ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ:

Η ΔΟΞΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ 1

«… Κι απ’ τη Χρυσή την Πύλη, σαν αρχάγγελος, τρανός αφέντης, ρήγας, αυτοκράτορας, εμπήκε μεσ’ την Πόλη, στην Αγιά Σοφιά.2

Και χύνεται ο ήλιος της κορώνας του κι ανθίζει η Ρωμιοσύνη σαν τα λούλουδα και χάνεται ο Φράγκος σαν την καταχνιά!» (Κ. Παλαμάς)

MEΡΟΣ 13o

Θ. ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ

1. Πολιτισμός της Ρωμαίϊκης/Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας: Ελληνορωμαϊκός, Ρωμαϊκός, Βυζαντινός ή Ελληνικός; (Συνέχεια 12ου μέρους). 3

ε. Ανώτερες και ανώτατες σχολές της Αυτοκρατορίας

1/ Πηγές

Ως πηγές της εκπαιδεύσεως στο Βυζάντιο, έχουμε τα αγιολογικά κείμενα που αναφέρονται στην παιδική ηλικία των οσίων και των αγίων.4 Σημαντικές πληροφορίες μας παρέχουν οι βίοι οσίων ή Αγίων που προέρχονταν από οικογένειες οι οποίες διέθεταν τα οικονομικά μέσα για την ανατροφή των παιδιών τους. Όμως και Άγιοι που έζησαν την παιδική τους ηλικία σε χωριά της βυζαντινής επικράτειας, δεν στερήθηκαν πνευματικής μορφώσεως.5

Εκτός από τους Βίους Αγίων, σημαντικές πηγές για την Βυζαντινή Εκπαίδευση αποτελούν οι πάπυροι, τα όστρακα και οι πινακίδες από ξύλο ή κερί που παρέχουν πληροφορίες από πρώτο χέρι για διάφορες όψεις της καθημερινής ζωής, περιλαμβανομένης της εκπαιδεύσεως των ρωμαιοπαίδων.6

Μία άλλη σημαντική πηγή για την εκπαίδευση στο Βυζάντιο είναι και οι πρώϊμοι Εκκλησιαστικοί Πατέρες που συνέτασσαν κανονισμούς για την κατάλληλη εκπαίδευση των χριστιανοπαίδων. Πληροφορίες επίσης μπορούμε να αντλήσουμε από τα όσα έγραψαν διάφοροι λόγιοι, κληρικοί και λαϊκοί, όπως ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Ευστάθιος Κατάφλωρος (1178-1195/6) ή ο φιλόσοφος Μιχαήλ Ψελλός (1018-1096) που είχαν χρηματίσει διδάσκαλοι. Τέλος οι βιογραφίες ή αυτοβιογραφίες ατόμων που διετέλεσαν διδάσκαλοι καθώς και οι επιτάφιοι λόγοι που αναφέρονται σε λογίους άνδρες, οι οποίοι είχαν διαπρέψει στην παιδεία, συμπληρώνουν την εικόνα για την παιδεία και το εκπαιδευτικό σύστημα κατά τους μέσους αιώνες.7        

2/ Μορφές εκπαιδεύσεως

Η βυζαντινή εκπαίδευση διαιρείτο σε τρία είδη: α) την κοσμική, β) την εκκλησιαστική και γ) τη μοναστική εκπαίδευση. Η εκπαίδευση αποσκοπούσε στην κατάρτιση ικανών στελεχών που θα στελέχωναν την δημόσια διοίκηση ή την ανώτατη εκκλησιαστική ιεραρχία.8

Κοσμική Εκπαίδευση

α/ Στοιχειώδης παιδεία

Η στοιχειώδης παιδεία ονομαζόταν από τους Βυζαντινούς «προπαιδεία» ή «προπαιδεία τῶν μαθημάτων», «ἐγκύκλιος παίδευσις»9 ή ακόμη «εἰσαγωγικαὶ καὶ στοιχειώδεις τῶν μαθημάτων τέχναι». Η στοιχειώδης εκπαίδευση άρχιζε νωρίτερα από το τέλος της «πρώτης ἡλικίας», η οποία συμπίπτει με την ηλικία των 4 ή 7 ετών.10 Πριν από το τέλος της «πρώτης ἡλικίας», αρκετά παιδιά είχαν την δυνατότητα αλλά και την ευκαιρία να αρχίσουν άτυπη εκπαίδευση, που περιλάμβανε κυρίως την διδασκαλία των Θείων Γραφών- στο σπίτι μαζί με τους γονείς τους.

Τα σχολεία στοιχειώδους παιδείας ονομάζονταν «διδασκαλεία», «χαμαιδιδασκαλεία», «παιδαγωγεῖα», «σχολεῖα κάτω παιδεύσεως», «παιδευτήρια», «παλαίστραι» ή «διατριβαί» και αποσκοπούσαν στην παροχή ορισμένων στοιχειωδών γνώσεων και στην θρησκευτική και ηθική αγωγή των παιδιών τους. Θα λέγαμε ότι η «στοιχειώδης παίδευσις» προετοίμαζε τους μαθητές για να ζήσουν καλύτερα στην κοινωνία, έχοντας αποκτήσει τις στοιχειώδεις γνώσεις για την ζωή τους. Στα σχολεία των «ἱερῶν γραμμάτων»11 φοιτούσαν αγόρια και κορίτσια, εκτός αν αυτά λειτουργούσαν σε κάποιο μοναστήρι, οπότε ανάλογα με το είδος της μονής- ανδρώας ή γυναικείας, ήταν και το φύλο του μαθητή.

Ως πρώτα βιβλία χρησίμευαν το Ψαλτήρι και η Βίβλος («Παροιμίαι Σολομῶντος», «Ἐκκλησιαστής», «Ἄσμα Ἀσμάτων», αποσπάσματα από κείμενα προφητών κ.λπ.). Η σειρά των ιερών γραμμάτων ολοκληρωνόταν με επιλογές από κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας, όπως του Μ. Βασιλείου, Ιωάννου του Χρυσοστόμου κ.λπ.

Σύμφωνα με το στοιχειώδες αυτό πρόγραμμα, οι μαθητές αρχικά μάθαιναν να αναγνωρίζουν και να προφέρουν τα γράμματα του αλφαβήτου. Ακολουθούσε η διδασκαλία της γραφής κατά την οποία ο «γραμματιστής», χάρασσε στην πινακίδα του μαθητή τον «ὑπογραμμόν», δηλ. το γράμμα ή την λέξη. Η διδασκαλία της γραμματικής γινόταν από το εγχειρίδιο «Ἐπιμερισμοὶ τοῦ Ψαλτηρίου ἀπὸ φωνῆς  τοῦ ἐπίκλην Χοιροβοσκοῦ»12 που αποτελούσε σειρά μαθημάτων στοιχειώδους γραμματικής και ασκήσεων τεχνολογίας από το Ψαλτήρι. Για την εκτέλεση των αριθμητικών πράξεων οι μαθητές χρησιμοποιούσαν τα δάκτυλα των χεριών τους (ἐψήφιζον δακτύλοις) ή ψήφους (ψηφίδας), απ’ όπου και το «ψηφίζειν», ή ακόμη και το «ἀβάκιον».

Τα θρησκευτικά (διδασκαλία της Χριστιανικής Πίστεως) αποτελούσαν το κέντρο της στοιχειώδους εκπαιδεύσεως και διδάσκονταν από τα ιερά κείμενα που χρησίμευαν για ανάγνωση και γραφή.

Για την μυθολογία χρησιμοποιούσαν τους μύθους του Αισώπου και άλλα κατάλληλα θέματα από την ελληνική μυθολογία. Η διδακτέα ύλη της ιστορίας περιλάμβανε τον Τρωϊκό Πόλεμο, τους Μηδικούς Πολέμους, καθώς την ζωή και το έργο σπουδαίων ιστορικών Ελληνικών προσωπικοτήτων. Τέλος οι μαθητές διδάσκονταν την ψαλτική τέχνη, διαβάζοντας το Ψαλτήρι και ψάλλοντας ύμνους και ψαλμούς με την βοήθεια μουσικού οργάνου.

β/ Εγκύκλιος Παιδεία

Μετά  την στοιχειώδη παιδεία άρχιζε η εγκύκλιος παιδεία, όπου τα παιδιά πήγαιναν στην «σχολή του γραμματικού» για να συνεχίσουν τις σπουδές τους και να συνεχίσουν αν το επιθυμούσαν στην ανώτατη εκπαίδευση. Την εγκύκλιο παιδεία οι Ρωμαίοι/Ρωμηοί (Βυζαντινοί), την ονόμαζαν «θύραθεν παιδεία» ή «έξωθεν παιδεία» ή ακόμη «τὴν παρ’ Ἕλλησι παιδείαν», «τὰ τῶν Ἑλλήνων μαθήματα» ή «γράμματα» και τέλος «ἐγκύκλιον» ή «ἔξωθεν σοφίαν».

Στην σχολή γραμματικού, διδάσκονταν κυρίως αρχαία ελληνικά κείμενα ρητορικής, ιστορίας και φιλοσοφίας. Οι μαθητές παρακολουθούσαν το trivium- δηλ. γραμματική (Ελληνικής γλώσσης),13 ποιητική και ρητορική (όλα τα είδη) και στην συνέχεια ιστορία (πολιτική και εκκλησιαστική), διαλεκτική ή φιλοσοφία (λογική, πρακτική φιλοσοφία [ηθική], δογματική, μεταφυσική) καθώς και τους τέσσαρες κλάδους του quadrivium- δηλ. αριθμητική (ψηφίζειν), γεωμετρία (γραμμικήν), αστρονομία και μουσική (αρμονικήν), φυσική, φυσιογνωστικά μαθήματα, γεωγραφία, στενογραφία («ὀξυγραφίαν» ή «σημειογραφίαν») και τέλος καλλιγραφία.

 Διδασκαλία θεολογικών μαθημάτων εξειδικευμένων γνώσεων, γινόταν μόνο στις μονές και στις εξειδικευμένες εκκλησιαστικές σχολές.14

γ/ Επαγγελματικές Σχολές

Εκτός από την σχολή του γραμματικού, λειτουργούσε στην Κωνσταντινούπολη την εποχή των Μακεδόνων μία ειδική σχολή για «ταβουλλαρίους»15 και «συνηγόρους», την οποία θα μπορούσαμε να εντάξουμε, σύμφωνα με την γνώμη του ερευνητού Σπύρου Παναγόπουλου, (Υπ. Δρος Βυζαντινής Φιλολογίας και Τέχνης στο πανεπιστήμιο Πατρών), σε σχολή μεταδευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαιδεύσεως. Ο προϊστάμενος των ταβουλλαρίων έφερε τον τίτλο του «πριμικηρίου»16, προερχόταν από τα στελέχη του «συλλόγου» τους και εκλεγόταν με την ψήφο όλων των συναδέλφων του. Οι υποψήφιοι ταβουλλάριοι έδιναν εξετάσεις σε θέματα νομικά και εγκυκλίου παιδείας, ενώπιον όλων των μελών της συντεχνίας.

Με την ίδρυση του «Διδασκαλείου των Νόμων» από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Θ΄ Μονομάχο, πιθανώς το έτος 1045, η σχολή των ταβουλλαρίων καταργήθηκε.

Από τον 8ο αιώνα και μετά, λειτουργούσε στην Κωνσταντινούπολη ειδική σχολή «Νοταρίων» (γραμματέων - γραφέων) και «Ἀσηκρητῶν» (γραμματέων-ταχυγράφων/ στενογράφων).

δ/  Ανωτάτη Παιδεία

Πολύ πριν ιδρυθεί το πρώτο Πανεπιστήμιο στην Κωνσταντινουπόλεως (5ος - 15ος αιώνας),  πολλές άλλες πόλεις της αυτοκρατορίας ήταν φημισμένες για τις ανώτερες και ανώτατες σχολές τους, όπως:

1/ Στις Αθήνες, η Ακαδημία.

2/ Στην Αλεξάνδρεια, σχολές αστρονομίας, γεωμετρίας και ιατρικής.

3/ Στην Αντιόχεια, σχολές φιλοσοφίας και ρητορικής.

4/ Στην Βηρυτό, Νομική Σχολή.

5/ Στην Πέργαμο, σχολή Νεοπλατωνικής φιλοσοφίας.

6/ Και από τον 4ο αιώνα στην Κωνσταντινούπολη, Σχολή Δημόσιας Διοίκησης.17     

Μετά τον 4ο αιώνα, έχουμε:

1/. Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως.

Ήκμασε από τον 10ο-13ο αιώνα. Τότε οι καθηγητές ονομάζονταν "φιλόσοφοι" και "μαΐστροι" και οι έδρες "θρόνοι". Λειτούργησε μέχρι την Πτώση της Πόλης. Περιελάμβανε αίθουσες διδασκαλίας αλλά και πολυτελείς βιβλιοθήκες.

2/. Σχολή της Νίκαιας. Λειτούργησε στην Νίκαια, από το 1204 έως το 1261.

3/. Πατριαρχική Ακαδημία. Ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα.

4/. Σχολή της Θεσσαλονίκης. Ιδρύθηκε το 1330.

5/. Σχολή του Μυστρά. Ιδρύθηκε το 1390.

6/. Σχολή της μονής του Προδρόμου. Ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Βατάτζη και με διευθυντή τον Νικηφόρο Βλεμμύδη.

7/. Σχολή του Νικηφόρου Γρηγορά, στην Κωνσταντινούπολη.

8/. Ακαδημία των Θετικών επιστημών της Τραπεζούντας.

Γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη επί Μεγαλοκομνηνών.18 Καλλιεργήθηκαν κατά την περίοδο 1204-1461 τα μαθηματικά και η αστρονομία. Σύμφωνα με τον Δ. Κωτσάκη στο βιβλίο του:  «Διδάσκαλοι του γένους και αστρονομία», Αθηνα 1983, " κατα πάσα πιθανότητα, λειτουργούσε κοντά σ' αυτήν και αστεροσκοπείο" Ο Σ. Πλακιδης γράφει ότι είχαν αναπτυχθεί τόσο πολύ τα μαθηματικά και κυρίως η αστρονομία, ώστε πολλοί που ενδιαφερόντουσαν γι' αυτήν, έφευγαν ακόμη και από την Πόλη για να σπουδάσουν στην Τραπεζούντα.

 9/. Σχολή της Σμύρνης. Ιδρύθηκε από τον Νικηφόρο Βλεμμύδη τον 13ο αιώνα.

 10/. Σχολή της Καισαρείας.

 11/. Σχολή της Εφέσου.

στ. Σημαντικώτεροι θετικοί επιστήμονες επί Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζαντίου)

1/.Αστέριος ο Αμασιεύς, 5ος αι. Συγγραφέας με σπουδές στα μαθηματικά και την αστρονομία.

2/. Ιάκωβος, 5ος αι. Ιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος.

3/.Πρόκλος ο Βυζάντιος, 5ος-6ος αι. Μαθηματικός και φιλόσοφος.

4/. Αέτιος, 5ος-6ος αι. Ιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος.

5/.Αμμώνιος, 5ος-6ος αι. Φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος.

6/.Ερμίας, ο Αλεξανδρεύς 5ος-6ος αι. Φιλόσοφος και μαθηματικός.

7/. Ασκληπιόδωρος ο Αλεξανδρευς, 5ος-6ος αι. Ιατρός, μαθηματικός και νεοπλατωνικός φιλόσοφος.

8/. Δίδυμος, 5ος-6ος. Γεωπόνος.

9/. Ιωάννης ο Λυδός, 490-565. Ιστορικός, νομικός και αστρονόμος από την Φιλαδέλφεια.

10/. Ιουλιανός ο αρχιτέκτονας, 5ος-6ος αι. Μηχανικός και αρχιτέκτονας. Γνωστός από έναν μηχανισμό αντλήσεως ύδατος τον οποίον εφηύρε.

11/. Μαρίνος ο Νεαπολίτης, 5ος-6ος αι. Νεοπλατωνικός φιλόσοφος και μαθηματικός. Διάδοχος του Πρόκλου στην Ακαδημία των Αθηνών.

12/. Σιμπλίκιος, 5ος-6ος αι. Φιλόσοφος και μαθηματικός

Δίδαξε στην Ακαδημία μέχρι που έκλεισε και μετά το κλείσιμο της πήγε στην Περσία για 5 χρόνια, όπου δίδαξε. Επέστρεψε όμως και δίδαξε στην Κωνσταντινούπολη.

13/. Ασκληπιός ο Τραλλειανός, 6ος αι. Νεοπλατωνικός και γεωμέτρης.

14/. Ανθέμιος ο Τραλλειανός, 6ος αι. Αρχιτέκτονας (Αγία Σοφία) και συγγραφέας.

15/. Ηλιόδωρος ο Νεοπλατωνικός, 6ος αι. Φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος.

16/. Ισίδωρος ο Μιλήσιος, 6ος αι. Αρχιτέκτονας και μαθηματικός. Ολοκλήρωσε την κατασκευή της Αγίας Σοφίας. Ίδρυσε στην Πόλη Σχολή Μηχανικών και υπήρξε δάσκαλος του τελευταίου διευθυντή της Ακαδημίας Αθηνών του Δαμάσκιου.

17/. Ισίδωρος ο Μιλήσιος ο Νεώτερος, 6ος αι. Αρχιτέκτονας και μηχανικός. Ανιψιός του προηγούμενου. Ανοικοδόμησε τον τρούλο της Αγίας Σοφίας όταν έπεσε λόγω σεισμού το 558.

18/. Δαμάσκιος, 6ος αι. Έλληνας νεοπλατωνικός και μαθηματικός, από την Δαμασκό. Τελευταίος διευθυντής της Ακαδημίας.

19/. Ευτόκιος, 6ος αι. Μαθηματικός.

20/. Ήρων, 6ος αι. Μαθηματικός.

21/. Ιεροκλής, 6ος αι. Γεωγράφος.

22/. Ιωάννης ο Φιλόπονος 6ος αι. Φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος. Από τις εξέχουσες πνευματικές προσωπικότητες του Βυζαντίου. Το έργο του άσκησε μεγάλη επίδραση στις φυσικές επιστήμες του μεσαίωνα αλλά και των νεότερων χρόνων.

23/. Καισάριος, 6ος αι. Γεωγράφος. [«Παλάτι του Πορφυρογέννητου» (Tekfur Sarayı)].

24/. Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης, 6ος αι. Γεωγράφος και τοπογράφος.

25/.  Λεόντιος, 6ος αι. Μαθηματικός, φιλόσοφος και μηχανικός

26/. Διονύσιος ο Μικρός, 6ος αι. Αστρονόμος

27/. Ολυμπιόδωρος, 6ος αι. Νεοπλατωνικός και μαθηματικός

28/. Πρόκλος ο Μητροπολίτης, 6ος αι. Μαθηματικός και αστρονόμος

29/. Ρητόριος ο Βυζαντινός 6ος αι. Αστρονόμος.

30/. Στέφανος ο Βυζάντιος, 6ος αι. Γεωγράφος

31/. Σωτήριχος, 6ος αι. Μαθηματικός και φιλόσοφος

32/. Βάσσιος Κασσιανός, 6ος-7ος αι. Συγγραφέας γεωπονικών και φυσιογνωστικών έργων. Το έργο του "Γεωπονικά" θεωρείται το καλύτερο της βυζαντινής φυσιογνωμίας και αποτελείται από 26 βιβλία.

33/. Αλέξανδρος ο Τραλλειανός (525-605). Ιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος. Είναι ο πρώτος που χορήγησε σίδηρο ως εσωτερικό φάρμακο.

34/. Τιμόθεος ο Γαζαίος, 6ος-7ος αι. Ζωολόγος, γραμματικός.

35/. Γεωργιος ο Κύπριος, 6ος-7ος αι. Γεωγράφος

36/. Αριστοφάνης, 6ος-7ος αι. Ζωολόγος

37/. Πισίδης Γεώργιος, 6ος-7ος αι. Αστρονόμος, ζωολόγος, βοτανολόγος. Πίστευε στην σφαιρικότητα της γης.

38/. Καλλίνικος 7ος αι. Έλληνας μηχανικός από την Ηλιούπολη της Συρίας, εφευρέτης του "υγρού πυρός".

39/. Θεόδωρος ο Καντερβούριας (602-690). Έλληνας και πρώτος αρχιεπίσκοπος Caterbury, από την Ταρσό της Κιλικίας. Σπούδασε μαθηματικά, φιλοσοφία και αστρονομία στην Κωνσταντινούπολη. Είναι ο πρώτος που ίδρυσε βιβλιοθήκες και σχολεία στην Αγγλία, φροντίζοντας να διδάσκονται εκεί η αριθμητική και η ελληνική γλώσσα. Θεωρείται ο ιδρυτής της αγγλοσαξονικής φιλολογίας και ο ιδρυτής των πρώτων μεγαλόπρεπων ναών της ευρύτερης περιοχής του Λονδίνου. Είναι άγιος της παπικής Εκκλησίας, αν και Έλληνας.

40/. Θεοδωρος ο πρωτοσπαθάριος (610-642). Ιατρός και φαρμακολόγος, έγραψε έργο με συνταγές φαρμάκων

41/. Παύλος ο Αιγινήτης, 7ος αι. Ιατρός, φαρμακολόγος, ζωολόγος, φυτολόγος από την Αίγινα.

42/. Στέφανος ο Αλεξανδρεύς 7ος αι. Αστρονόμος, μαθηματικός και  φαρμακολόγος

43/. Σιμόκαττος Θεοφύλακτος, 7ος αι. Γεωπόνος

44/. Θεόφιλος ο Εδεσσηνός (695-785). Αστρονόμος και λόγιος. Μετέφρασε τον Όμηρο στα αραβικά.

45/. Αρέθας, 9ος αι. Μαθητής του Λέοντος του Μαθηματικού.

Ο Μητροπολίτης Καισαρείας Αρέθας (γεννήθηκε στην Πάτρα γύρω στο 850. Πέθανε σε μεγάλη ηλικία γύρω στα 944.). Θεωρείται ένας από τους διαπρεπέστερους λογίους της Μεσοβυζαντινής περιόδου και από τους πρωτεργάτες της αναβιώσεως των κλασικών σπουδών στο Βυζάντιο.

46/.  Θεοδήγιος, 9ος αι. Καθηγητής αστρονομίας και των μαθηματικών στην Σχολή της Μαγναύρας και λόγιος.

47/. Θεόδωρος ο Γεωμέτρης, 9ος αι. Καθηγητής γεωμετρίας στη Σχολή της Μαγναύρας.

48/. Λέων ο Μαθηματικός, 9ος αι. Γεννήθηκε στην Θεσσαλία, σπούδασε στην Άνδρο και στην Πόλη. Ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς, είναι ο πρώτος που εισήγαγε τα γράμματα στην θεωρητική αριθμητική και άλγεβρα.

Γεωμέτρης, μηχανικός, αστρονόμος και φιλόσοφος.

Πρύτανης της Σχολής της Μαγναύρας, δίδαξε σ' αυτή τετρακτύ (Γεωμετρία, αστρονομία, αριθμητική και μουσική).

Κατασκεύασε τον πρώτο οπτικό τηλέγραφο που αναφέρεται στην Ιστορία ο οποίος τοποθετήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας. Διέσωσε πολλά αρχαία κείμενα.

49/. Φωτιος ο Α' (820-891). Θεολόγος, νομικός, ιστορικός, φιλόσοφος, γεωγράφος, αστρονόμος, μαθηματικός. Ο Μέγας Φώτιος ή Άγιος Φώτιος, διετέλεσε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από το 858 έως το 867 και από το 877 έως το 886. Θεωρείται ως μία από τις σημαντικότερες μορφές της εν γένει ιστορίας του Βυζαντίου καθώς και του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.

50/. Κωνσταντίνος ο Σικελός, 9ος-10ος αι. Μαθηματικός.

Η Χρυσή Πύλη19

51/. Γρηγόριος, 10ος αι. Καθηγητής αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας. Επινόησε έναν βελτιωμένο τύπο αστρολάβου τον οποίον ονόμασε "κόσμημα μαθηματικόν". Θεωρείται ο πρόδρομος των αστρονομικών παραδοχών του 14ου-15ου αι.

52/. Ήρων ο Βυζαντινός, 10ος αι. Μαθηματικός, αρχιτέκτονας και μηχανικός. Αναφέρεται ως ο επινοητής του "επιμονιδίου φαρμάκου" το οποίο προκαλούσε τόνωση του οργανισμού και καταπράϋνση του αισθήματος της πείνας.

53/. Νικηφόρος Πατρίκιος, 10ος αι. Καθηγητής γεωμετρίας στο πανεπιστήμιο Μαγναύρας.

54/. Ελευθέριος Ζεβεληνός, 11ος αι. Αστρονόμος.

55/. Ιωάννης ο Ιταλός, 11ος αι. Φιλόσοφος, μαθηματικός.

56/. Συμεών Σήθης, 11ος αι. Αστρονόμος, βοτανολόγος και ιατρός

57/. Μιχαήλ Ψελλός (1018 – 1096). Φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος, φυσικός, νομικός και φιλόλογος. Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Κωνσταντινουπόλεως. Σπούδασε στις Αθήνες και στην Πόλη.

58/. Μάρκος ο Έλλην, 11ος αι. Λόγιος και αστρονόμος.

59/. Μιχαήλ ο Εφέσιος, 11ος αι. Καθηγητής του πανεπιστήμιου Κων/πόλεως.

60/. Ιερόφιλος ο Σοφιστής, 12ος αι. Διαιτολόγος, φαρμακολόγος

61/. Νεόφυτος ο Μοναχός, 12ος αι. Εισηγητής των "ινδικών αριθμών" στο Βυζάντιο.20

62/. Πρόδρομος ο Μοναχός, 12ος αι. Μαθηματικός, αστρονόμος αλλά και μοναχός ερημίτης, δάσκαλος του Νικηφόρου Βλεμμύδη.

63/. Μιχαήλ ο Ιταλικός, 12ος αι., ασχολήθηκε και με αστρονομία.

64/. Νικηφόρος Βλεμμύδης, 1197-1272. Μαθηματικός, αστρονόμος, γεωγράφος, ιατρός, θεολόγος. Από τις μεγαλύτερες πνευματικές μορφές του 13ου αιώνα. Σπούδασε στην Νίκαια 4 χρόνια κλασσικές σπουδές και ιατρική στην Σμύρνη. Παρακολούθησε μαθήματα αριθμητικής, γεωμετρίας αστρονομίας και οπτικής, στην Σκάμανδρο της Τρωάδας. Έγραψε πολλά φυσικομαθηματικά βιβλία.

65/. Γεώργιος Ακροπολίτης (1220 – 1282). Πολιτικός, μαθηματικός, αστρονόμος. Ίδρυσε στην Πόλη βιβλιογραφικό εργαστήριο για να αντιγράφονται και να διασώζονται κείμενα και έργα προγενέστερων και αρχαίων.

Το μεγάλο Παλάτι

66/. Νικόλαος Μυρεψός (1222 – 1255). Ιατρός, βοτανολόγος. Διακρίθηκε ως ιατρός και φαρμακοποιός, ειδικός στην παρασκευή και τη χρήση αρωματικών ελαίων (μύρων) και αλοιφών για τη θεραπεία διάφορων νόσων. Ο Νικόλαος Μυρεψός συνέγραψε ένα «αντιδοτάριο» (συλλογή φαρμακευτικών συνταγών) με τον τίτλο Δυναμερόν (ισχυρό φάρμακο) ή το μέγα δυναμερόν (δηλαδή Φαρμακολογία). Το έργο γράφτηκε ανάμεσα στο 1270 και το 1290. Χωρίζεται σε 48 κεφάλαια και περιέχει 2.656 φαρμακευτικές οδηγίες, κατατασσόμενες θεματικά κατά μορφές και ενέργειες στη χρήση. Συχνά για κάθε φαρμακευτικό μέσο παρατίθενται η μία μετά την άλλη πολλές οδηγίες χρήσης.

Αυτό το βιβλίο αποτέλεσε μέχρι και τον 15ο αιώνα, τον επίσημο φαρμακευτικό κώδικα της Δύσεως και το επίσημο σύγγραμμα της ιατρικής σχολής του Παρισιού.21

67/. Μανουήλ Ολοβόλος (1240 – 1290). Αστρονόμος και μαθηματικός.

68/. Γεώργιος Παχυμέρης (1242 – 1310). Φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος και ιστορικός. Ασχολήθηκε με τον Διόφαντο. Θεωρείται από τους πρώτους βυζαντινούς που ασχολήθηκαν με τα γραμμικά συστήματα. Έγραψε την τετράβιβλο (quadrivium).

69/. Μάξιμος Πλανούδης (1255 – 1310). Μαθηματικός, αστρονόμος, βιβλιογράφος και φιλόλογος.

70/. Μανουήλ Βρυέννιος, 14ος αι. Αστρονόμος, μαθηματικός, θεωρητικός μουσικός.

71/. Θεόδωρος Μετοχίτης (1260 – 1332). Πρόδρομος της ανθρωπιστικής αναγεννήσεως του 15ου αιώνα. Μεγάλη επιστημονική μορφή του Βυζαντίου. Αστρονόμος, μαθηματικός, φιλόσοφος και ιστορικός

Γράφει ο Μετοχίτης (τέλη 13ου αιώνα) «... σε μας που έχουμε την ίδια καταγωγή και την ίδια γλώσσα με κείνους (τους αρχαίους Έλληνες) και είμαστε διάδοχοι τους…»

Δημόσια Λουτρά ή Θέρμες Ζευξίππου δίπλα από τον Ιππόδρομο

72/. Μανουήλ Φίλης (1275 – 1345). Βοτανολόγος, ζωολόγος

73/. Βαρλαάμ ο Καλαβρός (1290 – 1348). Έλληνας φιλόσοφος, αστρονόμος, μαθηματικός. Δάσκαλος του Πετράρχη και του Βοκκακίου, των θεωρουμένων από τους δυτικούς, ως πατριαρχών του Δυτικού (ψευτο) ανθρωπισμού.

Γράφει ο Βοκκάκιος σε ένα γράμμα του για τον Βαρλαάμ:

"..,δεν υπήρχε ανάμεσα στους Έλληνες άλλος άνθρωπος με τόση αληθή σοφία και τόσες αμέτρητες γνώσεις".

Ο Στήβεν Ράνσιμαν, τον θεωρεί ως έναν από τους ιδρυτές της σύγχρονης άλγεβρας. Ίδρυσε σχολή στην Θεσσαλονίκη στην οποία διδάσκονταν η φιλοσοφία, η αστρονομία και τα μαθηματικά ("η τελευταία βυζαντινή αναγέννηση", σελ.82).

74/. Νικηφόρος Γρηγοράς, από την Ηράκλεια του Πόντου (1295 – 1359).  Αστρονόμος, μαθηματικός και πλατωνικός φιλόσοφος. 

75/. Γρηγόριος Χιονιάδης, 13ος-14ος αι. Αστρονόμος και ιατρός στην Τραπεζούντα. Καθηγητής αστρονομίας στην Ακαδημία θετικών επιστήμων Τραπεζούντας.

76/. Κωνσταντίνος Λυκίτης, 13ος - 14ος αι. Αστρονόμος. Δίδαξε στην Ακαδημία Τραπεζούντας. Μελέτησε και ασχολήθηκε και με την οπτική.

77/. Ιωάννης Πεδιάσιμος, 13ος-14ος αι. Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Κων/πόλεως. Έγραψε έργα με μαθηματικό / γεωδαιτικό περιεχόμενο.

78/. Ιωάννης Αβράμιος, 14ος αι. Αστρονόμος, ιατρός.

79/. Ελευθέριος ο Ηλείος, 14ος αι. Αστρονόμος.

80/. Θεόδωρος Μελιτηνιώτης (1310 – 1389). Ο μεγαλύτερος ίσως αστρονόμος του Βυζαντίου μετά τον Γρηγορά. 

81/. Ισαάκ Άργυρος (1310 – 1372). Μαθηματικός, αστρονόμος.

82/. Δημήτριος Κυδώνης (1324 – 1398). Πολιτικός, θεολόγος και μαθηματικός, μεταλαμπάδευσε στην Δύση πολύτιμες μαθηματικές γνώσεις.

83/. Νικόλαος Αρτάβασδος ο Ραβδάς,14ος αι. Μαθηματικός από την Σμύρνη.

84/. Μανουήλ Μοσχόπουλος, 14ος αι. Λόγιος και μαθηματικός.

85/. Μιχαήλ Βαλσαμών, 14ος αι. Ιερωμένος. φιλόσοφος και μαθηματικός.

86/. Γεώργιος Γεωμέτρης, 14ος αι. Μαθηματικός

87/. Δημήτριος ο Πεπαγωμένος, 14ος αι. Ζωολόγος, πτηνολόγος, φαρμακολόγος και ιατρός.

88/. Ιωάννης Κατραρής, 14ος αι. Έζησε στην Θεσσαλονίκη, κωμωδιογράφος και αστρονόμος.

89/. Νικολαος Καβάσιλας, 14ος αι. Μαθηματικός, αστρονόμος και θεολόγος. Σε επιστολή του έδωσε μια ερμηνεία στα αίτια του σχηματισμού του ουράνιου τόξου.

Εκτέλεσε πειράματα πάνω στην διάθλαση του φωτός και στην πορεία των ακτίνων, μέσα σε μια διάφανη σφαίρα με νερό. Στις εργασίες του Καβάσιλα στηρίχτηκαν οι δυτικοί για να εξηγήσουν το ουράνιο τόξο. Το 1611 ο Μαρξ Αντώνιο ντε Ντόμινις, δημοσίευσε μια εξήγηση για το ουράνιο τόξο που δεν διαφέρει από την εξήγηση που είχε δώσει ο Καβάσιλας, 3 αιώνες πριν.

90/. Ανδρέας Λιβαδηνός, 14ος αι. Αστρονόμος, γεωγράφος.

91/. Μανουήλ ο Τραπεζούντιος, 14ος αι. Κληρικός, μαθηματικός και αστρονόμος.

Δίδαξε μαθηματικά στην Ακαδημία θετικών επιστημών Τραπεζούντας. Πιστεύεται από πολλούς, ότι ίδρυσε αστεροσκοπείο στην Τραπεζούντα. Επί εποχής του αναπτύχθηκε στην Ακαδημία η τριγωνομετρία.

92/. Νεόφυτος Προδρομηνός, 14ος αι. Βοτανολόγος.

93/. Γεώργιος Χρυσοκόκκης, 14ος αι. Αστρονόμος. Μαθηματικός και γεωγράφος. Δίδαξε αστρονομία στην Ακαδημία Τραπεζούντας.

94/. Μανουήλ Χρυσολωράς, 14ος-15ος αι. Αστρονόμος, φιλόσοφος.

95/. Γεώργιος Γεμιστός (Πλήθων) [1355 – 1452]. Φιλόσοφος, αστρονόμος και μαθηματικός.

96/. Ιωάννης Χορτασμένος (1370 – 1437). Αστρονόμος, μαθηματικός και γεωγράφος.

97/. Γεώργιος Αμιρούτσης, 15ος αι. Μαθηματικός και αστρονόμος.

Μέγας Λογοθέτης του Δαβίδ Κομνηνού, τον οποίον, κατά πολλούς, πρόδωσε και "τιμήθηκε" από τον Μεχμέτ τον Τούρκο.

Ο Ιππόδρομος

Αυτοί ήσαν οι κύριοι εκπρόσωποι,  των θετικών επιστημών, δημιουργοί των τεχνικών και όχι μόνον επιτευγμάτων, που ανέδειξαν τις επιστήμες και μεταλαμπάδευσαν τις γνώσεις και τις εφευρέσεις τους, στην Μεσαιωνική Λατινοφραγκοκρατούμενη Δύση του Σκοταδισμού.

Όλοι αυτοί οι σκαπανείς της επιστήμης, μαζί με όσους έχουμε προαναφέρει και θα αναφέρουμε στην συνέχεια, Έλληνες στην συντριπτική πλειοψηφία τους, κατά την εθνότητα, και Ρωμαίοι/Ρωμηοί πολίτες, εμεγαλούργησαν στην Αυτοκρατορία μας, ως παγκόσμιοι πρωτοπόροι των επιστημών, της τέχνης και του πνεύματος, δίδουν αποστομωτική απάντηση σε εκείνους οι οποίοι ανοήτως, ακρίτως, σκοπίμως ή ανθελληνικώς/μισελληνικώς δρώντες, χαρακτηρίζουν την Ελληνικήν Αυτοκρατορίαν άλλοτε …Ρωμαϊκήν και άλλοτε….σκοτεινόν Βυζάντιον.

Ποίοι θρασύμυθοι και θρασυμήδες χαρακτηρίζουν την Αυτοκρατορίαν μας «σκοτεινόν Βυζάντιον»;

Οι ανιστόρητοι αλαζόνες πάσης πολιτικής και ιδεολογικής αποχρώσεως, οι σκοταδιστές, κατ’ ευφημισμόν διαφωτιστές, οι απανθρωπιστές, αυτοχριζόμενοι φαρισαϊκώς, ανθρωπιστές και οι Εωσφοριστές/Ταλμουδιστές ή Ταλμουδίζοντες, Άρπαγες Λύκοι, μετασχηματιζόμενοι σε άκακα και αγαπολογούντα πρόβατα (ψευτοχριστιανοί)!!!

Συνεχίζεται

---

1 α. Η βιβλιογραφία από την οποίαν αντλήθηκαν τα στοιχεία της παρούσης μελέτης, πλέον των πηγών που καταγράφονται σε κάθε ανάρτηση, θα παρατεθεί στο τέλος της αναπτύξεως του θέματος.

β. Οσάκις θα αναφερόμαστε στους όρους Βυζάντιον, Βυζαντινός/ Βυζαντινοί, Βυζαντινός πολιτισμός, και Βαλκάνια, Βαλκανική χερσόνησος, θα το πράττουμε κατ’ οικονομίαν, αφού οι παραπάνω όροι είναι τεχνητοί, εμβόλιμοι και ιστορικώς αβάσιμοι.

Όπως σημειώνει ο Ακαδημαϊκός Δ.Α. Ζακυνθηνός, «τα ονόματα Βυζάντιον, Βυζάντιος, Βυζαντινός, Βυζαντιακός, ουδέποτε εχρησιμοποιήθησαν υπό την Ελλήνων των μέσων αιώνων εν τη σημασία, ην έχουν σήμερον. Κατ' αυτούς Βυζάντιον, Βυζαντίς, Βυζαντιών πόλις ήτο η Κωνσταντινούπολις, Βυζάντιος δε ο κάτοικος αυτής... Ο όρος ούτος εν τη κατά τους νεωτέρους χρόνους κατισχυσάση ευρεία εννοία εμφανίζεται το πρώτον εν τη Λατινική, μετά δε την άλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων, δηλοί κυρίως τους εις την Ιταλίαν καταφυγόντας Έλληνας λογίους. Ως όρος επιστημονικός χρησιμοποιείται κατά τον δέκατον έκτον (16ον) αιώνα».

Ειδικώς για τους όρους «Βαλκάνια» και «Βαλκανική», σημειώνουμε τα εξής:

Ο Αίμος είναι οροσειρά στα βορειανατολικά της Ελληνικής Χερσονήσου, από την οποία ονομάστηκε Χερσόνησος του Αίμου. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνος, στα διεθνή έγγραφα (επίσημες αλληλογραφίες, περιεχόμενο διμερών ή διεθνών συνθηκών, στρατιωτικά έγγραφα, κλπ) η περιοχή των σημερινών Βαλκανίων, ανεφέρετο ως «Χερσόνησος του Αίμου». 

Οι Συστημικοί ανθέλληνες και οι Ιουδαιοταλμουδιστές νεότουρκοι την ονόμασαν Βαλκανική χερσόνησο και  Μπαλκάν και έκτοτε παραδόξως, επικράτησε διεθνώς η ανιστόρητη αυτή ονομασία.

Με την ονομασία Βαλκάνια [από την τουρκική λέξη «μπαλκάν» (balkan = όρος, ή υψηλή δασώδης οροσειρά), (αρχ. ελλ. Χερσόνησος του Αίμου)], και Βαλκανική χερσόνησος, καθιερώθηκε εσφαλμένα να χαρακτηρίζεται, περισσότερο ως πολιτικός όρος παρά γεωγραφικός, αφ’ ενός η περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης και συγκεκριμένα η τρίτη από Δυσμών προς Ανατολάς νότια χερσόνησος της Ευρώπης και αφετέρου συλλήβδην και χώρες γειτονικές που βρίσκονται εκτός των φυσικών γεωγραφικών ορίων της χερσονήσου αυτής, που από το μακρινό παρελθόν λειτούργησε και λειτουργεί ως σταυροδρόμι, μεταξύ Ευρωπαϊκής και Ασιατικής ηπείρου.

Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, ο Αίμος οφείλει το όνομα του στο αίμα του τιτάνα Τυφώνα, τον οποίο πλήγωσε ο Δίας όταν εξαπέλυσε κεραυνό εναντίον του ή από τον Αίμο, μυθικό βασιλιά της Θράκης.       

2 Μετά την απελευθέρωση της Βασιλεύουσας που ήταν υποδουλωμένη στους άπιστους εισβολείς και αιμοσταγείς κατακτητές, Λατίνους και Φραγκοπαπικούς, ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος, εισέρχεται θριαμβευτικώς στην Πόλη, από την Χρυσεία Πύλη, στις 15-8-1261.

3 (http://www.perivoli.gr/istoria.html) --- Ιστορικό και Δημοσιογραφικό Αρχείο Άγγελου Σακέτου, Εγκυκλοπαίδεια «Μαλλιάρης-παιδεία», Εγκυκλοπαίδεια «δομή»--- vizantinaistorika.blogspot. com/2014/10/ blog-post_10.html10 Οκτ 2014-ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΓΝΑΥΡΑΣ, ΟΤΑΝ ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ...nikosxeiladakis.gr/βυζαντινο-πανεπιστημιο-μαγναυρας-οτ/15 Μαρ 2015 - Η λαμπρότερη, αλλά και η πιο συκοφαντημένη περίοδος----Το πανεπιστήμιο της Μαγναύρας, Πνευματικός Φάρος για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, Δρος Αντώνη Πρωτοπαπά, Ιστορικού-ερευνητή,eclass. sch.gr/modules/document/ file.php/G300112/.../ σχολή%20 Μαγναύρας.pdf---http://www.San simera.gr/ articles/48#ixzz4A3d6 OxqO..----Η Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης και οι πολίτες της, του πρωτοπρεσβύτερου Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, 29/11/2008,https:// pneymatiko.wordpress. com/2008/.../η-αυτοκρατορία-της-νέας-ρώμης-και-οι-πο..--- Χριστιανισμός και Παιδεία www.impantokratoros.gr., Το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης των μέσων χρόνων - κεφάλαιο Α' - Χριστιανισμός και Παιδεία... (12/11/09)---- ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, www.apologitis.com/gr/ancient/byz-politismos. htm---Η Ανώτατη Εκπαίδευση στο Βυζάντιο, Σπύρος Παναγόπουλος, Υπ. Δρ. Βυζαντινής Φιλολογίας και Τέχνης Παν/μίου Πατρών.

4 Για την εκπαίδευση των Αγίων στο Βυζάντιο, ως πηγή πληροφοριών μεταξύ άλλων βλ. Nikolaos Kalogeras, Byzantine Childhood Education and its Social Role from the sixth Century until the End of Iconoclasm, PhD Dissertation, University of Chicago, Department of History 2000, σσ. 32-42, 46-49· Harry Magoulias, «Education and Learning in the sixth and seventh Centuries as viewed in the Lives of Saints», The Greek Orthodox Theological Review 21/2 (1976), σσ. 11-124.

5 Πρβλ. τον Βίο του Οσίου Θεοδώρου Συκεώτου, ο οποίος διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στο σχολείο του χωριού του, A. J. Festugiere, Vie de Theodore Saint de Sykeon, Subsidia Hagiographica 48, 2 vols (Brussels, 1970).

6 Για παράδειγμα οι πάπυροι παρέχουν πληροφορίες για αριθμητικές πράξεις και γεωμετρία ή γραμματική που διδάσκονταν τα παιδιά. Βλ. B. Boyaval, «Sur quelques exercices d’arithmétique et de geometrie», Echos d’Orient 52(1977), σσ. 311-315· A. Wouters, The Grammatical Papyri from Graeco-Roman Egypt: Contributions to the Study of the ‘Ars Grammatica’ in Antiquity, Brussels 1979· M. Weems, Greek Grammatical Papyri: The School Texts, PhD Dissertation: University of Missouri 1981.

7 Κίμων Εμμανουήλ Πλακογιαννάκης, Δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινών. Γλώσσα- Γράμματα- Παιδεία- Υμνογραφία- Χρονολογικό σύστημα, Θεσσαλονίκη 2002,σ.108. Βλέπε επίσης, Φαίδων Κουκουλές, Βυζαντινών βίος και πολιτισμός.

8 Βλ. το άρθρο, «Η βυζαντινή εκπαίδευση» της Georgina Buckler που περιελήφθη στον τόμο των N.H.Baynes - H.ST.L.B. Moss, Βυζάντιο. Εισαγωγή στον βυζαντινό πολιτισμό, Αθήνα 2001, σσ. 209-235.

9 Την Βυζαντινή περίοδο υπάρχει συγκεχυμένη χαλαρότητα στην βυζαντινή χρήση των εκπαιδευτικών όρων. Το επίθετο «εγκύκλιος» που αρχικά ισοδυναμούσε με τον όρο «παιδεία» ή «παίδευση», η οποία κατά τον Κοϊντιλιανό σήμαινε «γενική μόρφωση», σιγά-σιγά έπαθε συστολή της σημασίας, για να σημαίνει «στοιχειώδη εκπαίδευση».

10 Π.χ. ο Γρηγόριος ο Δεκαπολίτης, άρχισε την εκπαίδευση όταν ήταν 8 ετών: Βλ. Life of Gregorios Dekapolites, 47: Καὶ δὴ ὀκταετῆ γενόμενον εἰς γραμματεῖς τοῦ φοιτᾶν ἐδικαίωσεν. Παρόμοια ο Θεόδωρος ο Συκεών άρχισε τα μαθήματά του στο διδασκαλεῖον της Συκεώνας όταν ήταν οκτώ ετών: Life of Theodoros of Sykeon, 5: Ὀκταετῆ δὲ γενόμενον αὐτὸν ἔδωκεν διδασκάλῳ μαθεῖν γράμματα. Για περισσότερα παραδείγματα βλ. την διατριβή του Kalogeras 2000, σ. 133 (Λεπτομέρειες διατριβής, όπως υποσ. 4).

11 Τα πρώτα ή στοιχειώδη γράμματα ονομάζονταν πεζά ή θεία και «ἱερά», γιατί οι μαθητές διδάσκονταν από ιερά κείμενα. Ως πρώτο εγχειρίδιο χρησίμευε το Ψαλτήρι και έπειτα η Αγία Γραφή.

12 Γεώργιος Χοιροβοσκός: Διάκονος στην Κωνσταντινούπολη, που τιμήθηκε με τα αξιώματα του χαρτοφύλακα και του οικουμενικού διδασκάλου. Έζησε πιθανόν μεταξύ του 6^ου και 7^ου αιώνα. Από τα έργα του διασώθηκαν τα: Υπόμνημα εις τους Ψαλμούς  και  Υπόμνημα εις το Άσμα Ασμάτων ( εκδ. Th. Gaisford,   Georgios Coerobosci dictata in Theodosii canones et epimerismi in psalmos, III, Οξφόρδη 1842, σσ. 1-192).     

13 Οι Βυζαντινοί θεωρούσαν πως η Γραμματική είναι «ψυχή του λόγου και όλων των μαθημάτων, ψυχή της Παιδείας». Για την Γραμματική λέει ο Μιχαήλ Ψελλός «τὴν γραμματικὴν στοιχεῖον πάλαι δοκοῦσαν πάσης παιδεύσεως» (Φ. Κουκουλές, Βυζαντινών βίος και πολιτισμός, τόμος Α1, Αθήνα, σ. 108, σημ. 4) και είχε ως σκοπό να εξελληνίζει τη γλώσσα των Βυζαντινών και να την καθαρίζει από βαρβαρισμούς. Αυτό φαίνεται από τα λόγια του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού που έγραφε ότι: «ἡ Γραμματικὴ καθίσταται ἐπίκουρος (βοηθός) τῆς εύγενοῦς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γλώσσης».   

14 Αν θέλουμε να σχηματοποιήσουμε τα παραπάνω γνωστικά αντικείμενα στα τρία στάδια σπουδών θα λέγαμε τα εξής: α) στο πρώτο και βασικό στάδιο της γραμματικής διδασκόταν η ελληνική γλώσσα και οι κυριότεροι από τους αρχαίους Έλληνες και χριστιανούς ποιητές και πεζογράφους καθώς και πολιτική και εκκλησιαστική ιστορία. Στο δεύτερο στάδιο διδασκόταν η Ρητορική, η οποία ήταν απαραίτητη για τους κληρικούς  που θα κήρυτταν τον Θείο Λόγο και για τους διπλωμάτες. Στο τρίτο και τελευταίο στάδιο διδασκόταν η Φιλοσοφία και οι επιμέρους κλάδους της, καθώς και το quadrivium.

15 Ταβουλλάριος<tabularius (=γραμματοφύλακας)= αρχειοφύλακας της περιφερειακής και κεντρικής διοικήσεως του Βυζαντίου.

16 Πριμικήριος (Primicerius)<primus +cera= Εκαλείτο ο προϊστάμενος οποιουδήποτε σώματος ή υπηρεσίας και κατά το λεξικό Σούδα (10ος αιώνας), «ὁ πρῶτος τάξεως τῆς τυχούσης» ή ο «πρωτοταξεώτης», όπως τον αποκαλεί ο ιστορικός του 19ου αιώνα, Σκαρλάτος Βυζάντιος.

17 Κ.Ε Πλακογιαννάκης, όπως υποσ. 7, σ. 11

18 Η ίδρυση της Αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών έχει συνδεθεί με την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Λατίνους το 1204. Θεωρείται δηλαδή, ότι ανήκει σε ένα από εκείνα τα κράτη που συγκροτήθηκαν στις αρχές του 13ου αιώνα, με στόχο να προετοιμάσουν και να επιχειρήσουν την ανακατάληψη της βυζαντινής πρωτεύουσας. Ωστόσο, η ιστορία της περιοχής αλλά και τα ίδια τα γεγονότα που οδήγησαν στην ίδρυση αυτής της μικρασιατικής αυτοκρατορίας, αποκαλύπτουν ότι οι ρίζες του κράτους της Τραπεζούντας είναι βαθύτερες και ο ρόλος του πολύπλευρος.

Ο γεωγραφικός χώρος στον οποίο ιδρύθηκε η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας ήταν πάντοτε απομακρυσμένος από το βυζαντινό κέντρο. Σε διάφορες εποχές ο ντόπιος πληθυσμός είχε εκδηλώσει την επιθυμία του να αποσπαστεί από την κεντρική εξουσία. Μόνο κατά το 12ο αιώνα, όταν στον Κωνσταντινουπολίτικο θρόνο ανέβηκαν οι Κομνηνοί, οι σχέσεις με την πρωτεύουσα έγιναν στενότερες, ώσπου στα τέλη περίπου του ίδιου αιώνα, βίαια γεγονότα συγκλόνισαν την βυζαντινή αυτοκρατορική αυλή: Ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός εκθρονίστηκε και θανατώθηκε, οπότε τα δύο εγγόνια του, Αλέξιος και Δαβίδ, βρήκαν καταφύγιο κοντά στην θεία τους, την Γεωργιανή βασίλισσα Θάμαρ.

Όταν λοιπόν οι εγγονοί του τελευταίου Κομνηνού, κατόρθωσαν να καταλάβουν την περιοχή της Τραπεζούντας, το 1204 ίδρυσαν ανεξάρτητο κράτος. Στην δυναστεία τους έδωσαν, όχι τυχαία, την επωνυμία "Μεγάλοι Κομνηνοί"· Ήταν ακριβώς η παράδοση των Κομνηνών της Κωνσταντινουπόλεως που ήθελαν να συνεχίσουν.

Την ίδια χρονιά, αλλά λίγο αργότερα, η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των Λατίνων και στην Μικρά Ασία οι Λασκαρίδες ίδρυσαν το κράτος της Νικαίας. Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας προϋπήρχε δηλαδή σε σχέση με την άλωση της Πόλης. Με την πάροδο του χρόνου οι Μεγάλοι Κομνηνοί, αν και συνεχιστές της βυζαντινής παραδόσεως, παραιτήθηκαν από την διεκδίκηση του Κωνσταντινουπολίτικου θρόνου. Και ενώ η Νίκαια επωμίστηκε μόνη τον ρόλο του συνεχιστή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Τραπεζούντα μετατράπηκε σε ένα αυτόνομο μικρασιατικό κράτος του Ποντιακού ελληνισμού και, ανεξάρτητα από την Κωνσταντινούπολη, συνέχισε την πορεία της μέσα στον χρόνο.

Με σύμβολο τον μονοκέφαλο αετό και προστάτη τον Άγιο Ευγένιο, πολιούχο Τραπεζούντος, οι Μεγαλοκομνηνοί διατήρησαν την Αυτοκρατορία τους μέχρι το 1461, οκτώ χρόνια μετά την άλωση της Πόλης, οπότε υπέκυψε και ο Πόντος στους Οθωμανούς.

[Πηγές: Η Αυτοκρατορία των Μεγάλων Κομνηνών. www.ime.gr/choros/ trapezounda/ gr/webpages/204.html----Ο Αλέξιος Γ΄ Μέγας Κομνηνός, www. dreampontos.com/files/ Aleksios G. Megaskomninos.pdf].

19 Η Χρυσή Πύλη είναι η δεύτερη κατά σειρά είσοδος στα διπλά Θεοδοσιανά Χερσαία τείχη, στα βόρεια της θάλασσας του Μαρμαρά, με τους δύο πλευρικούς πυλώνες της να αντιπροσωπεύουν τον ένατο και το δέκατο πύργο των τειχών. Ο ένατος και ο δέκατος πύργος ενσωματώνουν μια πύλη με τρεις αψίδες στον εσωτερικό περίβολο των τειχών. Η τριπλή πύλη και το όλο συγκρότημα ήταν διακοσμημένα με αγάλματα, μεταξύ των οποίων ο ανδριάντας του Θεοδοσίου Α΄ πάνω σε άρμα που το έσερναν τέσσαρες ελέφαντες, σε ανάμνηση της θριαμβευτικής εισόδου του αυτοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη (384 ή 387), που έπεσε στο σεισμό του Οκτωβρίου του 740. Επίσης έφεραν ανάγλυφα, επιγραφές, πολεμικά τρόπαια, νωπογραφίες, ακόμα και διακόσμηση από χρυσό, που αποδίδεται από τον Μαλάλα στον Θεοδόσιο Β΄, στην οποία και οφείλεται η ονομασία Χρυσή Πύλη (Porta Aurea). Από όλο αυτό τον διάκοσμο, μόνον ελάχιστα θραύσματα έχουν καταγραφεί ή διατηρηθεί. 

20 Οι αριθμοί που χρησιμοποιούμε σήμερα και ονομάζουμε «αραβικούς», προέρχονται από την Ινδία και συγκεκριμένα, από τον Ινδό αστρονόμο «Αριαμπαχάτα» ( 6ος αιώνας). Η διάδοσή των Ινδικών και μετέπειτα των “ονομαζόμενων αραβικών αριθμών» στον αραβικό κόσμο, ανάγεται στο 771 μ.Χ, όταν κάποιοι Ινδοί μαθηματικοί έφτασαν στην Βαγδάτη.

Τον 9ο αιώνα, έμποροι έφεραν στην Ευρώπη την αραβική μετάφραση ενός ινδικού χειρογράφου για τους αριθμούς. Αυτό υπήρξε η αφορμή των μετέπειτα παρεξηγήσεων. Όταν το κείμενο μεταφράστηκε στα λατινικά, τα νέα σύμβολα ονομάστηκαν «αραβικοί αριθμοί». Αυτοί άρχισαν να διαδίδονται στην Ευρώπη το 1200 μ.Χ. και η γραφή τους υπέστη πολλές τροποποιήσεις. 

Το 1299, στην Φλωρεντία, απαγορεύτηκε η χρήση τους κατά τις εμπορικές συναλλαγές, επειδή ήταν εύκολη η παραποίησή τους [για παράδειγμα, το (0) εύκολα μετατρεπόταν σε (6)]. Η γραφιστική τους ποικιλομορφία συνεχίστηκε μέχρι το 1445, χρονολογία επινοήσεως της τυπογραφίας.

21 Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, ο Νικόλαος Μυρεψός ταυτίζεται με τον ακτουάριο (αυλικό ιατρό) Νικόλαο, ο οποίος αναφέρεται μία φορά στη Χρονική Συγγραφή του Γεωργίου Ακροπολίτη και σε λίγα σημεία στις επιστολές του αυτοκράτορα Θεοδώρου Β΄Λασκάρεως. Ο ακτουάριος Νικόλαος, υπηρετούσε στην αυλή του Ιωάννη Γ΄ Βατάτζη. Σύμφωνα με την μαρτυρία του Ακροπολίτη, ο ιατρός Νικόλαος ήταν αντίπαλός του στην συζήτηση που είχε περί το 1238 με την αυτοκράτειρα Ειρήνη Δούκαινα, για την αιτία της έκλειψης του ήλιου. Επί βασιλείας Θεοδώρου Β΄ Λασκάρεως, ο ακτουάριος Νικόλαος, έχαιρε μεγάλης εκτιμήσεως και αναφέρεται στις επιστολές του αυτοκράτορα ως ο ικανότερος ιατρός στην αυλή.

Το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο παραμένει αδημοσίευτο και εμπεριέχεται σε 15 χειρόγραφους κώδικες, εκ των οποίων αντιπροσωπευτικότεροι είναι οι Paris 2149, 2237, 2238, 2243, Bold. Barocc. 171, Athen. 1478, Lavr. E 62 κ.ά. Για έξι από τα δεκαπέντε χειρόγραφα (δύο στο Παρίσι, ένα στην Οξφόρδη, ένα στο Εσκοριάλ, ένα στη Μονή Μεγίστης Λαύρας και ένα στην Αθήνα), θεωρείται ότι διασώζουν την αρχική μορφή του κειμένου.