Η ΣΗΜΑΙΑ  ΤΟΥ  ΓΕΝΟΥΣ  ΤΩΝ  ΕΛΛΗΝΩΝ

ΜΕΡΟΣ 10^o

9. Η Εθνική Σημαία κατά τον υπέρ Εθνικής Ανεξαρτησίας αγώνα.

Στις 26 Οκτ. 1820, λίγους μήνες πριν αποφασισθεί επισήμως  η κήρυξις της Εθνικής Επαναστάσεως, ο στρατηγός Μάρκος Μπότσαρης ύψωνε την σημαία-σύμβολο κατά της τυραννίας στους αιματόβρεκτους βράχους του Σουλίου.  Επί της ολόλευκης εκείνης σημαίας του Μπότσαρη εφέρετο η εικόνα του Ελευθερωτού των αιχμαλώτων Αγίου Γεωργίου καθώς και σταυρός πλαισιούμενος υπό δάφνης με την επιγραφήν Ελευθερία, θρησκεία, Πατρίς1.

Peter Von Hess. «Ο Μ. Μπότσαρης μετά 300 ανδρών

Εν Καρπενησίω αποθνήσκει τροπαιοφόρος». Η απεικόνιση του ετοιμοθανάτου

παλικαριού που θυσιάζεται για την πατρίδα και την θρησκεία

ήταν προσφιλές θέμα στην εικονογραφία του Αγώνα. Ο καλλιτέχνης

προσδίδει λαμπρό θάνατο στον ήρωα, τοποθετώντας στα χέρια του συμπολεμιστή του την Ελληνική σημαία που περιβάλλει τον νεκρό

(Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)

Σ’ ένα γράμμα τους, στις 28 Ιουνίου 1821 οι Έλληνες Αρβανίτες Μάρκος Μπότσαρης και Κίτσος Τζαβέλλας, προς τους κατοίκους της Πάργας, γράφουν: «Είμαστε Έλληνες, πιστοί στον όρκο μας….Ο όφις επατάχθη από τον Σταυρόν….δράμετε υπό τας σημαίας ημών. Η ιερά σημαία του Σταυρού κυματίζει απανταχού της Ηπειρωτικής ακτής…Αι σημαίαι ημών φέρουσιν ένα Σταυρόν και ένα στέφανο εκ δάφνης. Ελευθερία! Θρησκεία! Πατρίς! Ιδού το έμβλημα ημών».

Ο σημαιοφόρος του Μάρκου Μπότσαρη, ωνομάζετο Κοντογούρης Καλόγερος και κατήγετο από το Μαντούκιο Κερκύρας.

Ο Τούσιας Μπότσαρης, είχε σημαία δώρο της Μεγ. Αικατερίνης, με παράσταση του Αγίου Γεωργίου στην μία πλευρά και του αγίου Δημητρίου στην άλλη και επιγραφή «Απόγονοι του Πύρρου»

 Η ζωγραφισμένη διπλής όψεως σημαία του Τούσια Μπότσαρη-

δώρο της Μεγάλης Αικατερίνης- φέρει τον Άγιο Γεώργιο και τον Άγιο Δημήτριο με την επιγραφή ΑΠΟΓΟΝΗ ΤΟΥ ΠΗΡΟΥ. Υπήρξε σημαία του Σουλίου

και της Εξόδου των Ελευθέρων «Πολιορκημένων» στις 10 Απριλίου 1826.

Η πρώτη σημαία του Αγώνα είναι αυτή που υψώθηκε από τον γενικό έφορο της αρχής Αλέξανδρο Υψηλάντη στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και σήμανε την έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως. Σε πανηγυρική τελετή, πραγματοποιήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1821 ο καθαγιασμός της σημαίας της Επαναστάσεως στον ιερό Ναό των Τριών Ιεραρχών από τον Μητροπολίτη Ιασίου Βενιαμίν.

Την σκηνή αυτή της ενάρξεως του αγώνα απεικονίζει ο V. Kaltzer στη σύνθεση «Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης υψώνει τη σημαία της ανεξαρτησίας στην πλατεία του «Ιασίου». Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης υψώνει κόκκινη σημαία με τη μορφή της Παναγίας και την επιγραφή Ανεξαρτησία, ενώ οι στρατιώτες και το πλήθος επευφημούν.          

Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές η σημαία του Αλεξάνδρου Υψηλάντη αποτελείτο από τρεις οριζόντιες ζώνες: μαύρη, λευκή, κόκκινη. Από την μία όψη, στο κέντρο της μεσαίας ζώνης, έφερε τον μυθικό φοίνικα με την επιγραφή κυκλικά «εκ της στάχτης μου αναγεννώμαι» και από την άλλη είχε σταυρό κόκκινο μέσα σε στέφανο δάφνης και την επιγραφή «εν τούτω νίκα».

 

Kaltzer Vine. Ο «γενικός έφορος της αρχής» Αλέξανδρος Υψηλάντης

Υψώνει την σημαία της ανεξαρτησίας στην κεντρική πλατεία του Ιασίου.

Ομοίωμα της τρίχρωμης σημαίας με τον σταυρό και το φοίνικα, που ύψωσε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, στο Ιάσιο, κατά την είσοδό του στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, 22 Φεβ 1821

 

Σημαιοφόρος εκείνης της σημαίας ήταν ο ήρως Κόκας ή Πίτζας ή Πίπης από τον Βούνο της Χειμάρρας2.  

Κατά μερικούς ερευνητές, τα χρώματα εκείνης της σημαίας τα οποία μεταχειρίσθηκαν και άλλοι οπλαρχηγοί είχαν την εξής έννοια:

-  Το ερυθρούν, εδήλωνε την δι΄ αίματος ανάκτησιν της ελευθερίας των Ελλήνων.

-  Το λευκόν, συμβόλιζε την Ελευθερίαν.

- Το μέλαν, συμβόλιζε τον θάνατο των Ελλήνων δια του οποίου θα ανεκτάτο η Ελευθερία.

Παρομοίαν σημαίαν με κυανούν Σταυρόν, μετεχειρίσθησαν οι Πελοποννήσιοι  αρχηγοί.

Χρησιμοποιούσαν συνήθως τις εικόνες των Αγίων Γεωργίου και Δημητρίου, με εξαίρεση τους Κολοκοτρωναίους που είχαν επιδείξει λευκή σημαία με κυανού σταυρό.

Την 21^η Μαρτίου του 1821 και πριν την επίσημη έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως, στην Πόλη των Πατρών, ο Ανδρέας Λόντος, χρησιμοποίησε για την κατάληψη του φρουρίου της, ερυθρή σημαία, με μαύρο σταυρό, που κάθεται πάνω σε ανεστραμμένη ημισέληνο, από την μία μόνο πλευρά της. Για την σημαία αυτή (κατακόκκινη) αναφέρεται ότι μόλις την είδαν, οι οχυρωμένοι στο φρούριο των Πατρών Τουρκαλβανοί, ξεγελάστηκαν και πίστεψαν πως αυτή η σημαία ανήκε σε Τούρκους που έρχονταν προς βοήθειά τους, οπότε άφησαν τους επαναστατημένους Έλληνες να πλησιάσουν ανενόχλητοι το φρούριο.

Την 22^αν  Μαρτίου 1821 οι Ζαϊμαι, Λόντος και Ρούφοι ύψωσαν  εις Πάτρας ερυθράς σημαίας μετά μελανού Σταυρού, υπό τον οποίον εφέρετο λευκή ανεστραμμένη η ημισέληνος.

Σημαία Ανδρέα Λόντου

 Σημαία που χρησιμοποίησε ο Ανδρέας Λόντος στις 21-3-21 όταν μπήκε στην Πάτρα και ευλογήθηκε την 22-3-1821,κατ’άλλους την 23-3-1821,στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό.

 Σημαία που χρησιμοποίησε στις μάχες του στο Πήλιο ο Άνθιμος Γαζής. Η σημαία είναι από το οικόσημο του πρώτου βασιλιά της Ιερουσαλήμ Γοδεφρείδου το 1099-1100.

 Σημαία του Γεωργίου Σισίνη την ύψωσε στην Ήλιδα το 1821. Περιέχει τα σύμβολα  του ''εφοδιαστικού των ιερέων'' της Φιλικής Εταιρείας.Την σχεδίασε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός.

Τας σημαίας ευλόγησε ο Επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός, στην Πλατεία του Αγίου Γεωργίου, μέσα σε ζητωκραυγές του λαού και με την ευχή: «Και στην Πόλη να δώσει ο Θεός»3. Την ιδίαν ημέραν ο αρχιεπίσκοπος και οι προεστοί απέστειλαν διακήρυξη προς τους προξένους των ευρωπαϊκών χωρών στην Πάτρα.

Την 25^ην Μαρτίου 1821,όπως είχε αποφασισθεί σε προηγηθείσα σύσκεψη στο Αίγιο (Βοστίτσα) ολόκληρο το ΄Εθνος εξηγέρθη, υπό τας ευλογίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Την Ιεράν σημαίαν είχε υψώσει εις την Αγίαν Λαύραν την 8/20 Μαρτίου 1821 ο Αρχιεπίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός (Γαλλική εφημερίδα «Le Constitutionnel», Παρίσι, 6 Ιουνίου 1821). Η σημαία αυτή είναι το λάβαρο της Αγίας Λαύρας και φέρει επί βυσσινοχρόου Χρυσκοκεντήτου επιπέδου μετά χρυσών κροσσών, την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. 

 Την έναρξη της επανάστασης σημείωσε το λάβαρο της Αγίας Λαύρας που υψώθηκε από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. Αυτό φέρει την εικόνα της κοιμήσεως της Θεοτόκου και ήταν παραπέτασμα της Βασιλικής Πύλης του παλιού ναού της μονής.

Οι Κολοκοτρωναίοι από το 1806 μετεχειρίζονται συνήθως λευκήν σημαίαν μετά κυανού σταυρού του Αγίου Ανδρέα, στο κέντρο.

«Την σημαία εσχημάτισεν προχείρως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης από κοινό ιστό, μόνον σημειώσας επί τούτων έμβλημα τον Σταυρόν» γράφει ο ιστορικός Φιλήμων. Έλεγε ο γέρος του Μωριά για την σημαία προτρέποντας τους Έλληνες:

«Γενικώς οπλισθείτε με ανοικτά μπαϊράκια

και τρέξατε εναντίον του εχθρού της πίστεως

και της πατρίδος. Η ώρα έφτασε. Το στάδιον της

δόξης και της ελευθερίας ηνοίχθη. Τα πάντα

εδικά μας και ο Θεός του παντός μεθ’ ημών έσεται.

Μη πτοηθείτε εις το παραμικρόν.

Εμπρός έλληνες. Εμπρός»

Τα νησιά του Αιγαίου πελάγους όπως προείπαμε, ύψωσαν κυανάς σημαίας μετ΄ ερυθρών πλαισίων και λευκού σταυρού, φέροντος ένθεν και ένθεν άγκυρα και λόγχην ως σύμβολα του ναυτικού και υπό τον σταυρόν λευκήν ανεστραμμένην ημισέληνον και επιγραφάς «΄Η ταν ή επί τας» και «Ελευθερία ή Θάνατος».

 Οι σημαίες των Σπετσών και των Ψαρών έφεραν την επιγραφή "Ελευθερία ή Θάνατος" . Την σημαία την χρησιμοποιήσε αργότερα και ο Ανδρέας Μιαούλης.

Η σημαία τού Υδραίου Καπετάνιου Γεωργίου Σαχτούρη (1783-1841).

Ο Αθανάσιος Διάκος στην Δωρίδα, ο προεστώς των Σερρών Εμμανουήλ Παππάς, οι Χάψας, Λιακόπουλος, Μίνας, Ζαφειράκης, Λογοθέτης, Καρατάσος, Γάτσος,  Νικόλαις Τσάμης και άλλοι οπλαρχηγοί, σε διάφορες επαρχίες της Μακεδονίας, καθώς και ο Μπούσιγας στις Θήβες, ύψωσαν λευκές σημαίες με την εικόνα του Αγίου Γεωργίου.

Σημαία Αθανάσιου Διάκου

Σημαία Μακεδόνων αγωνιστών του 1821 με την επιγραφή

ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΗ και το όνομα καπετάνιου ΝΗΚΟΛΑ ΤΣΑΜΗΣ

(Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)

Η σημαία με την οποία άρχισε η επανάσταση στα Σάλωνα (Άμφισσα).

Η σημαία αυτή είναι όμοια με εκείνη που  ύψωσε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης το Φεβρουάριο 1821 στο Ιάσιο Μολδαβίας
(Πίνακας του Λουί Ντιπρέ)

 Η σημαία τής ηρωϊκής Μάνης. Η επιγραφή αναφέρει «ΝΙΚΗ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ» και όχι «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ», διότι η Μάνη δεν κατακτήθηκε ποτέ από τους Οθωμανούς. Κατά την διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας, η Μάνη ήταν ο τόπος στον οποίο ζούσαν ελεύθεροι άνθρωποι κατά την περίοδο της δουλείας. Η επιγραφή στο κάτω μέρος αναφέρει «Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ»

 

Σώμα Ανατολικής Μάνης

Σημαία με τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας και αλληγορικές παραστάσεις. Τη σημαία έφερε το υπό τον Πιέρρο Γρηγοράκη-Τζανετάκη σώμα της Ανατολικής Μάνης κατά την πολιορκία και την άλωση της Μονεμβασίας το 1821

Οι Καλαρρυτινοί στην ΄Ηπειρο, ύψωσαν Ερυθράν Σημαίαν μετά λευκού Σταυρού. Ο Αγγελής Κουμανιώτης λευκή σημαία μετά σταυρού επί του Κοντού. Ο Πλαπούτας του οποίου σημαιοφόρος υπήρξε ο Μωαμεθανός Αλβανός Σουσμάς αγάς, λευκήν σημαίαν μετά κυανού Σταυρού, επί του οποίου εφέροντος τα γράμματα Ι.Χ.Ν.Κ (Ιησούς Χριστός Νικά).

Η σημαία τού Δημητρίου Πλαπούτα (1786-1864). Είναι και αυτή μία από τις πολλές σημαίες οι οποίες εχρησιμοποιήθησαν κατά τον πρώτο χρόνο τής Επαναστάσεως.

Ο Παπαφλέσσας αντί σημαίας έφερε μέγα σταυρόν, τον οποίον κρατούσε προπορευόμενος  του σταυρού, κάποιος πελώριος μοναχός Παπατούρτας καλούμενος.

Κατά την μάχη του Μανιακίου, στο ταμπούρι του Παπαφλέσσα αναμείχθηκαν τούρκοι και Έλληνες και έγιναν όλοι ένα. Όπως και οι εχθροί, όλοι φόραγαν κόκκινες στολές «ο τόπος όλος εκοκκίνησε από αυτές και από τα αίματα».

Ο σημαιοφόρος του Παπαφλέσσα, ο Δημήτριος από την Χίο, για να μην πέσει η σημαία στα χέρια του εχθρού την σκίζει, την χώνει στο στήθος του, σπάζει και τον σταυρό του κονταριού και τον βάζει στο σελάχι του και με το σπαθί στο χέρι σαν αστραπή ορμά πάνω στο τούρκικο ασκέρι και φεύγει. Η «παλληκαριά του είναι αμίμητος» γράφει ο Φωτάκος στα απομνημονεύματά του.

Κατά την πρώτην σημαντικήν νίκην του αγώνος, την άλωση της Τριπόλεως, οι ΄Ελληνες κρημνίσαντες εκ του διοικητηρίου την Τουρκικήν σημαίαν αντικατέστησαν αυτήν δι΄ Ελληνικής, σχηματισθείσα ως εξής:

΄Ενας ιερεύς (άλλοι των οποίων λέγουν ότι ήτο ο ίδιος ο Παπαφλέσσας και μερικοί ο Θεόφιλος Καϊρης) έσχισε το εσωράσσόν του, το οποίον ήταν κυανούν, ένας δε στρατιώτης ονόματι Κεφαλάς ή Κεφάλας, έσχισε δύο λόξες της λευκής Φουστανέλλας του, με τις οποίες σχηματίσας σταυρόν, έρραψε επί του ράσου την ούτω σχηματισθείσα σημαίαν, την οποίαν ύψωσαν, εν μέσω αλαλαγμών, ως σύμβολο της νίκης κατά του τυράννου και της συνεχίσεως του απελευθερωτικού αγώνος.

Peter von Hess. «Ο Κεφαλάς επί των τειχών Τριπόλεως

Πηγνύει την σημαίαν της Ελευθερίας». Ο Βαυαρός ζωγράφος

αποδίδει την επίσημη στιγμή της κατάληψης του Φρουρίου

της Τριπολιτσάς από τους Έλληνες, η οποία υποδηλώνεται

με τον θρίαμβο του λαβάρου που κρατάει ο αγωνιστής.

                                                                                                                           Συνεχίζεται

---

1 –Ιστ. Ελλ. Εθν. Κ. Παπαρρηγόπουλου, τ. 5^ος σ. 692-693

   –Ημερολόγιον Βρεττού, 1866 εκδ. Παρισίων, σ. 373.

2 Σπ. Τρικούπης, Ιστορία της Ελλην. Επαναστάσεως.

3 [Πραγματεία Αρχιμ. Βησσαρίωνος Κοσκέρη, σ.27και28 - Ελληνική Σημαία, Δημ. Κ. Αγγελής]