εμπνεύσεις» από την μυθολογία, ενώ το θέατρο παρακμάζει. Μερικοί από τους ποιητές, ακολουθούν τα αρχαία μέτρα (Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, Συνέσιος Πτολεμαΐδας, Γεώργιος Πισίδης), ενώ άλλοι νεωτερίζουν, όπως οι λεγόμενοι υμνογράφοι, σπουδαιότερος από τους οποίους ήταν ο Ρωμανός ο Μελωδός.

Στην ιστορία, οι Ρωμαίοι/Ρωμηοί, μιμούνται τους αρχαίους και γράφουν σε γλώσσα αρχαΐζουσα (Προκόπιος, Αγαθίας, Μένανδρος, Θεοφύλακτος ο Σιμοκάττης). Παράλληλα εμφανίζονται οι «χρονογράφοι», που δεν έγραψαν μόνο για τα σύγχρονα γεγονότα, αλλά και για την ιστορία όλων των λαών από την γένεση του κόσμου ως την εποχή τους. Αντιπροσωπευτικός είναι ο Ιωάννης Μαλάλας.

Η εκκλησιαστική φιλολογία συνεχίζει την πατερική φιλολογία των πρώτων χριστιανικών αιώνων και έχει τώρα πρόσθετο αντικείμενο, τις δογματικές έριδες του 4ου και 5ου αιώνα.

Στην κυρίως φιλολογική επιστήμη, η δραστηριότητα των Ρωμαίων/ Ρωμηών περιορίστηκε σε επιτομές και υπομνηματισμό παλιότερων γραμματικών έργων, καθώς και σε απανθίσματα σχετικών σχολίων, σε εισαγωγές και στην συγγραφή ή διασκευή λεξικών, από τα οποία το σπουδαιότερο είναι του Ησύχιου από την Αλεξάνδρεια (5ος π.Χ. αιώνας).

Ιδρύεται το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως, πού λεγόταν επίσης πανεπιστήμιο σπουδών της αίθουσας του ανακτόρου της Μαγναύρας και  αναγνωρίστηκε ως πανεπιστήμιο το 848, έστω και εάν τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη δεν το αναγνώρισαν ποτέ ως πανεπιστήμιο!!!

Όπως τα περισσότερα μεσαιωνικά πανεπιστήμια, υπήρξε ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα για πολλά χρόνια, προτού ακόμα αναγνωριστεί σαν πανεπιστήμιο. Το πανεπιστήμιο αυτό περιλάμβανε τις σχολές της ιατρικής, της φιλοσοφίας , των νομικών και της δασοκομίας. Οι σχολές της οικονομίας πού ήσαν ποικίλες εκείνη την εποχή, τα πανεπιστήμια, τα πολυτεχνεία, οι βιβλιοθήκες και οι ακαδημίες καλών τεχνών ήσαν ανοιχτές στην Πόλη, καθιστώντας την Κωνσταντινούπολη, κέντρο της διανοήσεως του μεσαιωνικού κόσμου.

Η Ρωμαϊκή (βυζαντινή) κοινωνία, σε αντίθεση των δυτικοευρωπαϊκών του ανωτέρου μεσαίωνα, ήταν υψηλά μορφωμένη και πράγματι η αυτοκρατορία κατείχε ένα υψηλό επίπεδο αλφαβητισμού σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο. Το γεγονός ότι η βυζαντινή κοινωνία ήταν καλλιεργημένη οφειλόταν στο προαιώνιο εκπαιδευτικό σύστημα πού υπήρχε στην Ελλάδα. Όντως η Κωνσταντινουπολίτικη Σχολή, αποτελούσε μία συνέχεια των ακαδημιών της αρχαίας Ελλάδας. (περισσότερα στην ακολουθούσα υποπαράγραφο 1ια).

Στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική αρχικά επικρατεί στην ανοικοδόμηση των ναών ο ρυθμός της «βασιλικής» (Άγιος Δημήτριος, ναός Αχειροποιήτου στην Θεσσαλονίκη), εμφανίζεται όμως και νέος ρυθμός, ο «βυζαντινός» (Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως).

Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ. όταν ονόμασε την μετέπειτα Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας. Η ανέγερση του ναού ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κωνστάντιο και τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Φεβρουαρίου του 360.

Κατά την εποχή του Αρκαδίου, το 404, η πρώτη Αγιά Σοφιά πυρπολείται και θα κτισθεί εκ νέου από τον Θεοδόσιο Β΄. Τα εγκαίνια θα γίνουν στις 10 Οκτωβρίου του 415, όμως ο ναός θα πυρποληθεί και πάλι το 532, κατά την Στάση του Νίκα. Έτσι, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α' αποφασίζει να κατασκευάσει την εκκλησία από την αρχή, στον ίδιο χώρο, αλλά πολύ πιο επιβλητική, για να δεσπόζει στην Βασιλεύουσα. Τα θεμέλια αυτού του μεγαλοπρεπούς ναού, θα μπουν στις 23 Φεβρουαρίου του 532, με σχέδια που εκπόνησαν οι αρχιτέκτονες Ανθέμιος Τραλλιανός και Ισίδωρο ο Μιλήσιος.

        Για την ολοκλήρωση του κολοσσιαίου έργου, δούλεψαν αδιάκοπα επί έξι χρόνια 10.000 τεχνίτες, ενώ ξοδεύτηκαν 320.000 λίρες. Το κόστος παραμένει ακόμη στο πλαί­σιο της εικασίας. Ίσως η προσεκτική και λεπτομερής εκτίμηση του Έλληνα ιστο­ρικού, καθηγητή Παπαρρηγόπουλου, εί­ναι κοντά στην αλήθεια. Υπολογίζει την αξία της γης και το κόστος των υλικών, της εργασίας, της διακοσμήσεως και των εκκλησιαστικών σκευών, σε περίπου 324 εκατομμύρια ελληνικές δραχμές, ή περί­που 64 εκατομμύρια δολλάρια [της εποχής]. Η κοινή εκτίμηση για το κόστος του ναού του Αγίου Πέτρου είναι 240 εκατομμύρια φράγκα, ή λιγότερο από 48 εκατομμύρια δολλάρια.

Από κάθε σημείο όπου υπήρχε Ελληνισμός, έγινε προσφορά: Τα πράσινα μάρμαρα από την Μάνη και την Κάρυστο, τα τριανταφυλλιά από την Φρυγία και τα κόκκινα από την Αίγυπτο. Από τον υπόλοιπο κόσμο, προσφέρθηκαν πολύτιμα πετράδια, ο χρυσός, το ασήμι και το ελεφαντόδοντο, για την διακόσμηση του εσωτερικού.

Τα εγκαίνια έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου του 537 από τον Ιουστινιανό, ο οποίος βλέποντας την υπεροχή της Αγίας Σοφίας έναντι του ξακουστού ναού του Σολομώντα, αναφωνεί: «Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τελέσαι τοιούτον έργον. Νενίκηκά σε Σολομών».

Για χίλια και πλέον χρόνια (537-1453), η Αγία Σοφία θα αποτελέσει το κέντρο της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού. Εκεί, ο λαός θα γιορτάσει τους θριάμβους, θα θρηνήσει τις συμφορές και θα αποθεώσει τους νέους αυτοκράτορες.

Η τελευταία λειτουργία τελέστηκε στις 29 Μαΐου του 1453. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ΙΑ' Δραγάτης, αφού προσευχήθηκε μαζί με το λαό και ζήτησε συγνώμη για λάθη που πιθανόν έκανε, έφυγε για τα τείχη, όπου έπεσε μαχόμενος. Μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, η Αγία Σοφία έγινε τζαμί και με την επανάσταση του ντονμέ κρυπτο-ιουδαίου, Κεμάλ Ατατούρκ, μετατράπηκε σε μουσείο.

 Στην ζωγραφική έχουμε λαμπρά μνημεία, που ακολουθούν τεχνοτροπικά την ζωγραφική των ύστερων χρόνων της αρχαιότητας. Μεγάλη ανάπτυξη γνώρισε η ψηφιδογραφία, η αγιογραφία, ενώ η γλυπτική περιορίστηκε.

 Μεσορωμαϊκός πολιτισμός (641-1204).

 Κατά την περίοδο της εικονομαχίας παρατηρείται στασιμότητα στα γράμματα και στις τέχνες, εξαιτίας της αναστατώσεως που προκλήθηκε στην ζωή της αυτοκρατορίας.

Ο όρος Εικονομαχία αναφέρεται στην θεολογική και πολιτική διαμάχη που ξέσπασε στην Αυτοκρατορία κατά το μεγαλύτερο μέρος του 8ου και το πρώτο ήμισυ του 9ου αιώνα, αναφορικά με την τιμητική λατρεία των χριστιανικών εικόνων. Η Εικονομαχία διαίρεσε τους κατοίκους της αυτοκρατορίας σε Εικονομάχους (επίσης αναφερόμενους ως Εικονοκλάστες) και Εικονολάτρες (επίσης αναφερόμενους ως Εικονοφίλους). Η εικονομαχία άρχισε το 726 και τελείωσε το 842, με αποκατάσταση (αναστήλωση) των εικόνων και περίλαμπρες τελετές (Κυριακή της Ορθοδοξίας).5

Συνέπειες της Εικονομαχίας

1/. Δίχασε τον λαό της Αυτοκρατορίας και εδημιούργησε ένα σχίσμα προ του γνωστού σχίσματος Ανατολής-Δύσεως, το οποίον μετετράπη σε ιουδαιόφιλη αίρεση και εξελίχθηκε σε αιματηρή διαμάχη μεταξύ εικονομάχων και εικονοφίλων.

2/. Η δυσαρέσκεια της χριστιανικής ηγεσίας της Δύσεως (παλαιάς Ρώμης) για τους εικονομάχους αυτοκράτορες, έστρεψε τους πάπες σε αναζήτηση βοήθειας από τους Φράγκους, με την γνωστή κατάληξη.

3/. Με το πρόσχημα της απαγορεύσεως της αναπαραστάσεως θείων προσώπων, καταστράφηκαν πολύτιμα έργα τέχνης από τους εικονομάχους.

4/.  Υποχώρησε η ενασχόληση με τα γράμματα και καταστράφηκαν τα κείμενα των εικονοφίλων με πολύτιμες ιστορικές πληροφορίες, αλλά και των εικονομάχων, μετά την επικράτηση των εικονοφίλων.

Το κενό όμως αυτό, δεν σημαίνει αναγκαστικά πλήρη πνευματική στειρότητα ή διακοπή επαφής με τα αρχαία γράμματα, γιατί στην περίπτωση αυτή θα ήταν ανεξήγητη η θαυμαστή φιλολογική δραστηριότητα του 9ου και των επόμενων αιώνων. Πραγματικά, από τον 9ο αιώνα παρατηρείται νέα πνευματική ακμή. Χρονογράφοι και ιστορικοί, εγκυκλοπαιδιστές, μελετητές της αρχαιότητας δρουν στα χρόνια αυτά. Στην ποίηση αξιόλογοι ποιητές είναι ο Ιωάννης Τζέτζης, ο Ιωάννης Κυριώτης, ο Χριστόφορος Μυτιληναίος, ο Ιωάννης Μαυρόπους, ο Θεόδωρος Πρόδρομος ή Φτωχοπρόδρομος.

Ο 9ος αιώνας είναι ο κατ’ εξοχήν αιώνας που έγινε μάρτυρας μιας αξιοθαύμαστης αναβιώσεως των γραμμάτων και των τεχνών στην Κωνσταντινούπολη. Σ’ αυτό συνέτεινε η ανάκαμψη της οικονομίας, ιδιαίτερα με τον τερματισμό της φθοροποιού περιόδου της εικονομαχίας και της ικανής διακυβέρνησης του Αυτοκράτορα Θεοφίλου και της Θεοδώρας και λίγο αργότερα του Καίσαρα Βάρδα. Ο τελευταίος επροίκισε γενναιόδωρα «δαψιλώς επαρκών», το Πανεπιστήμιο για να καταστεί ο φάρος της παγκοσμίου γνώσεως.

Οι σοφοί του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας, συνδέονταν μεταξύ τους με στενούς προσωπικούς δεσμούς, και συναντιόντουσαν στην βιβλιοθήκη του Μεγάλου Φώτιου, όπου συζητούσαν θέματα θρησκευτικά, φιλοσοφία, ποίηση, έργα του Πλάτωνα και Αριστοτέλη, Λογική, Μαθηματικά, Φυσική και Αστρονομία, δηλ. όλο το φάσμα του πνευματικού μεγαλείου της αρχαίας Ελλάδας.

Στον Μέγα Φώτιο οφείλεται η σύλληψη της ιδέας του εκχριστιανισμού των Σλάβων, επινοώντας γι’ αυτούς μαζί με τους συνεργάτες του ένα Σλάβικο αλφάβητο. Ο ίδιος συγκέντρωνε την φλογερή ευλάβεια τόσο προς την γνώση όσο και προς την ορθόδοξη πίστη. Λίγο αργότερα ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος στα μέσα του 10ου αιώνα, επεδίωξε να κάνει πιο προσιτή την αρχαία ελληνική κληρονομιά μέσω της αναδιοργανώσεως του εκπαιδευτικού συστήματος στην Κωνσταντινούπολη.

Μέσω της Σχολής και ιδιαίτερα μέσω του Μεγάλου Φώτιου και του Αρέθα, οφείλουμε την διάσωση πολλών αρχαίων ελληνικών κειμένων, με την συγκέντρωση στις βιβλιοθήκες τους έργων της αρχαίας Ελληνικής περιόδου.

Το εύρος της μαθήσεως του Μεγάλου Φώτιου φαίνεται από τα έργα που μας κληροδότησε, ανάμεσα τους:

-Το «Λεξικό» ή «Λέξεων Συναγωγή»,6 και η «Μυριόβιβλος» ή «Βιβλιοθήκη».7

- Θεολογικά:

·Τα «Αμφιλόχια», που απευθύνονται στον μητροπολίτη Κυζίκου Αμφιλόχιο. Είναι μια συλλογή από 300 κεφάλαια, με ποικιλία θεμάτων που περιλαμβάνουν την ιστορία των λαών της Μέσης Ανατολής, της Περσίας, της Αραβίας και της Αφρικής.

·«Νομοκάνων», συλλογή αποστολικών και συνοδικών κανόνων (εξεδόθη αργότερον, το 1615).    

·«Κατά Μανιχαίων».

·«Περί της του Αγίου Πνεύματος μυσταγωγίας».

- Γύρω στις 263 επιστολές.

Πολλά από τα έργα αυτά έχουν δυστυχώς χαθεί σήμερα, γι’ αυτό και αποτελούν σημείο αναφοράς. Τα έργα του Φωτίου έχουν εκδοθεί στην Patrologia Graeca του Migne, τόμοι 101-104.

Μαζί με τον Μέγα Φώτιο στην Σχολή εδίδασκε και ο Αρέθας, μαθητής και συνεχιστής του έργου του. Γεννήθηκε γύρω στα 850. Έκανε μια λαμπρή σταδιοδρομία ως Αρχιεπίσκοπος Καισάρειας στην Καππαδοκία. Είχε μια πλουσιότατη βιβλιοθήκη με κλασικούς συγγραφείς και συνήθιζε να προσθέτει τις προσωπικές του σημειώσεις στα περιθώρια των βιβλίων αυτών. Από τα γραπτά του μπορούμε να βγάλουμε το συμπέρασμα πως κατείχε μια βαθειά κλασική μόρφωση και οξύ κριτικό πνεύμα. Από την βιβλιοθήκη του δυστυχώς σώζονται μόνο οκτώ τόμοι. Το πιο σπουδαίο από τους διασωθέντες τόμους είναι το έργο του Ευκλείδη. Εδώ αναφέρει σε μια από τις σημειώσεις του πως ο Λέων χρησιμοποιούσε Ελληνικά γράμματα σαν αλγεβρικά σύμβολα.

Το 895 ο Αρέθας παρήγγειλε ένα αντίγραφο του έργου του Πλάτωνα, που περιείχε εικοσιτέσσαρες από τους διαλόγους. Στις σημειώσεις του στην «Απολογία», δίδει πλούτο πληροφοριών σχετικά με τους κατήγορους του Σωκράτη. Ο Αρέθας Καισαρείας υπήρξε ένας ακούραστος λόγιος, χάρη στον οποίο διασώθηκαν περισσότερα από τα έργα του Πλάτωνα και Αριστοτέλη.

Το Βυζάντιο, όπως γράφει και ο Ράνσιμαν, «είχε βγάλει χώρες ολόκληρες από την βαρβαρότητα και είχε δώσει σε άλλες την εκλέπτυνση των ηθών». Σημαντικό γεγονός της βασιλείας του Μιχαήλ Γ’ (842-867) είναι η διάδοση του Χριστιανισμού στους Σλαβικούς λαούς. Δύο ιεραπόστολοι από την Θεσσαλονίκη, οι αδελφοί Κύριλλος και Μεθόδιος, στάλθηκαν στην Μοραβία (Τσεχοσλοβακία), επί Πατριάρχου Φωτίου, μαζί με άλλους συνεργάτες μοναχούς και τεχνικούς. Ο Μεθόδιος ήταν πρακτικότερος. Ο Κύριλλος ήταν πραγματικά σοφός, καθηγητής της Φιλοσοφίας και Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κων/πόλεως. Εδημιούργησαν το σλαβικό αλφάβητο, το λεγόμενο Κυρίλλειο, με βάση το ελληνικό αλφάβητο με κεφαλαία γράμματα.

Έτσι, κατόρθωσαν να μεταφράσουν από την ελληνική στην σλαβωνική, το Ευαγγέλιο και τα αναγκαία λειτουργικά βιβλία. Με την χρησιμοποίηση της τοπικής γλώσσας, προσέλκυσαν την αγάπη του λαού στη νέα θρησκεία και στον  πολιτισμό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Με τις μεταφράσεις τους οι δύο ιεραπόστολοι δεν διέδωσαν μόνον τον Χριστιανισμό, αλλά έβαλαν και τις βάσεις της σλαβικής φιλολογίας. Αυτοί δίδαξαν και μόρφωσαν πολλούς μαθητές, οι οποίοι συνέχισαν το έργο των διδασκάλων τους στην Βουλγαρία και την Σερβία.

Ο πολιτισμός στην Γερμανία ήρθε από το Βυζάντιο, χάρη στην Ελληνίδα πριγκίπισσα Θεοφανώ, μητέρα του Όθωνος Γ΄.8 Ήταν ωραία και ευφυής, ανωτέρας μορφώσεως. Άσκησε ευεργετική επίδραση στην Γερμανία. Εισήγαγε την εθιμοτυπία και την πολυτέλεια της Βυζαντινής Αυλής. Στην Γερμανία την συνόδευαν αρκετοί σοφοί άνδρες του Βυζαντίου, οι οποίοι εισήγαγαν την διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και της φιλοσοφίας, η οποία αργότερα αναπτύχθηκε πολύ στην Γερμανία.

Στα μέσα του 10ου αιώνα, οι Ρώσοι ασπάζονται τον Χριστιανισμό. Η αδελφή του αυτοκράτορα Βασιλείου Άννα, έλαβε σύζυγο τον ηγεμόνα των Ρώσων Βλαδήμηρο Α΄, ο οποίος είχε βαπτισθεί χριστιανός στην Χερσώνα, της μετά από πολλούς αιώνες αποκληθείσης, με το ασαφές, ανεθνικόν, γεωγραφικόν και αόριστο όνομα, Ουκρανία 9. Ο Βλαδήμηρος διέδωσε τον Χριστιανισμό στην χώρα του. Κατά χιλιάδες ο ρωσικός λαός, ακολουθώντας το παράδειγμα του ηγεμόνα του, βαπτίστηκε στον ποταμό Βορυσθένη (σήμερα Δνείπερο).10

Η «Νέα Ρωσσία»  όπως απεκαλείτο το 1897(!!!)  η  σημερινή Νότια Ουκρανία. Πρόκειται για την πιο πρόσφατα εποικισθείσα  από  Ρώσσους περιοχή. Στα βορειο- ανατολικά  της  κείται  η Μικρή Ρωσσία (Little Russia), με κύριο  κέντρο το Χάρκοβο, ενώ στα βορειοδυτικά, στα  δυτικά  του Δνείπερου,  κείται  η καθ’ αυτό Ουκρανία, με κύριο  κέντρο το Κίεβο. Συνήθως ο όρος «Μικρή Ρωσία» περιέγραφε και ολόκληρη την  Ουκρανία.

Την ώρα που οι Ευρωπαίοι ζούσαν ημιβάρβαρο βίο μέσα σε παχυλή αμάθεια και σκοτεινή δεισιδαιμονία, στην Βασιλεύουσα και στις Ελληνικές πόλεις της Ανατολής, η ζωή κυλούσε μέσα στις λεπτότερες καλλιτεχνικές απολαύσεις και τις υψηλότερες πνευματικές πτήσεις.

Ενώ οι μεγάλες σημερινές Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είτε δεν υπήρχαν καθόλου, όπως το Βερολίνο, είτε ήταν ελεεινά χωριά, όπως το Παρίσι και το Λονδίνο, η Κων/πολη ήταν «η αληθινή Ευρωπαϊκή μεγαλούπολη, που μέσα στα τείχη της περιέκλειε περισσότερα βιβλία και αριστουργήματα τέχνης από όσα ολόκληρη η άλλη οικουμένη».

Ο 9ος αιώνας, επί Λουδοβίκου του Ευσεβούς και Καρόλου του Φαλακρού, στην Γερμανία σημαδεύτηκε από τον πολιτισμό του βιβλίου. Μελετούν τους συγγραφείς της αρχαιότητας καθώς βλέπουν πηγές σοφίας και γνώσεως. Μεταφράστηκαν έργα του Αριστοτέλη, πηγή απαραίτητη για την χριστιανική πίστη. Ακολούθησαν η αλματώδης ανάπτυξη της βιβλιοθήκης και στην Γαλλία, όπου διδασκόταν η αρχαία ελληνική ιατρική, η αριθμητική και αστρονομία του Βοήθιου, πραγματεία γεωμετρίας του Ευκλείδη, τα Λογικά του Αριστοτέλη, κ.α.

Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Βυζάντιο), από τον 9ο και 10ο αιώνα, στράφηκε ξανά στις ελληνικές ρίζες της. Σ’ αυτό συνέτεινε η παρουσία του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας και η φωτεινή επίδραση του Μεγάλου Φώτιου και του Λέοντα του Φιλοσόφου.

«Ο κόσμος της χριστιανικής μεσαιωνικής Δύσης έβαλε τα δυνατά του για να ξαναβρεί την αρχαία ελληνική σοφία. Τα κατάφερε χάρη σε μια αξιοθαύμαστη προσπάθεια πολλών αιώνων, με πείσμα και υπομονή που μαρτυρά την βαθειά ριζωμένη πεποίθηση ότι εκεί βρισκόταν η μήτρα του πολιτισμού. Στην αναζήτηση αυτή υπάρχει μία οφειλή (ΣΣ: Ιστορική οφειλή της Δύσεως) προς την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Την Κωνσταντινούπολη, τον μεγάλο ξεχασμένο της Ευρωπαϊκής κληρονομιάς, με τον οποίο μοιράζονταν το ίδιο πνευματικό και πολιτιστικό κληροδότημα, εκείνο της κλασσικής αρχαιότητας».11

Στην δημώδη ποίηση εμφανίζονται τα ακριτικά τραγούδια με κυριώτερο το έπος του Διγενή Ακρίτα. Στην ιστορία και χρονογραφία διακρίνονται ο Λέοντας ο Διάκονος, ο Θεοφάνης, ο Γεώργιος ο Αμαρτωλός, ο Γεώργιος Κεδρηνός, η Άννα Κομνηνή, ο Νικήτας Χωνιάτης, ο Ιωάννης Ζωναράς, ο Κωνσταντίνος Μανασσής.

Στην φιλοσοφία κύριος εκπρόσωπος είναι ο Μιχαήλ Ψελλός, που παράλληλα ασχολήθηκε με τα μαθηματικά, την αστρονομία, την μετεωρολογία, την ανατομία και την ιατρική.

Στην ίδια περίοδο παρατηρείται ακμή των ελληνικών κλασικών σπουδών. Κύριοι εκπρόσωποι είναι ο πατριάρχης Φώτιος, ο επίσκοπος Καισαρείας Αρέθας και οι αυτοκράτορες Κωνσταντίνος Ζ΄ ο Πορφυρογέννητος και Λέοντας ΣΤ΄ ο Σοφός.

Οι καλές τέχνες, που δεν μπορούσαν να εξελιχτούν στην περίοδο της εικονομαχίας, ανανεώνονται και τα έργα που δημιουργούνται είναι ιδιαιτέρως λαμπρά. Από το 10ο αιώνα η βυζαντινή ζωγραφική φτάνει σε δεύτερη ακμή.

Η εικονογραφία ανανεώνεται και καθορίζεται δογματικό σύστημα διακοσμήσεως των ναών. Δύο τάσεις διακρίνονται και τώρα: Η επιμελημένη, ελληνικής εμπνεύσεως τέχνη, με εκφραστικά πρόσωπα, φροντισμένη πτυχολογία, ισορροπία συνθέσεως και ακρίβεια σχεδίου (χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα ψηφιδωτά της μονής Δαφνίου, της Αγ. Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως, της Νέας Μονής Χίου κτλ.) και η ανατολικής πνοής μοναστική τέχνη με αδρό ρεαλισμό και διακοσμητικά στοιχεία (τοιχογραφίες Καππαδοκίας, ψηφιδωτά Αγ. Λουκά, Αγ. Μάρκου Βενετίας κ.ά.). Κοινό χαρακτηριστικό και των δύο τάσεων είναι το έντονο αίσθημα διακόσμου και χρωματικής αρμονίας.

Το έτος 849 η σχολή του Πανδιδακτηρίου αναδιοργανώθηκε από τον μελλοντικό αντιβασιλέα του θρόνου Μιχαήλ τον Γ΄ τον λεγόμενο Βάρδα (856-866), πού αναγνώρισε επισήμως την σχολή με το τίτλο του Πανεπιστημίου.

Τα κυριώτερα μαθήματα του πανεπιστημίου καθώς και τα πιό δημοφιλή πού επέλεγαν οι φοιτητές ήσαν, η ρητορική, η φιλοσοφία και το δίκαιο. Το πανεπιστήμιο διατήρησε έναν ενεργό ρόλο στην φιλοσοφική παράδοση του πλατωνισμού και του αριστοτελισμού, ο πρώτος των οποίων αντιπροσωπεύει το μακροβιότερο παράδειγμα αδιάκοπης συνέχισης της πλατωνικής σχολής, πού παρέμεινε ενεργός για σχεδόν δύο χιλιετίες, έως τον 15ο αιώνα.

Υστερορωμαϊκός πολιτισμός (1204-1453).

Κατά την περίοδο αυτή, ενώ η αυτοκρατορία μετά την άλωση της Πόλης από τους Λατινοφράγκους, κλίνει προς την δύση της, ο πολιτισμός γνωρίζει ακμή σε όλους τους τομείς: Γράμματα, επιστήμες, τέχνες. Η γραμματεία της εποχής αυτής ακολουθεί  ανοδική πορεία, αν όχι πάντοτε σε βάθος και περιεχόμενο, οπωσδήποτε όμως σε ποικιλία. Χαρακτηριστικό της είναι βέβαια η αττικίζουσα διάθεση, όμως πίσω από αυτήν διακρίνονται τάσεις και προσπάθειες που την κάνουν πρόδρομο του αληθινού ανθρωπισμού. Σε όλους τους τομείς της βυζαντινής γραμματείας, δημιουργούνται έργα με έκδηλο τον χαρακτήρα της πολυμέρειας και της καθολικότητας. Οι διανοούμενοι της εποχής είναι πολυΐστορες και ασχολούνται με πολλά και ποικίλα θέματα.

Στην θεολογία, σε αντίδραση προς το σχολαστικισμό της Δύσεως, εμφανίζεται η κίνηση των Ησυχαστών με κυριώτερο εκπρόσωπο τον Γρηγόριο Παλαμά. Οι οπαδοί της ενώσεως μεταξύ ορθοδόξων και παπικών και οι αντίπαλοί τους είναι ιδιαίτερα μαχητικοί και παραγωγικοί σε συγγραφικά έργα, όπου υποστηρίζουν καθένας τις απόψεις του. Στην ιστορία συγγράφουν έργα, ο Νικηφόρος Γρηγοράς, ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, ο Δούκας και ο Γεώργιος Φραντζής. Οι τρεις τελευταίοι εξιστορούν την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως το 1453.

Εμφανίζονται και έργα με δυτική επίδραση (Χρονικό του Μορέως, Βέλθανδρος και Χρυσάντζα, Λίβιστρος και Ροδάμνη κ.ά.). Κατά την περίοδο αυτή παρατηρείται νέα στροφή προς την ελληνική κλασική παιδεία. Κυριώτεροι εκπρόσωποι είναι ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων, ο Βησσαρίων, ο Μάξιμος Πλανούδης, ο Μανουήλ Μοσχόπουλος, ο Θεόδωρος Μετοχίτηςκ.ά.

Οι καλές τέχνες εκπροσωπούνται από μνημεία σε κέντρα πολιτισμού της εποχής: Κωνσταντινούπολη, Τραπεζούντα, Θεσσαλονίκη, Άγιο Όρος, Μιστράς κ.ά.

Όταν η «πόλις εάλω», την ευεργετική της επίδραση την αισθάνθηκαν όλοι οι λαοί και πρώτη η Δυτική Ευρώπη, η οποία φωτίστηκε από το φως της Αναγεννήσεως, που δεν ήταν άλλο από το φως της Νέας Ρώμης. Με την άλωση της Κων/πόλεως αρχίζει η μεγάλη έξοδος (είχε αρχίσει και προ της διαφαινομένης τότε, αλώσεως), των πνευματικών ανθρώπων του Βυζαντίου προς την Δύση, όπου και μετέφεραν τους πνευματικούς θησαυρούς που δημιούργησε επί χίλια χρόνια ο Ελληνισμός της μεγάλης αυτοκρατορίας του Βυζαντίου.

Φέρουν μαζί τους και τα αρχαία ελληνικά συγγράμματα, αντίγραφα από τα σκριπτόρια των μοναστηριών του Βυζαντίου μαζί με τα σχόλια των Ελλήνων λογίων…Το ελληνορθόδοξο πνεύμα κατακτά την Δυτική Ευρώπη και γίνεται η μαγιά που θα φέρει την Αναγέννηση στον Δυτικό κόσμο.

Όλα αυτά, βέβαια, έγιναν, από το αποκληθέν από τους ανθέλληνες και μισέλληνες… «σκοτεινό Βυζάντιο».

Η πρώτη ομάδα Ελλήνων διανοουμένων του Βυζαντίου που κατέφυγαν στην Δύση, όπου και μετέφεραν τους πνευματικούς θησαυρούς, ήταν: Ο Μιχαήλ Χρυσολωράς, ο Γεώρ. Τραπεζούντιος, ο Γεώρ. Πλήθων – Γεμιστός, ο Θεόδ. Γαζής, ο Ιω. Αργυρόπουλος, ο Δημ. Χαλκοκονδύλης, ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης και άλλοι (Σημείωση: Το Λαόνικος είναι αναγραμματισμός του Νικόλαος: Λαο+Νικο+ς).

Όλοι αυτοί, όταν εγκαταστάθηκαν στην Ιταλία, μετέφεραν μαζί τους τους καρπούς των μελετών τους και άρχισαν να διδάσκουν με ενθουσιασμό τα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων. Για να επιτύχουν το σκοπό τους ίδρυσαν την Πλατωνική Ακαδημία της Φλωρεντίας, όπου γινόταν μελέτη των κειμένων σε συνδυασμό προς το πνεύμα του Χριστιανισμού, σύμφωνα με το πρότυπο των Ελλήνων Πατέρων της Ανατολής.

Έτσι, άρχισε η εποχή της Αναγεννήσεως στην Δυτική Ευρώπη, στην οποία τον βασικώτερο ρόλο έπαιξε Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (το Βυζάντιο), με την διάσωση των αρχαίων Ελληνικών θησαυρών!..

Η συμβολή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζαντίου) στην γενικώτερη ιστορία της ανθρωπότητας είναι ανυπολόγιστη. Όχι μόνο διατήρησε και μετέδωσε τους θησαυρούς του ελληνικού  πολιτισμού στο νεώτερο κόσμο (Αναγέννηση χωρίς την αντιγραφική και υπομνηματική εργασία των Βυζαντινών στα αρχαία κείμενα θα ήταν αδιανόητη), όχι μόνο επηρέασε πολιτιστικά και θρησκευτικά όλη την ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη και τις παρακείμενες περιοχές της Ασίας και Αφρικής, αλλά, ήταν το προπύργιο κατά των εφόδων των «βαρβάρων», προάσπισε για πολλούς αιώνες την Ευρώπη και την διέσωσε από την εξαθλίωση και την καθολική πνευματική παρακμή.

Συνεχίζεται

---

1 α. Η βιβλιογραφία από την οποίαν αντλήθηκαν τα στοιχεία της παρούσης μελέτης, πλέον των πηγών που καταγράφονται σε κάθε ανάρτηση, θα παρατεθεί στο τέλος της αναπτύξεως του θέματος.

β. Οσάκις θα αναφερόμαστε στους όρους Βυζάντιον, Βυζαντινός/ Βυζαντινοί, Βυζαντινός πολιτισμός, και Βαλκάνια, Βαλκανική χερσόνησος, θα το πράττουμε κατ’ οικονομίαν, αφού οι παραπάνω όροι είναι τεχνητοί, εμβόλιμοι και ιστορικώς αβάσιμοι.

Όπως σημειώνει ο Ακαδημαϊκός Δ.Α. Ζακυνθηνός, «τα ονόματα Βυζάντιον, Βυζάντιος, Βυζαντινός, Βυζαντιακός, ουδέποτε εχρησιμοποιήθησαν υπό την Ελλήνων των μέσων αιώνων εν τη σημασία, ην έχουν σήμερον. Κατ' αυτούς Βυζάντιον, Βυζαντίς, Βυζαντιών πόλις ήτο η Κωνσταντινούπολις, Βυζάντιος δε ο κάτοικος αυτής... Ο όρος ούτος εν τη κατά τους νεωτέρους χρόνους κατισχυσάση ευρεία εννοία εμφανίζεται το πρώτον εν τη Λατινική, μετά δε την άλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων, δηλοί κυρίως τους εις την Ιταλίαν καταφυγόντας Έλληνας λογίους. Ως όρος επιστημονικός χρησιμοποιείται κατά τον δέκατον έκτον (16ον) αιώνα».

Ειδικώς για τους όρους «Βαλκάνια» και «Βαλκανική», σημειώνουμε τα εξής:

Ο Αίμος είναι οροσειρά στα βορειανατολικά της Ελληνικής Χερσονήσου, από την οποία ονομάστηκε Χερσόνησος του Αίμου. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνος, στα διεθνή έγγραφα (επίσημες αλληλογραφίες, περιεχόμενο διμερών ή διεθνών συνθηκών, στρατιωτικά έγγραφα, κλπ) η περιοχή των σημερινών Βαλκανίων, ανεφέρετο ως «Χερσόνησος του Αίμου».

Οι Συστημικοί ανθέλληνες και οι Ιουδαιοταλμουδιστές νεότουρκοι, την ονόμασαν Βαλκανική χερσόνησο και  Μπαλκάν και έκτοτε παραδόξως, επικράτησε διεθνώς η ανιστόρητη αυτή ονομασία.

Με την ονομασία Βαλκάνια [από την τουρκική λέξη «μπαλκάν» (balkan = όρος, ή υψηλή δασώδης οροσειρά), (αρχ. ελλ. Χερσόνησος του Αίμου)], και Βαλκανική χερσόνησος, καθιερώθηκε εσφαλμένα να χαρακτηρίζεται, περισσότερο ως πολιτικός όρος παρά γεωγραφικός, αφ’ ενός η περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης και συγκεκριμένα η τρίτη από Δυσμών προς Ανατολάς νότια χερσόνησος της Ευρώπης και αφετέρου συλλήβδην και χώρες γειτονικές που βρίσκονται εκτός των φυσικών γεωγραφικών ορίων της χερσονήσου αυτής, που από το μακρινό παρελθόν λειτούργησε και λειτουργεί ως σταυροδρόμι, μεταξύ Ευρωπαϊκής και Ασιατικής ηπείρου.

Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, ο Αίμος οφείλει το όνομα του στο αίμα του τιτάνα Τυφώνα, τον οποίο πλήγωσε ο Δίας όταν εξαπέλυσε κεραυνό εναντίον του ή από τον Αίμο, μυθικό βασιλιά της Θράκης.

Θράκης          

2 Μετά την απελευθέρωση της Βασιλεύουσας που ήταν υποδουλωμένη στους άπιστους εισβολείς και αιμοσταγείς κατακτητές, Λατίνους και Φραγκοπαπικούς, ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος, εισέρχεται θριαμβευτικώς στην Πόλη, από την Χρυσεία Πύλη, στις 15-8-1261.

3 (http://www.perivoli.gr/istoria.html) 

- Ιστορικό και Δημοσιογραφικό Αρχείο Άγγελου Σακέτου, Εγκυκλοπαίδεια «Μαλλιάρης-παιδεία», Εγκυκλοπαίδεια «δομή» 

-vizantinaistorika.blogspot. com/2014/10/ blog-post_10.html10 Οκτ 2014

-ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΓΝΑΥΡΑΣ, ΟΤΑΝ ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ...nikosxeiladakis.gr/βυζαντινο-πανεπιστημιο-μαγναυρας-οτ/15 Μαρ 2015-Η λαμπρότερη, αλλά και η πιο συκοφαντημένη περίοδος

-Το πανεπιστήμιο της Μαγναύρας, Πνευματικός Φάρος για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, Δρος Αντώνη Πρωτοπαπά, Ιστορικού-ερευνητή, eclass.sch.gr/modules/document/file.php/G300112/.../σχολή%20 Μαγναύρας.pdf 

-http://www. sansimera.gr/ articles/48#ixzz4A3d6 OxqO..

-Η Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης και οι πολίτες της, του πρωτοπρεσβύτερου Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, 29/11/2008,https:// pneymatiko.wordpress.com/2008/.../η-αυτοκρατορία-της-νέας-ρώμης-και-οι-πο..-Χριστιανισμός και Παιδεία www.impantokratoros.gr., Το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης των μέσων χρόνων - κεφάλαιο Α' - Χριστιανισμός και Παιδεία... (12/11/09)

-ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, www.apologitis.com/gr/ancient/byz-politismos. htm

4 «…Όταν ο εχθρός επεχείρησε ν’ αποκλείσει τον στόλον του, ο Καίσαρας για να αποτρέψει τον κίνδυνο, διέταξε να πυρποληθούν τα νεώρια, αλλά η φωτιά που εξαπλώθηκε πολύ περισσότερο, κατέκαψε τας μεγάλας βιβλιοθήκας…» (Πλούταρχος, Καίσαρ, 49) --- Λουτσιάνο Κάμφορα, Η χαμένη βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας, ελλ. έκδοση 1989, σ.146 και επ.--- Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών, 1999, τ. 4ος, σ.208.

5 Πρωτεργάτες της εικονομαχικής κινήσεως υπήρξαν οι αυτοκράτορες Λέων Γ΄ (717-741) και Κωνσταντίνος Ε΄ (741-775). Ο Λέων, ο οποίος ήταν αλλοεθνής, καταγόμενος από την Γερμανίκεια της Βόρειας Συρίας και ο γιος του Κωνσταντίνος Ε΄, φαίνεται ότι είχαν επηρεαστεί από τις ανεικονικές (αντίθετες στην λατρεία των εικόνων) αντιλήψεις της ιουδαϊκής («ιουδαιόφρων» χαρακτηριζόταν) και της ισλαμικής θρησκείας (τον αποκαλούσαν επίσης «σαρακηνόφρονα») και γι’ αυτό, απέρριπταν την λατρεία των εικόνων ως εκδήλωση …ειδωλολατρική.

6 «Λέξεων Συναγωγή», έργο πολύτιμο γιατί ο  Φώτιος χρησιμοποίησε λεξικά που κατόπιν χάθηκαν. Το λεξικό αυτό χρησιμοποίησε και ο συγγραφέας του Μεγάλου Ετυμολογικού και της Σούδα.

7 Η «Μυριόβιβλος» ή «Βιβλιοθήκη», αναφέρεται σε 280 συγγραφείς της εκκλησιαστικής και της θύραθεν παιδείας και είναι αφιερωμένη στον αδελφό του Ταράσιο, με σκοπό να του μεταδώσει τις γνώσεις του από τα βιβλία που κατά καιρούς είχε διαβάσει. Περιλαμβάνει αποσπάσματα από έργα συγγραφέων της εκκλησιαστικής και της κοσμικής παιδείας (κυρίως κλασικής), περιλήψεις των έργων τους και των δογμάτων τους. Σε έκταση το έργο είναι κάπου 1.300 σελίδες και περιλαμβάνει περίληψη και δικά του σχόλια. Τα έργα πολλών από αυτούς τους συγγραφείς, δεν σώθηκαν μέχρι τις ημέρες μας και έτσι μόνο χάρη στο Φώτιο, έχουμε αποσπάσματα από τους Κτησία, Κόνωνα, Μέμνονα και τα χαμένα βιβλία του Διοδώρου.

8 Η Θεοφανώ, Αυτοκράτειρα των Γερμανών (972-983) ήταν αδελφή του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου, θυγατέρα του Ρωμανού Β΄ και της Θεοφανούς. Παντρεύτηκε τον Αυτοκράτορα της Γερμανίας Όθωνα τον Β΄.Το όνειρο του Γερμανού Όθωνα Α’ 912-973), δούκα της Σαξονίας και βασιλιά της Γερμανίας και Ιταλίας, να παντρέψει τον γιο του Όθωνα Β’ με μια Ελληνίδα πριγκίπισσα, εκπληρώθηκε το 972. Στις 14 Απριλίου της χρονιάς αυτής, ο γιος του παντρεύτηκε την Θεοφανώ στην βασιλική του αγίου Πέτρου στην Ρώμη, από τον πάπα Ιωάννη ΧΙΙΙ (965-972).  

Η Θεοφανώ έπεσε θύμα της ζηλόφθονης κακεντρέχειας των δυτικών μεσαιωνικών και σύγχρονων χρονογράφων, όχι γι’ αυτό που ήταν, αλλά γι’ αυτό που εκπροσωπούσε, την ανωτερότητα του ελληνικού πολιτισμού εν μέσω της δυτικοευρωπαϊκής βαρβαρότητας. Η Θεοφανώ φρόντιζε για τα συμφέροντα του γιού της Όθωνα του Γ΄, ειδικά μετά τον θάνατο του πατέρα του το 983. Την χρονιά εκείνη ο Όθωνας Γ΄ ήταν μόλις τριών ετών. Η Θεοφανώ κανόνισε την στέψη του γιού της τα Χριστούγεννα του ίδιου έτους, και κυβέρνησε η ίδια ως αντιβασιλέας, μέχρι την ενηλικίωσή του. Αφαίρεσε ουσιαστικά την εξουσία από την Αδελαΐδα, σύζυγο του θανόντα Όθωνα Β΄ και αυτό δεν άρεσε καθόλου στην πεθερά της. Ο Odilo αναφέρει την χαρά της Αδελαΐδας, όταν πέθανε η Θεοφανώ το 991. [Πηγή: De propietatibus gentium, ed. Th. Mommsen, MGH AA XI.389-90].

9 Η περιοχή που σήμερα ονομάζεται Ουκρανία, ιδρύθηκε από τους Βαράγγους τον 9ο αιώνα, που έμειναν γνωστοί στην ιστορία ως «Ρως του Κιέβου». Η ονομασία «Ουκρανία» (Україна-Ukrayina), κυριολεκτικά σημαίνει «στα σύνορα», «η πέραν των συνόρων περιοχή» ή «κοντά στα σύνορα» και πρωτοχρησιμοποιήθηκε τον 12ο αιώνα για να περιγράψει ένα μέρος της περιοχής που ανήκε ή ήλεγχαν οι Ρως (Ρώσσοι). Ήταν με λίγα λόγια ένας γεωγραφικός προσδιορισμός. Το 1860, η λέξη «Ουκρανία» εχρησιμοποιείτο για να περιγράψει την Ανατολική περιοχή του Βασιλείου της Πολωνίας. Κατά την διάρκεια του 16ου-18ου αιώνα, ξεκίνησε να καθιερώνεται ως τοπωνύμιο για τις περιοχές γύρω από το Δνείπερο ποταμό που έλεγχαν οι Κοζάκοι. Από τα μέσα του 19ου αιώνα, η γεωγραφική ονομασία «Ουκρανία» μετετράπη σε ….εθνικότητα προς δόξαν των «εθνοκατασκευαστών» του Συστήματος!!!

10 Την Ρωσική Εκκλησία διοικούσε Μητροπολίτης, ο οποίος διορίζονταν από το πατριαρχείο της Κων/πόλεως και είχε την έδρα του στο Κίεβο, το οποίο θεωρήθηκε ιερή πόλη των Ρώσων. Με τον εκχριστιανισμό των Ρώσων διαδόθηκε ο βυζαντινός πολιτισμός και επήλθε εξημέρωση και ανάπτυξη του Ρωσικού λαού. Άλλωστε πολλοί λαοί, που εκχριστιανίστηκαν από τους Έλληνες, οφείλουν τα πρώτα σπέρματα του πολιτισμού τους στο Βυζάντιο, όπως και οι Ρώσοι την πρώτη τους ανάπτυξη χρεωστούν στον Ελληνικό πολιτισμό και τα Ελληνικά Γράμματα της Αυτοκρατορίας.

11 Συλβαίν Γκουγκενέμ «Ο Αριστοτέλης στο Μον-Σαιν-Μισέλ». Οι ελληνικές ρίζες της χριστιανικής Ευρώπης, Σελ. 20.