ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟΣ:

ΕΘΕΛΟΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑΙΟΤΑΛΜΟΥΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ

Ή

ΠΟΛΙΤΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΙΟΥΔΑΙΟΓΕΝΕΣ ΚΙΝΗΜΑ;

PROTESTANTISM:

SELF RELIGION OF JEWISH-TALMUDIST  ECUMENISM

OR

POLITICAL-ECONOMIC  JUDEOGENIC MOVEMENT?

ΜΕΡΟΣ 8ο

 

Δ. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΛΕΓΟΜΕΝΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΣ (Συνέχεια 7ου μέρους).1

2.   Μεταγενέστερες συνέπειες   

α.   Η γέννηση του Καπιταλισμού

Στις προτεσταντικές χώρες, σύμφωνα με την προτεσταντική αντίληψη, η εργασία αποτελεί αυτοσκοπό ή μέσον προς την ηθική τελείωση, σε αντίθεση με τις μη προτεσταντικές, όπου η εργασία αποτελεί καθημερινή ανάγκη για την βιοποριστική διαβίωση.

Ο εξαγνισμός που προσέφερε ο Προτεσταντισμός στην απεριόριστη δίψα για κέρδος, για χρηματικά υπερκέρδη χωρίς όρια, στους λαούς των Ορθοδόξων κρατών, αλλά και σε μέρος του πληθυσμού σε μη Προτεσταντικές χώρες, δίνει την θέση του στην αντίληψη ότι η υπερβολική συσσώρευση του πλούτου, η ατέρμων κερδοσκοπία, αποτελεί αρρώστεια, διαστροφικόν πλουτισμόν.

Το «κέρδος για το κέρδος» που οδηγεί στο υπερκέρδος (κερδοσκοπία), κι’ όχι για την κάλυψη βιοποριστικών αναγκών, για οικονομική αυτάρκεια, θεωρείται πράξη αντικοινωνική και ως ένα βαθμό ανήθικη και αντιχριστιανική, καθ’ ότι, ουδόλως βοηθά στην κατάκτηση της Αιώνιας Ζωής. Άλλωστε, σε αντίθεση με τις Προτεσταντικές διδαχές, τα πιο διαδεδομένα εδάφια της Αγίας Γραφής και ρήσεις των Πατέρων της Εκκλησίας, τουλάχιστον στον Ορθόδοξο κόσμο, αναφέρονται στην δυσκολία των πλουσίων να διαβούν την πύλη του Παραδείσου.

«…Ὁ δὲ  Ἰησοῦς εἶπε τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ· ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι δυσκόλως πλούσιος εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. πάλιν δὲ λέγω ὑμῖν, εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρυπήματος ραφίδος διελθεῖν ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ εἰσελθεῖν….» (ΜΑΤΘ: 19/23-24).2

Σύμφωνα με την Ορθόδοξη άποψη, ο πλούτος ερμηνεύεται πολλαπλώς, και δεν αφορά μόνον χρήματα και αξιώματα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία:

.Δεν καταδικάζει τον πλούτον αορίστως και γενικώς, αλλά τον αδίκως και με αδίκους-ανηθίκους ανθρώπινους νόμους αποκτηθέντα. Τέτοιο είδος πλούτου είναι του Θεού, ενώ ο προερχόμενος από αδικία, ανομία, κερδοσκοπία, τοκογλυφία είναι του Διαβόλου.

«Πλούτος αδίκως συναγόμενος εξεμεθήσεται, εξ οικίας αυτού εξελκύσει αυτόν άγγελος» [ Ο πλούτος ο οποίος συναθροίζεται με αδικίας, θα αποβληθεί δι’εμέτου από την οικίαν του, όπου τον φυλάσσει ο άδικος, θα τον βγάλει όχι κάποιος άνθρωπος, αλλ’ο άγγελος Κυρίου (ΙΩΒ: 20/15)].

«Δεν είναι ο πλούτος, και το χρυσάφι και ο άργυρος του διαβόλου, καθώς νομίζουν μερικοί. Και φανερά δια του προφήτου λέγει ο Θεός "δικό μου είναι το χρυσάφι και ο άργυρος" (ΑΓΓΑΙΟΣ: 2/9)» [άγιου Κύριλλου Ιεροσολύμων, Κατηχήσεις, 8, 6].

.Διδάσκει ότι, «Πλούσιος εστί ουχ ο πολλά κεκτημένος, αλλ’ ο πολλά διδούς» (Ιωάννης Χρυσόστομος).       

.Ενώ κηρύσσει την κοινοκτημοσύνη και την ακτημοσύνη, βρίσκεται μακριά από κάθε αλλοπρόσαλλο μίσος κατά του κόσμου, της ύλης και του χρήματος. Ο πλούτος είναι ένα εργαλείο, ένα μέσο. Αν χρησιμοποιηθεί καλά, κι όχι ως αυτοσκοπός, όπως γίνεται στον προτεσταντισμό, τότε υπάρχει όφελος για τους ανθρώπους. Αν όχι, φταίει η κακή χρήση του.

«Ο πλούτος δεν είναι κακό, αν χρησιμοποιείται όπως πρέπει» (άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, Ομιλία Εις τας Πράξεις των Αποστόλων, 1).

Ο Μέγας Βασίλειος (PG 95, 1465A) ξεκαθαρίζει την σκοπιμότητα του πλούτου: «Ο πλούτος δεν είναι ζηλευτός για τον πλούτο. Ούτε το αξίωμα για το ίδιο το αξίωμα. Αλλά είναι και τα δύο όργανα για την αρετή, για αυτούς που τα χρησιμοποιούν καλά. Δεν έχουν από μόνα τους κάτι το καλό. Αυτός, λοιπόν, που χρησιμοποιεί λανθασμένα τον πλούτο, είναι ελεεινός, και μοιάζει με κάποιον στρατιώτη που ενώ του δόθηκε το ξίφος για την άμυνα στον πόλεμο, αυτός τραυματίστηκε εκούσια με αυτό. Εάν όμως χρησιμοποιηθεί ο πλούτος καλώς, με ορθοφροσύνη, επαινείται και αγαπάται ο χρήστης του και δίκαιος είναι για τον κοινωνικό και φιλάδελφο τρόπο συμπεριφοράς του».

 Σε αντίθεση με την Ορθόδοξη άποψη για τον πλούτον, τον πλουτισμόν και τους πλουσίους, ο προτεσταντισμός συνδυάζοντας την ανίερη διδασκαλία περί θεϊκής δήθεν, ευλογίας  των αενάως πλουτιζόντων, κερδοσκοπούντων, θησαυριζόντων (ΣΣ: Δεν μας εξηγούν πειστικώς ποίος «θεός» ευλογεί τέτοιου είδους πλουτισμόν), με την εκλαϊκευμένη πίστη των Καλβινιστών, ότι η μάζα των ανθρώπων εργάζεται μόνο όταν είναι αναγκασμένη να το κάνει, προσπαθεί να δώσει, κατά μίαν έννοιαν, την ηθική εξήγηση (πέρα από τους αριθμούς και τις στατιστικές), της εκτοξεύσεως της ανεργίας.

Η θεολογική διαφοροποίηση της Δύσεως από την Ανατολή, δημιούργησε τεράστια προβλήματα στον δυτικό χώρο και συγκεκριμένα στους ανθρώπους που ζουν εκεί. Η θεολογική αυτή απόκλιση, η αιρετική τοποθέτηση, δεν παρέμεινε μόνον στο θεωρητικό και δογματικό επίπεδο, αλλά έγινε τρόπος ζωής, βίωμα. Δεν είναι επιπόλαιο το να ισχυρισθεί κανείς ότι, όλα όσα παράδοξα συμβαίνουν στον δυτικό χώρο ή τουλάχιστον τα περισσότερα από αυτά, οφείλονται στον αντι-ορθόδοξο/αντιχριστιανικό τρόπο ζωής.

Στα πλαίσια αυτά, πρέπει να αναζητηθεί η γέννηση και άνθηση του Καπιταλισμού. Δηλαδή, ο Καπιταλισμός είναι γέννημα της δυτικής μεταφυσικής, της θεολογίας της Δύσεως που αποξενώθηκε από την θεολογία των Πατέρων της Ορθοδοξίας και συνδέθηκε με τις θεωρίες των φιλοσόφων, των κρυπτο-ιουδαίων ταλμουδιστών, παπικών και προτεσταντών, τουτέστιν την λεγομένη οντολογία και μεταφυσική, τον σχολαστικισμόν, τον άκρατον ορθολογισμόν, και τελικώς τις ψυχοπαθητικές δοξασίες των «εκλεκτών και σεσωσμένων προτεσταντών» του Βορρά. Άλλωστε, αυτό δεν είναι άσχετο από το γεγονός ότι όλες οι σύγχρονες φιλοσοφικές τάσεις και σχολές δημιουργήθηκαν στον δυτικό χώρο από παπικούς, κυρίως όμως, από προτεστάντες.3

Δυστυχώς και οι Προτεστάντες, που απομακρύνθηκαν από τις τάξεις του Παπισμού, δεν μπόρεσαν να αποδεσμευθούν από τις δομές της δυτικής θεολογικής σκέψεως, αφού κέντρο της θεολογίας τους είναι ο ορθολογισμός. Επομένως, στην πραγματικότητα η θεολογία του Παπισμού έχει την ίδια αναφορά και προοπτική με την θεολογία του Προτεσταντισμού .

Μελετώντας το θέμα της γενέσεως του Καπιταλισμού είναι ανάγκη να δώσουμε έναν ορισμό για το τι ονομάζουμε Καπιταλισμό. Άλλωστε, είναι γνωστός ο λόγος του Αριστοτέλους: «αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις». Ο ορισμός είναι αναγκαίος, γιατί στο σημείο αυτό υπάρχει σύγχυση. Μερικοί ονομάζουν Καπιταλισμό και την επιθυμία εκ μέρους του ανθρώπου για πλουτισμό, ενώ ο Καπιταλισμός ως σύστημα και οργάνωση εκφράζει κάτι διαφορετικό. Επίσης άλλο είναι ο καπιταλιστής (κερδοσκόπος, τοκογλύφος, πλεονέκτης) και διαφορετικό πράγμα ο κεφαλαιούχος (κάτοχος κεφαλαίων αναγκαίων για βιοποριστική διαβίωση και αυτάρκεια)..

Η λέξη Καπιταλισμός προέρχεται από την λέξη capital και δηλώνει το κεφάλαιο. Με τον όρο, λοιπόν, Καπιταλισμός, εννοούμε το οικονομικό σύστημα στο οποίον τα μέσα παραγωγής, διανομής και συναλλαγής ευρίσκονται στα χέρια ιδιωτών και στο οποίον οι τιμές καθοριζόμενες ελευθέρως βάσει της προσφοράς και της ζητήσεως, αποτελούν τον βασικόν προσδιοριστικόν παράγοντα της οικονομίας.4

     Ποιοι κατέχουν σήμερα τα μέσα παραγωγής, διανομής και συναλλαγής, ποιοι και πως καθορίζουν τα δρώμενα στην παγκόσμια οικονομία; 

Οι ιδιοκτήτες των τοκογλυφικών τραπεζών (επενδύσεων, κεντρικών, κλπ) και παγκόσμιων οίκων χρηματοδοτήσεως ή αξιολογήσεως των οικονομιών ΟΛΟΥ του κόσμου, καθώς και οι κατά χώραν διαχειριστές των προαναφερθέντων. Οι προαναφερθέντες, στο σύνολό τους, είναι Ταλμουδιστές Ιουδαίοι (Jews), κρυπτο-ιουδαίοι [προτεστάντες (στην πλειοψηφία) ή παπικοί] και σχεδόν ΟΥΔΕΙΣ Ορθόδοξος Χριστιανός!!!! Εάν και όπου υπάρχει Ορθόδοξος Χριστιανός στην παγκόσμια οικονομική elite/Αλητ-εία, υποκρίνεται τον ορθόδοξο, αφού σίγουρα θα είναι μέλος κάποιας τεκτονικής στοάς ή άλλης αποκρυφιστικής οργανώσεως, ελεγχομένης και καθοδηγουμένης από αρχικαπιταλιστές Ταλμουδιστές Ιουδαίους!

β. Η καπιταλιστική ηθική

Πριν από έναν αιώνα, ο Μαξ Βέμπερ5 παρουσίασε την μελέτη του «Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού». Στο έργο του αυτό, παρουσίασε τις ψυχολογικές επιδράσεις της Θρησκευτικής Μεταρρυθμίσεως, κυρίως των ασκητικών παραφυάδων της (Καλβινισμός, Πουριτανισμός, κτλ.), ως συνιστώσες της απαραίτητης ψυχολογικής μαγιάς που ανέδειξε το πνεύμα του Δυτικού «ορθολογιστικού» Καπιταλισμού. ΄Ετσι, η Καπιταλιστική ηθική παρουσιάζεται σαν το alterego της Καλβινιστικής θεολογίας, της οποίας μερικά χαρακτηριστικά είναι τα εξής:

·Η εργασία (το «επάγγελμα») από μέσον για την κάλυψη των απαραιτήτων αναγκών διαβιώσεως, μετατρέπεται σε ύψιστο καθήκον, το οποίο πρέπει να ασκείται με θρησκευτική ευλάβεια.

·Οι ηθικές – θρησκευτικές αρετές της επιμέλειας, της λιτότητας, της συνέσεως και της εγκράτειας, γίνονται τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του επιτυχημένου επιχειρηματία – αστού (ΣΣ: Ειδικώς την «λιτότητα» των καπιταλιστών την διαπιστώνουμε καθημερινώς στις απίστευτα χλιδάτες καθημερινές δραστηριότητές τους, αλλά εμφανέστερα στην  στην επιβολή μνημονίων λιτότητος και υποτέλειας, στις χώρες-αποικίες των Ιουδαιοταλμουδιστών τραπεζιτών-τοκογλύφων δανειστών).

·Η σκληρή, συνεχής εργασία, αποτελεί αυτοσκοπό και ευλογία Θεού (ΣΣ: Δεν μας διευκρινίζουν όμως ποιόν εννοούν ως Θεόν, Τον αληθινόν Θεόν τον Ιησού Χριστόν ή τον δικό τους τον Εωσφόρο; In God we trust, αναγράφεται στην μία όψη του χαρτονομίσματος / Δολλαρίου, αλλά ποτέ οι αμερικανοί προτεστάντες δεν εδήλωσαν/διευκρίνησαν δημοσίως, ποίος είναι αυτός ο God τον οποίον εμπιστεύονται.... ).

·Ο ασκητικός βίος, η συστηματική αποταμίευση και η επανεπένδυση του πλούτου με σκοπό το χρηματικό κέρδος, αποτελούν την εργασιακή ηθική που εξαγνίζεται (και ως ένα βαθμό καθαγιάζεται) μέσω της Προτεσταντικής ηθικής. Ο πιστός οφείλει να αξιοποιεί κάθε ευκαιρία κερδοφορίας που του παρουσιάζεται, ως σταλμένη από τον Θεό.

·Το «επάγγελμα» είναι το λειτούργημα στο οποίον ο Θεός κάλεσε τον εκλεκτό προτεστάντη. Η επιτυχής, μεθοδική και ορθολογική τέλεσή του, είναι ταυτόχρονα σημάδι ευνοϊκής αντιμετωπίσεώς του από την Θεία Πρόνοια!!!!

·Οι γήϊνες απολαύσεις παρακωλύουν την αύξηση της δόξας του Θεού, η οποία πραγματώνεται μέσω της έμπρακτης δραστηριότητας, άρα της επαγγελματικής επιτυχίας (ΣΣ: Εδώ γελάμε και εξοργιζόμεθα για την νέο-φαρισαϊκή υποκρισία των προτεσταντών). Το πεπερασμένο του ανθρώπινου βίου, καθιστά κάθε λεπτό υπερπολύτιμο για να βεβαιωθεί ο πιστός ότι ανήκει στους εκλεκτούς του Θεού, άρα κάθε λεπτό πρέπει να αφιερωθεί στην εγκόσμια εργασία. Κάθε χαμένη ώρα κόβεται από μια εργασία που θα μεγάλωνε την δόξα του Θεού.

·Για τους ανωτέρω λόγους, ο πλούτος είναι ηθικά καταδικαστέος μόνο εφ’όσον οδηγεί στην τρυφηλότητα και την διακοπή της ακατάπαυστης εργασίας για την δόξα του Θεού. Αντιθέτως, η κερδοφορία (ΣΣ: Η τερατογενής τοκογλυφία), σαν αποτέλεσμα της επιτυχημένης εκτελέσεως του επαγγελματικού καθήκοντος, είναι όχι μόνο ηθικώς επιτρεπτή, αλλά και θρησκευτικώς επιβεβλημένη.

γ. Η γέννηση του Διαφωτισμού

Ύστερα από το μεγάλο σχίσμα τού 1054 και την Μεταρρύθμιση (16ος αιώνας), το τρίτο μεγάλο γεγονός που ευθύνεται για την δημιουργία της δικής μας σύγχρονης μεταχριστιανικής-αντιχριστιανικής εποχής, είναι ο Διαφωτισμός.

Ο νέος αναγεννητικός προτεσταντικός τρόπος σκέψεως, η αμφισβήτηση της αυθεντίας της ιστορικής Εκκλησίας και οι ορθολογιστικές υπερβολές/ψυχοπαθητικές φαντασιώσεις τού Καλβίνου και των άλλων μεταρρυθμιστών, βρήκαν την λογική, την κοσμική τους κατάληξη, στους φιλοσόφους τού Διαφωτισμού, τον δέκατο όγδοο αιώνα.

Κατά τον δέκατο έβδομο και δέκατο όγδοο αιώνα, ορισμένοι Άγγλοι και Γάλλοι φιλόσοφοι (προτεστάντες κυρίως και παπικοί), άρχισαν να απομυθοποιούν κάθε πτυχή της θρησκείας, με ιδιαίτερη επιμονή στον Χριστιανισμό, ακόμη και την ιδέα ότι υπάρχει το υπερφυσικό, και να αντικαθιστούν τέτοιου είδους θρησκευτικές έννοιες με ό,τι αυτοί ονόμαζαν «λόγο» (αιτία). Έτσι θεοποίησαν την λογική, τον Ορθολογισμό.

Ο Διαφωτισμός γεννήθηκε ακριβώς μέσα στο εκρηκτικό περιβάλλον της αποσταθεροποιημένης βεβαιότητας της ιστορικής Χριστιανικής Πίστεως, τού ορθολογιστικού φραγκοπαπικού σχολαστικισμού, των νέων προτεσταντικών εθελοθρησκευτικών δογμάτων και τού άκαμπτου ορθολογιστικού καλβινικού ντετερμινισμού.6

Εκείνο που έκαναν οι φιλόσοφοι τού Διαφωτισμού ήταν, να εκκοσμικεύσουν την προτεσταντική επανάσταση και να την συμπληρώσουν με τον ίδιον εν πολλοίς τρόπο, που ο Δαρβίνος αργότερα εκκοσμίκευσε την θεολογική έννοια της επιλογής και την ονόμασε «φυσική επιλογή». Κάτι παρόμοιο έκανε και ο Μαρξ που εκκοσμίκευσε την καλβινική ιδέα τού απόλυτου προορισμού και την ονόμασε «ντετερμινισμό της ιστορίας».

Συνεπώς ο λεγόμενος Διαφωτισμός, ήγουν Σκοταδισμός, μπορεί να κατανοηθεί μόνο σαν το εκκοσμικευμένο νόθο παιδί τριών αντιδραστικών κινημάτων, τα οποία όλα εμφανίστηκαν εξ αιτίας της διαφθοράς της Παπικής Εκκλησίας: Τού κινήματος τού Σχολαστικισμού, της Αναγεννήσεως και της Μεταρρυθμίσεως. Απ' αυτή την άποψη ο Διαφωτισμός ήταν ένα κίνημα καθοδηγούμενο από ανθρώπους που απέρριψαν τις διδασκαλίες της ιστορικής Εκκλησίας, της Φραγκοπαπικής μετασχισματικής/μεταλλαγμένης «εκκλησίας» και, αφού δανείστηκαν κάποιες ορθολογιστικές επαναστατικές σελίδες από την Αναγέννηση και την νέα εθελοθρησκεία τού Προτεσταντισμού, άρχισαν να αμφισβητούν κάθε αυθεντία, ακόμη και αυτή την ιδέα της θείας τάξεως.

δ. Οικουμενισμός

Ο Οικουμενισμός είναι μια κίνηση, που διακηρύσσει ότι έχει ως σκοπό την ενότητα του διαιρεμένου χριστιανικού κόσμου (Ορθοδόξων, Παπικών, Προτεσταντών, κ.ά.). Ή ιδέα της ενότητας συγκινεί κάθε ευαίσθητη χριστιανική ψυχή και ανταποκρίνεται στους μύχιους πόθους της. Την ιδέα αυτή οικειοποιήθηκε ο Οικουμενισμός. Αλλά το ενωτικό αυτό όραμα, όραμα κατ’ εξοχήν πνευματικό, το στηρίζει κυρίως πάνω στις ανθρώπινες προσπάθειες και όχι στην ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Μόνο το Άγιο Πνεύμα μπορεί, όταν συναντήσει την ανθρώπινη μετάνοια και ταπείνωση, να κάνει αυτό το όραμα πραγματικότητα. Η ποθητή ενότητα, αν και όποτε συμβεί, δεν θα είναι ανθρώπινο κατόρθωμα, αλλά ένα θαύμα του Τριαδικού Θεού της Ορθοδόξου Πίστεως.

Οι ρίζες του Οικουμενισμού πρέπει ν' αναζητηθούν στον προτεσταντικό χώρο, στα μέσα του 19ου αι. Τότε κάποιες χριστιανικές ομολογίες, βλέποντας τον κόσμο να φεύγει από κοντά τους λόγω της αυξανόμενης θρησκευτικής αδιαφορίας και των οργανωμένων αντιθρησκευτικών κινημάτων, αναγκάστηκαν σε μια συσπείρωση και συνεργασία.

Σημαντική ώθηση στην δημιουργία της Οικουμενιστικής Κινήσεως έδωσε η απαράδεκτη συμμετοχή των Ορθοδόξων στην Οικουμενική Κίνηση, και το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, ιδιαίτερα μάλιστα με το Διάγγελμα του 1920, που, όπως αποδείχθηκε, αποτέλεσε την βάση και τον "Καταστατικό Χάρτη" της συμμετοχής των Ορθοδόξων στην Οικουμενιστική Κίνηση.7

Αυτή ή ενωτική δραστηριότητά τους έλαβε οργανωμένη πλέον μορφή, ως Οικουμενική Κίνηση, τον 20ό αι., και κυρίως το 1948, με την ίδρυση στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας του Παγκοσμίου Συμβουλίου των Εκκλησιών (Π.Σ.Ε.), που εδρεύει στην Γενεύη.

ε.  Η ορθολογιστική θεώρηση επιστημών και τεχνών

Στην εισαγωγή του βιβλίου του ο Max Weber, που είναι περίληψη των απόψεών του για την κοινωνιολογία της θρησκείας ξεκινάει από την άποψη ότι σ’ ένα συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, δηλαδή στην Μεσαιωνική Δύση, όλες οι επιστήμες και οι τέχνες απέκτησαν έναν ορθολογικό χαρακτήρα και μια ρατσιοναλιστική (ορθολογιστική) θεώρηση. Με αυτήν την άποψη, προσπαθεί να τεκμηριώσει την θεωρία ότι κάτι έγινε στον συγκεκριμένο αυτό χώρο και χρόνο που επηρέασε όλες τις επιστήμες, τις τέχνες και, βέβαια, την καπιταλιστική νοοτροπία.

Παραθέτουμε μερικές αναφορές στα επιχειρήματα του Max Weber:

.Πάντοτε σε όλες τις εποχές υπήρχε γνώση, παρατήρηση, επιστήμες, αλλά κατά τον Μεσαίωνα στην Δύση όλα αυτά απέκτησαν έναν εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα. Από τις αστρονομικές παρατηρήσεις των Βαβυλωνίων λείπει η μαθηματική θεμελίωση, όπως το έκαναν οι Έλληνες, από την γεωμετρία λείπει η απόδειξη, από τις ινδικές φυσικές επιστήμες, απουσιάζει η πειραματική μέθοδος. Το ίδιο συμβαίνει με την χημεία και την κινέζικη ιστοριογραφία, από την οποία λείπει η πραγματική μέθοδος του Θουκυδίδη. Η ινδική νομική διδασκαλία δεν διακρίνεται για μια έλλογη νομική επιστήμη, με τις συστηματικές μορφές σκέψεως, ενώ «μόνο στην Δύση διαμορφώνεται μια λογική κατασκευή με την μορφή του Κανονικού δικαίου». Όλοι οι λαοί είχαν μουσική παιδεία, αλλά όμως η ορθολογική αρμονική μουσική αναπτύχθηκε από την Αναγέννηση και μετά. Το ίδιο παρατηρείται στην αρχιτεκτονική και την γλυπτική. Παντού υπήρχαν ανώτερα πνευματικά ιδρύματα, «αλλά μια έλλογη, συστηματική και εξειδικευμένη επιδίωξη της επιστήμης, με εξασκημένο και ειδικευμένο προσωπικό, υπήρξε μόνο στην Δύση».

.Μελετώντας την ανθρώπινη ιστορία μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι σε όλες τις κοινωνικές μορφές υπήρχε ο υπάλληλος, αλλά μόνο στην Δύση όλοι οι πολιτικοί, τεχνικοί και οικονομικοί όροι ζωής εξαρτώνται ολοκληρωτικά «από μια ειδικά εξασκημένη οργάνωση της υπαλληλίας».8

.Κατά τον Μεσαίωνα στην Δύση όλες οι επιστήμες και οι τέχνες, ολόκληρος ο τρόπος ζωής αντιμετωπίσθηκαν ορθολογικά, εκλογικεύθηκαν και οργανώθηκαν με βάση το λογικό σύστημα. Αυτό τον βοηθά πολύ στο να αποδώσει όλη αυτήν την νοοτροπία στην μεταρρυθμιστική/προτεσταντική κίνηση που βασίστηκε στον ορθό λόγο και την ορθολογική σχέση του ανθρώπου με τον Θεό, τον πλησίον και την κοινωνία. Ο ορθός λόγος θεωρήθηκε ως το κέντρο της υπάρξεως του ανθρώπου.

.Μέσα στα πλαίσια αυτά, πρέπει να δούμε και την ύπαρξη του Καπιταλισμού. Πραγματικά, υπήρχε ένας προκαπιταλιστικός Καπιταλισμός. Γι’ αυτό και γίνεται σύγχυση μεταξύ αυτών των πραγμάτων.

στ. Ο ορθολογισμός στην οργάνωση των επιχειρήσεων και των δραστηριοτήτων του ανθρώπου.

Το κυνήγι του χρήματος, η επιθυμία του πλουτισμού, η επιθυμία για απόκτηση υλικών αγαθών και κεφαλαίου συνδέεται με τον άνθρωπο και μπορούμε να τα βρούμε σε κάθε φάση της ζωής του.  Η διαφορά είναι ότι στον δυτικό Μεσαίωνα, ο Καπιταλισμός προσέλαβε μια ορθολογική οργάνωση. Είναι η επιδίωξη του κέρδους «μέσα στο πλαίσιο μια μόνιμης ορθολογικά οργανωμένης καπιταλιστικής επιχειρήσεως και με κριτήριο την αποδοτικότητα».

Σε όλον τον κόσμο και σε όλες τις εποχές, υπήρχαν έμποροι και μεγαλέμποροι, αλλά μόνο στην Δύση αναπτύχθηκε ένας Καπιταλισμός «σε τύπους, μορφές και κατευθύνσεις, που δεν προϋπήρξαν πουθενά αλλού». Πραγματικά, στην Δύση αναπτύχθηκε μια ιδιαίτερη μορφή Καπιταλισμού, που συνίσταται «στην ορθολογική καπιταλιστική οργάνωση της (τυπικά) ελεύθερης εργασίας».

Σαφώς, λοιπόν, όταν κάνουμε λόγο για πνεύμα του Καπιταλισμού εννοούμε κυρίως αυτήν την ορθολογική οργάνωση της επιχειρήσεως, της εργασίας.

Αλλά αυτή η νέα τροπή και νέα θεώρηση της ζωής, δεν εξαντλείται μόνον στις επιστήμες, τις τέχνες και την οικονομική οργάνωση (Καπιταλισμό). Την συναντούμε σε όλες τις μορφές της ζωής των ανθρώπων.

Μολονότι πάντοτε υπήρχαν οργανώσεις, συντεχνίες, όμως δεν παρατηρούμε πουθενά αλλού, παρά μόνο στην Δύση, την έννοια του πολίτη και του αστού, το προλεταριάτο σαν τάξη. Αυτό το συναντούμε κυρίως στην Δύση, γιατί υπήρχε η «έλλογη οργάνωση της ελεύθερης εργασίας σαν επιχειρησιακή μονάδα». Και σε παλαιότερους χρόνους υπήρχαν ταξικοί αγώνες μεταξύ δανειστών και οφειλετών, μεταξύ κυρίων και δούλων κλπ., αλλά όμως αυτοί οι αγώνες διέφεραν από τους αγώνες που συνέβησαν κατά τον Μεσαίωνα στην Δύση.

Όπως, δηλαδή, η εκλογίκευση της ζωής και η ορθολογική οργάνωση του βίου στις δυτικές κοινωνίες του Μεσαίωνα επηρέασαν τις επιστήμες, τις τέχνες, τον Καπιταλισμό, έτσι ακριβώς επηρέασαν και τις λοιπές δραστηριότητες του ανθρώπου.

Ο Καπιταλισμός, όπως δημιουργήθηκε στην Δύση, ο λεγόμενος «σύγχρονος έλλογος καπιταλισμός», εκτός από τα μέσα της παραγωγής είχε ανάγκη και από ένα νομικό σύστημα και από μια διοίκηση με σταθερούς κανόνες λειτουργίας. Αυτό ακριβώς επιτεύχθηκε στην Δύση, όπου αναπτύχθηκε αυτός ο έλλογος Καπιταλισμός.

Τώρα πως και γιατί οι σύγχρονοι δυτικοί και ημέτεροι φωστήρες, ονόμασαν τον προτεσταντικό καπιταλισμό «έλλογο», όταν έχουν άπειρα παραδείγματα παράλογων-διαστροφικών απαιτήσεων από τους καπιταλιστές και καταστροφικών αποτελεσμάτων από την εφαρμογή του καπιταλισμού, για τους λαούς και τα κράτη, μόνον ένας ειδικός ψυχίατρος μπορεί να δώσει απάντηση!!!

Κατά τον Μεσαίωνα στην Δύση έγινε μια μεγάλη αλλαγή στον τρόπο ζωής των ανθρώπων. Κέντρο της ζωής του ανθρώπου έγινε ο ορθός λόγος και με αυτόν ο άνθρωπος ρύθμιζε όλες τις εκδηλώσεις και τις ενέργειές του. Το γεγονός είναι ότι στην διαφοροποίηση αυτή συνετέλεσε πολύ ο Προτεσταντισμός με την ρατσιοναλιστική θεώρηση των θεμάτων της ζωής. Οι θρησκευτικές ιδέες και συγκεκριμένα οι ιδέες της Μεταρρυθμίσεως, επέδρασαν στην ανάπτυξη του σύγχρονου οικονομικού πνεύματος.9

ζ. Η Διεθνής τοκογλυφία και ο αχαλίνωτος πλουτισμός

Η στάση του προτεσταντισμού απέναντι στο χρήμα και τον τόκο είναι Θετική. Για τον προτεστάντη η τοκογλυφία είναι απολύτως ηθική. Ο χρόνος είναι χρήμα, λέει ο Βενιαμίν Φρανγκλίνος. Όποιος κερδίζει πέντε και μετά κάθεται και τα ξοδεύει, στην ουσία χάνει. Άρα πρέπει να τα πιστώσει. Διότι ο τόκος είναι ο καρπός του χρήματος. Οι προτεστάντες θεωρούν ότι η συγκέντρωση πλούτου (πλουτισμός) είναι ένδειξη θεϊκής ευνοίας.

Αντιθέτως, οι Έλληνες πατέρες της ορθόδοξης εκκλησίας, αλλά και οι παπικοί ως ένα σημείον, δεν  δικαιολογούν τον τόκο. Τον καταδικάζουν. Ο τόκος, αυτό το θεμέλιο της καπιταλιστικής λογικής, νομιμοποιήθηκε ανθρωπίνως, μόνον μετά την Γαλλική επανάσταση. Μέχρι τότε ήταν κατακριτέος.

Οι ορθόδοξοι, θεωρούν τον τόκο αντιχριστιανικό, όπως ακριβώς και ο Αριστοτέλης, που τον χαρακτήριζε «ου κατά φύσιν», διότι δεν έχει όρια: «…εις άπειρον αύξουσιν το νόμισμα», έλεγε για τους τοκογλύφους. Και μια απόκτηση που δεν έχει όρια είναι αφύσικη, απάνθρωπη, επικίνδυνη, καταστροφική.

       Ο Θεός δεν επιτρέπει τον άδικο και ανήθικο πλουτισμό όταν προέρχεται από πλεονεξία, τοκο-γλυφία, κλοπή, αδικία ή κάποια βία (π.χ. πόλεμος), καθ’όσον «αυτός που επίμονα επιθυμεί τον πλουτισμό, λέει ο Θεοδώρητος ο Κύρου, και τα πάντα χρησιμοποιεί για να τον αποκτήσει, δεν θα κορέσει την επιθυμία του ποτέ» (αχαλίνωτος πλουτισμός). Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν ΟΛΟΙ οι πατέρες της Ορθόδοξης εκκλησίας.10

Η προτεσταντική Ηθική, σε πλήρη αντίθεση με την Ορθόδοξη Ηθική, χαρακτηρίζεται από την θετική στάση του προτεσταντισμού  απέναντι στο χρήμα και τον τόκο, που είναι το κομβικό σημείο της καπιταλιστικής λογικής. Οι προτεστάντες φρονούν ότι:

(1). Ο χρόνος είναι χρήμα.

Αυτό σημαίνει πως δεν πρέπει να υπολογίζεις μόνον αυτά που κερδίζεις κάθε μέρα, αλλά και το κόστος ευκαιρίας. Δηλαδή αυτό που χάνεις, όταν παραμένεις ανενεργός. Επομένως όχι στην ραστώνη και στο χάσιμο χρόνου, διότι έτσι χάνουμε χρήματα.

(2). Η πίστωση είναι χρήμα.

Δηλαδή εάν κάποιος μου αφήσει στα χέρια μου το χρήμα του- για παράδειγμα μια τράπεζα- με καλούς όρους πιστώσεως, τότε έχω ευκαιρία να κερδίσω με καλή χρήση της πιστώσεως και με εργασία. Το χρήμα φέρνει  χρήμα. Αυτή είναι η ηθική του τόκου, που τόσο είχε απαξιωθεί από την πατερική διδασκαλία. «Να θυμάσαι πως το χρήμα έχει αναπαραγωγική και καρποφόρα φύση», λέει ο Φραγκλίνος. Όσο μεγαλύτερο κεφάλαιο διαθέσεις, τόσο περισσότερο θα κερδίσεις.

(3). Η φιλανθρωπία δεν είναι λύση.

Για τον προτεστάντη η ευθύνη ανήκει στο άτομο. Αυτό έχει τον απόλυτο έλεγχο των πράξεών του, οπότε η φιλανθρωπία συγκρούεται με την βασική ηθική αρχή της ατομικής ευθύνης. Ο προτεστάντης κουακέρος (quaker) Έμερσον11 έγραψε τις πιο καυστικές γραμμές εναντίον της φιλανθρωπίας, ως μιας υποκριτικής και ανώφελης πράξεως. Το θέμα, έλεγε, δεν είναι να βοηθούμε τους αναξιοπαθούντες, αλλά να τους πείσουμε να προσπαθήσουν να εργαστούν τίμια και αποτελεσματικά. Για όλους υπάρχουν ευκαιρίες.

Υπό αυτές τις συνθήκες, παραλλήλως με το τραπεζικό σύστημα, που ερρίζωσε με τις «ευλογίες» του προτεσταντισμού, άνθισε ο καπιταλιστικός τοκισμός που τελικώς μετεξελίχθηκε σε τοκογλυφία των τραπεζιτών- δανειστών, τουτέστιν σε διεθνή τοκογλυφία του (διεθνούς) τραπεζικού Συστήματος.

                                                                                                                   Συνεχίζεται

---

1 Προτεσταντικές καταβολές. Σεβ. Ναυπάκτου και Αγ. Βλασίου, Ιεροθέου. Πηγή: Απόσπασμα από το βιβλίο: «Γέννημα και θρέμμα Ρωμηοί» σελ. 123-184.----Προτεσταντική ηθική και το πνεύμα της κρίσης, Βασίλειος Αδαμίδης  κάτοχος Μεταπτυχιακού διπλώματος στον τομέα του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Σχέσεων και υποψήφιος Διδάκτωρ Νομικής του Πανεπιστημίου του Έξετερ---- Max Weber: Η Προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού, μετάφραση Μ. Γ. Κυπραίου, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1993. ---- Συνωμοσία και Αγάπη, Ιωάννου Αντωνοπούλου, Αθήναι, 1979, σ.215-222.---- Χριστιανισμός και καπιταλισμός, Ι. Ταχού, Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής έρευνας, 3 Οκτ. 2012.

2 Το στερεότυπο «οι  (χριστιανοί) τεμπέληδες του Νότου» που τρέφονται από «τους(προτεστάντες) εργατικούς του Βορρά», σηματοδοτεί την υποσυνείδητη πίστη στο ότι οι τελευταίοι ανήκουν στους εκλεκτούς του Θεού. Η εκλογή τους από την Θεία Πρόνοια, όπως διδάσκει ο προτεσταντισμός, αποδεικνύεται από την οικονομική κι’ επαγγελματική επιτυχία των κρατών τους. Αυτοί οφείλουν να κάνουν το παν ώστε να διατηρηθεί αυτή η κατάσταση. Η επίπλαστη αποστροφή των παπικών και ιδιαιτέρως των προτεσταντών, προς τις απολαύσεις της ζωής, συμπυκνώνεται στην άποψη ότι οι Μεσογειακοί λαοί ζουν μόνο για τις διασκεδάσεις (και μάλιστα με την χρηματοδότηση των επιτυχημένων εκλεκτών του «Βορρά»).

3 Υπάρχουν δύο βασικές ερμηνείες για την γένεση του Καπιταλισμού. Η μία ότι ο Καπιταλισμός είναι καρπός του Παπισμού με την φεουδαλιστική του νοοτροπία, και η άλλη ότι είναι προϊόν και γέννημα του Προτεσταντισμού, με την ιδιαίτερη ηθική που έχει αναπτύξει.

Πέραν από την ύπαρξη των θεωριών αυτών και την προσπάθεια να βρεθεί μία αρμόζουσα απάντηση, το γεγονός είναι ότι ο Καπιταλισμός είναι γέννημα της δυτικής μεταφυσικής, όπως βιώθηκε τόσο από τον Παπισμό όσο και από τον Προτεσταντισμό. Ιδιαίτερη και προσεκτική έρευνα μπορεί να αποδείξει ότι και οι δύο αυτές «χριστιανικές» ομολογίες (Παπισμός – Προτεσταντισμός), στο θεωρητικό και θεολογικό επίπεδο, έχουν επηρεασθεί από τις θεωρίες για τον απόλυτο προορισμό. Πραγματικά, γνωρίζουμε ότι οι Φράγκοι στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν δική τους θεολογία που να αντιπαρατεθεί στην θεολογία των Ρωμηών, χρησιμοποίησαν τις απόψεις του ιερού Αυγουστίνου, χωρίς να αναφέρουν το γεγονός της μετανοίας του και της απορρίψεως των διατυπωθεισών αρχικώς θέσεών του.

4 Πολιτική Ορολογία, Δημήτρης Ευαγγελίδης, εκδ. ΛΑΒΡΥΣ, 1979, σ.63.

5 O Μαξιμίλιαν Καρλ Έμιλ Βέμπερ,(21 Απριλίου 1864 - 14 Ιουνίου 1920), ήταν Γερμανός κοινωνιολόγος και πολιτικός οικονομολόγος, του οποίου οι ιδέες επηρέασαν την κοινωνική θεωρία, την κοινωνική έρευνα και το σύνολο της επιστήμης της κοινωνιολογίας. Εδίδαξε κοινωνιολογία στο Βερολίνο, στο Φρεϊμβούργο (Freiburg), στην Χαϊδελβέργη, στην Βιέννη και στο Μόναχο. Στα συγγράμματά του ο Max Weber προσδίδει μεγάλη σημασία, αξία και σπουδαιότητα και αναπτύσσει την θέση του ότι τα χαρακτηριστικά της οικονομίας προσδιορίζονται από τον θρησκευτικό παράγοντα. Αυτός ακριβώς ο παράγοντας, συνετέλεσε στο να κλονισθούν τα θεμέλια του ιστορικού υλισμού, του Marx και του Engels. Ο Max Weber στο βιβλίο του, «Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού» θα αναπτύξει την θέση ότι, κατά τον Μεσαίωνα στην Δύση έγινε μια μεγάλη αλλαγή στον τρόπο ζωής των ανθρώπων. Κέντρο της ζωής του ανθρώπου έγινε ο ορθός λόγος και με αυτόν ο άνθρωπος ρύθμιζε όλες τις εκδηλώσεις και τις ενέργειές του. Οι θρησκευτικές ιδέες και συγκεκριμένα οι ιδέες της Μεταρρυθμίσεως επέδρασαν στην ανάπτυξη ενός οικονομικού πνεύματος. Στην διαφοροποίηση αυτή συνετέλεσε πολύ ο Προτεσταντισμός με την ρασιοναλιστική θεώρηση των θεμάτων της ζωής.

6 Ντετερμινισμός ή Αιτιοκρατία, είναι η φιλοσοφική άποψη, σύμφωνα με την οποίαν, δοθείσης μιας καταστάσεως μπορούμε κατόπιν πλήρους περιγραφής και αναλύσεώς της, να προσδιορίσουμε την νέαν κατάσταση που θα προκύψει εξ αυτής. Κατά την αιτιοκρατική άποψη, η εκλογή μιας ενεργείας ή πράξεως υπό ενός ατόμου δεν είναι αποτέλεσμα ελευθέρας βουλήσεως (ΣΣ: Πλήρης ταύτιση με την προτεσταντική αντίληψη περί απολύτου προορισμού και ανυπαρξίας ελευθέρας βουλήσεως), αλλά καθορίζεται υπό μιας αλληλουχίας αιτιών, οι οποίες είναι ανεξάρτητες της θελήσεως του ατόμου. Πηγή: Πολιτική Ορολογία, Δημήτρης Ευαγγελίδης,εκδ. ΛΑΒΡΥΣ, 1979, σ.11.

7 Το Διάγγελμα αυτό ήταν κάτι το πρωτόγνωρο στην ιστορία της Εκκλησίας, φορά επίσημο ορθόδοξο κείμενο χαρακτήριζε όλες τις ετερόδοξες Κοινότητες της Δύσεως "Εκκλησίες", «ως συγγενείς και οικείας εν Χριστώ και συγκληρονόμους και σύσσωμους της επαγγελίας του Θεού». Έτσι ανέτρεπε την ορθόδοξη εκκλησιολογία. Και για να μην αναφερθούμε σε παλαιότερες εποχές, φτάνει να θυμηθούμε ότι λίγα χρόνια νωρίτερα (1895) το ίδιο Πατριαρχείο, σε εγκύκλιο του τοποθετούσε τον Παπισμό εκτός Εκκλησίας, επειδή εισήγαγε «αιρετικάς διδασκαλίας και καινοτομίας». Για αυτό και καλούσε τους Δυτικούς Χριστιανούς να επιστρέψουν στους κόλπους της μιας Εκκλησίας, δηλαδή της Ορθοδοξίας.

Το Διάγγελμα του 1920, έχοντας ως πρότυπο την διακρατική «Κοινωνία των Εθνών», πρότεινε την σύμπηξη μιας «συνάφειας και κοινωνίας μεταξύ των Εκκλησιών», με κυριότερους στόχους: α) Την επανεξέταση των δογματικών διαφορών με συμβιβαστική διάθεση, β) Την παραδοχή ενιαίου ημερολογίου (η μερική εφαρμογή του οποίου, επέφερε, δυστυχώς, ενδοορθόδοξο εορτολογικό διχασμό), και γ) Την συγκρότηση παγχριστιανικών συνεδρίων.
Εκτός από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, όλες σχεδόν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες ζήτησαν σταδιακά να γίνουν, και έγιναν, δεκτές ως μέλη του Π.Σ.Ε. Μερικές, ωστόσο, αναγκάστηκαν αργότερα ν' αναδιπλωθούν και ν' αποχωρήσουν, καθώς αφ’ ενός παρακολουθούσαν με απογοήτευση τον εκφυλισμό του και αφετέρου πιέζονταν από τις έντονες αντι-οικουμενιστικές αντιδράσεις του ποιμνίου τους. Εύλογο πρόβαλλε το ερώτημα: Πώς, άραγε, μπορεί ή Ορθοδοξία να είναι ενταγμένη ως "μέλος" σε "κάτι", την στιγμή που ή ίδια είναι το "όλον", το Σώμα του Χρίστου, και που καλεί όλους να γίνουν μέλη Του; Η παρουσία, άλλωστε, των Ορθοδόξων Εκκλησιών στις Συνελεύσεις του Π.Σ.Ε., λόγω του τρόπου συγκροτήσεως και λειτουργίας του, ήταν πάντα ισχνή, ατελέσφορη και διακοσμητική.

8 Max Weber: Η Προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού, μετάφραση Μ. Γ. Κυπραίου, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1993, σελ. 11-14.

9 ένθ. ανωτ. σελ. 14-24.

10 Ο Μέγας Βασίλειος γράφει (Κατά τοκιζόντων, 2): «Ψεύδους αρχή το δανείζεσθαι˙ αχαριστίας αφορμή, αγνωμοσύνης, επιορκίας», και (Κατά τοκιζόντων, 3) «Πλούσιος είσαι; Μη δανείζεσαι. Φτωχός είσαι; Μη δανείζεσαι», και «μην αποκτήσεις πείρα του αλλόκοτου αυτού θηρίου, του τόκου» και (Κατά τοκιζόντων, 5): «Εκατοστολόγοι και δεκατοστολόγοι λέγονται μερικοί, φρικτά και να ακούγονται ονόματα, μηνιαίοι απαιτητητές, σαν τους επιληπτικούς κατά τις περιόδους της Σελήνης επιτίθενται στους φτωχούς, για την πονηρή δόση τους» και (PG 95, 1372B) «σκίσε, άνθρωπε, το άδικο γραμμάτιο, ώστε να λυθεί η αμαρτία. Εξάλειψε την ομολογία των βαρύτατων τόκων».

Για τον άγιο Γρηγόριο Ναζιανζηνό ο τόκος μιαίνει την γη (Λόγος ιστ΄, 18): «Ο δε τόκος και πλεονασμοίς την γην εμίανε». Κατακρίνονται οι «σιτοκάπηλοι» και γενικά όσοι έμποροι καραδοκούν για οικονομικά δύσκολες εποχές, ώστε να αισχροκερδίσουν (Λόγος ιστ΄, 19): «Τι προς ταύτα ερούμεν, οι σιτώναι και σιτοκάπηλοι, οι τηρούντες τας των καιρών δυσκολίας, ίνα εμπορήσωμεν, και ταις αλλοτρίαις συμφοραίς εντρυφήσωμεν».

Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης ισχυρίζεται ότι, η τοκογλυφία είναι μια μορφή ληστείας και φόνου (Εις τον Εκκλησιαστήν, 3), παρα φύσιν πράγμα που δημιουργήθηκε από τους φιλοχρήματους: «Της πονηράς επινοίας τον τόκων, ην άλλην τις ληστείαν και μιαιφονίαν ονομάσας, ουκ αν αμάρτοι του δέοντος. Ή τι γαρ διαφέρει λαθραίως εκ τοιχωρυχίας αλλότρια ληισάμενον έχειν, και τω φόνω του παροδεύοντος, δεσπότην εαυτόν των εκείνου ποιείν, ή δια της των τόκων ανάγκης κτάσθαι τα μη προσήκοντα; Ω κακής προσηγορίας! Τόκος όνομα της ληστείας γίνεται. Ω πονηράς συζυγίας, ην η φύσις μεν ουκ εγνώρισεν, η δε των φιλοχρηματούντων νόσος εν τοις αψύχοις εκαινοτόμησεν!».

Ο Γρηγόριος προειδοποιεί όσους σκοπεύουν να δανειστούν ότι αρραβωνιάζονται με την πενία με πρόσχημα της ευεργεσίας (Κατά τοκιζόντων, 3): «Ο γαρ έντοκον χρυσόν υποδεχόμενος, αρραβώνα πενίας λαμβάνει εν προσχήματι ευεργεσίας, όλεθρον επεισάγων τη  οικία» και υποστηρίζει ότι ο τοκογλύφος εμπιστεύεται περισσότερο τους ανθρώπους από το Θεό, τον οποίο καθυβρίζει (Κατά τοκιζόντων, 4) καθώς και ότι αν δεν υπήρχε το πλήθος των τοκιστών, δε θα υπήρχε το πλήθος των φτωχών (Κατά τοκιζόντων, 4). Γι’ αυτό προτείνει μόνο τη δωρεά ή το δάνειο δίχως τόκο (Κατά τοκιζόντων, 11): «Εγώ πρώτον μεν το δωρείσθαι κηρύσσω και παραγγέλλω. Έπειτα και το δανείζειν παρακαλώ. Ποιείν δε τούτο μη μετά τόκων μηδέ πλεονασμών. Ομοίως γαρ ένοχος τιμωρία, και ο μη διδούς δάνεισμα, και ο μετά τόκων διδούς».

Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς υπενθυμίζει (Στρωματείς, 2, 18): «Ο νόμος απαγορεύει αδελφώ δανείζειν˙ (αδελφόν ονομάζων ου μόνον τον εκ των αυτών φύντα γονέων, αλλά και ος αν ομόφυλος ή ομογνώμων τε και του αυτού λόγου κεκοινωνηκώς), ου δικαιών εκλέγειν τόκους επί χρήμασιν».

Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος (325 μ.Χ.) ορίζει (κανών ΙΖ’) ότι αν κανείς κληρικός λαμβάνει τόκους, πρέπει να καθαιρεθεί και «αλλότριος του κανόνος έσται».

Ο Μέγας Αντώνιος (Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων και Συγγραφέων, τ. 40, 36, 23) προτρέπει στο δανεισμό δίχως τόκο.

11 Ραλφ Γουάλντο Έμερσον ( 1803-1884 , Αμερικανός φιλόσοφος).

Αντιπροσωπευτικά του έργα: "Essays" (Δοκίμια, 1841, 1844), " Representative Men" (ιστορικές βιογραφίες, 1850) , "The Conduct of Life" (1860).

Quakers or Friends (Κουακέροι ή φίλοι): Είναι μέλη μιας προτεσταντικής παραφυάδος που  είναι γνωστή ως «Θρησκευτική κοινωνία Φίλων». Αre members of a group of religious Christian movements which is known as the Religious Society of Friends in Europe, Australia, New Zealand and parts of North America; and known as the Friends Church in Africa, Asia, South America and parts of the US. The movements were originally, and are still predominantly based on Christianity. Members of the movements profess the priesthood of all believers, a doctrine derived from 1 Peter 2:9. They include those with evangelical, holiness, liberal, and traditional Quaker understandings of Christianity. To differing extents, the different movements that make up the Religious Society of Friends/Friends Church avoid creeds and hierarchical structures. In 2007, there were approximately 359,000 adult Quakers.