Η ΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΦΡΑΓΚΟΠΑΠΙΣΜΟΥ

(The Heresy of Franco-Papacy)

ΜΕΡΟΣ 9^ο

ΔΟΓΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ  ΦΡΑΓΚΟΠΑΠΙΣΜΟΥ  ΚΑΙ  ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

(Dogmatic and other Disparities between Franco-Papacy and Orthodox Christianity)

2. Το Αλάθητον του Πάπα (Papal infallibility)

Ορθοδοξία (Συνέχεια 8^ου μέρους)

ι. Το αλάθητον είναι κυρίως απόρροια του πρωτείου και αποτελεί εωσφορική αίρεση διότι εμφανίζει τον πάπα ως μοναδικόν αγωγόν των δωρεών του Αγίου Πνεύματος και αντικαθιστά την αόρατη κεφαλή της Εκκλησίας (Χριστός) με άνθρωπο. Η ορατή αυτή κεφαλή ως εκ της φύσεώς της (ανθρώπινη) έχει και όλα τα ιδιώματα του ανθρώπου. Ο επίσκοπος της Ρώμης, θέτοντας τον εαυτόν του σαν κεφαλή της εκκλησίας και διεκδικώντας το αλάθητον, αφ’ ενός ομολογεί τον εαυτόν του αναμάρτητο και άγιο, αφ’ ετέρου μεταβάλλει το αξίωμά του σε μαγικό έχοντας για κάθε περίπτωση αλάθητες λύσεις και συμβουλές13. Αμφότερα όμως, είναι τελείως ξένα προς την Αγία Γραφή και την Ιερά Παράδοση.

ια. Η αίρεση του αλαθήτου υπενθυμίζει την αρχαίαν αίρεση  των Μοντανιστών ή Πεπουζιανών [Ο Μοντανός παρουσίαζε εαυτόν ως όργανον του Θεού και μάλιστα του Παρακλήτου λέγων : «Η Εκκλησία συγχωρεί αμαρτίας, αλλ’ εγώ δεν συγχωρώ»].

ιβ. Ποιός όμως ανακήρυξε τον πάπα αλάθητο; H λαθητή σύνοδος των φραγκοπαπικών εγκαθέτων; Δια του δόγματος του αλαθήτου του πάπα, η συνοδική αρχή, η παραδοθείσα από τους Αποστόλους, αντικαθίσταται από την παποκεντρική αρχή, ο πάπας καθίσταται κέντρο και πηγή «ενότητος» της εκκλησίας που σημαίνει ότι η εκκλησία  έχει ανάγκη έναν άνθρωπο για να την διατηρεί σε ενότητα.

    Έτσι παραμερίζεται και υποβαθμίζεται η θέση του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος, μεταφέρεται το αλάθητο από το Άγιο Πνεύμα στο πρόσωπο του πάπα και σμικρύνεται η Εκκλησία του Χριστού εις το ανάστημα ενός θνητού και πλανωμένου  ανθρώπου. Οποία βλασφημία κατά του Ιησού Χριστού και του Αγίου Πνεύματος!!!

«Επικατάρατος ο άνθρωπος ός την ελπίδα έχει επ’ άνθρωπον» (ΙΕΡΕΜ: 17/5).

ιγ. Το αλάθητον ανήκει εις όλην την εκκλησίαν. Ο Στύλος και το Εδραίωμα της Αληθείας είναι η Εκκλησία και όχι ο Επίσκοπος ή ο Πάπας (Α! ΤΙΜΟΘ: 3/15). Γι’αυτό και η από 6-5-1848 εγκύκλιος των Ορθοδόξων Πατριαρχών: «Ο φύλαξ της Ορθοδοξίας, το σώμα της Εκκλησίας, τουτ’έστιν ο λαός αυτός εστί».

Η εκκλησία ως άφθαρτος και αλάθητος φορεύς της αληθείας εκαλείτο Παρθένος.

«Δια τούτο εκαλούν την Εκκλησίαν Παρθένον, ούπω γαρ έφθαρτο ακοαίς ματαίαις14».  

Το αλάθητο της Εκκλησίας δεν προέρχεται από το αλάθητο των Οικουμενικών Συνόδων αλλά το αλάθητον των Οικουμενικών Συνόδων προέρχεται από το αλάθητο της Εκκλησίας.  Όλες οι αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων υπόκεινται εις τον έλεγχον της ορθόδοξης «Εκκλησιαστικής συνειδήσεως» η οποία αποτελεί στην Εκκλησία «την υψίστην δύναμιν υπέρ τας Οικουμενικάς Συνόδους15»

 «Η Εκκλησία του Χριστού ίσταται πάντοτε τω ύψει της αληθούς θεωρίας» (Μάξιμος Ομολογητής).

ιδ. Η Οικουμενική Σύνοδος δεν εισάγει νέα στοιχεία, αλλά ερμηνεύει μόνον και καθορίζει την θείαν παρακαταθήκη ασφαλώς και απλανήτως. Η απόφαση της Οικ. Συνόδου παραμένει ανέγκλητος, διότι δεν υπάρχει κριτήριον ανώτερον της Οικ. Συνόδου. Δια τούτο «Η Οικουμενική Σύνοδος ως στόμα του αλαθήτου της Εκκλησίας αποφαίνεται τη του Αγίου Πνεύματος ενεργεία» (Μέγας Βασίλειος, επιστολή 114).

ιε. Το αλάθητον επί της ουσίας των εννοιών-πραγμάτων-πράξεων ανήκει ΜΟΝΟ εις τον Ιησούν Χριστόν «Εγώ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή…..» (ΙΩΑΝΝ: 14/6).

ιστ. Οι δυτικοί θεολόγοι αδυνατούν να μας πείσουν ότι όλοι οι πάπες ήσαν αλάθητοι και αναμάρτητοι. Εάν τολμήσουν κάτι τέτοιο η ιστορία θα τους διαψεύσει και θα αποδειχθούν λαοπλάνοι, εωσφοριστές, ψεύτες και απατεώνες.

Το δόγμα περί του αλαθήτου είναι όχι και  μόνον αγιογραφικώς αλλά και ιστορικώς ασύστατον. Η εκκλησια ιστορία αναφέρει ονόματα παπών πλανηθέντων εκ της ορθής πίστεως ή διαβοήτων για τα σκάνδαλα, τον σοδομισμό και την διαφθορά τους, όπως:

(1)   Βενέδικτος, παιδίον 12 ετών

(2)   Οι σοδομιστές Βοργίες.

(3)   Μαρκελίνος, ο οποίος έγινε ειδωλολάτρης.

(4)   Οκταβιανός, γιός του πάπα Αλβερίκου (ο Αλβερίκος ήταν νόθο τέκνο από παράνομη σχέση του πατέρα του Στεργίου Γ΄με την Μαροζία), μόλις 16 ετών ανακηρύσσει τον εαυτόν του πάπα με το όνομα Ιωάννης ΙΒ΄. Ακολούθησε την ζωή του πατέρα του έχοντας παλλακίδα την Στεφανία και μάλιστα φανερώς. Αποδείχτηκε αιμομείκτης μετά συγγενών, βιαστής πολυαρίθμων γυναικών, παντρεμένων, χηρών και παρθένων. Κατά πολλους ιστορικούς προκάλεσε πολλές πυρκαϊές, σαν άλλος Νέρων, εξώρυξε τα μάτια ενός ιερέως, εφόνευσε τον καρδινάλιο Ιωάννη και έκοψε την γλώσσα, την ρίνα και τα δύο δάκτυλα του ιερέως Αζόν.

Λόγω των ειδεχθών εγκλημάτων του κατόπιν απαιτήσεως κλήρου και λαού ο Γερμανός αυτοκράτωρ Όθων ο μέγας, εκάλεσε τον «αλάθητο» πάπα Οκταβιανό σε απολογία. Η απάντηση του πάπα ήταν αρνητική. Τότε ο αυτοκράτορας συνεκάλεσε εκ νέου σύνοδον και έκαναν έκπτωτο του θρόνου τον Ιωάννη ΙΒ΄ και ενθρόνισαν τον Λέοντα Η΄16.

(5)  Ονώριος Α΄, αιρετικός, αναθεματισθείς υπό Οικουμενικών Συνόδων και των διαδόχων αυτού Παπών.

(6)  Φορμόζος, αφορισθείς από τον πάπα Ιωάννη Η΄. Όταν απέθανε και ανέλαβε ο Στέφανος Ζ΄, εξέθαψε το πτώμα του, τον κατεδίκασε σαν σφετεριστή, απέκοψε τα δάκτυλα των χεριών του, ακύρωσε κάθε ιεροπραξία που είχε γίνει απ’αυτόν, και έρριψε το πτώμα του στον Τίβερη ποταμό. Ο μετά απ’ αυτόν πάπας Ιωάννης Θ΄, αναιρεί όλα όσα έγιναν από τον Στέφανο Ζ΄και ανεγνώρισε σαν έγκυρα όλα όσα είχε πράξει ο Φορμόζος17.

Ποίος από τους προαναφερθέντες πάπες είχε το αλάθητον;

(7)  Λέων Η΄, καθαιρεθείς υπό της ΣΤ΄ Οικουμενικής Συνόδου.

(8)  Γρηγόριος ΣΤ΄, ο σιμωνιακώς καταλαβών τον θρόνον και απομακρυνθείς μετά από μερικούς μήνες.

(9)  Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος περιγράφων εν λεπτομερεία στο σύγγραμμά του18 τις δραματικές όντως σκηνές, οι οποίες έλαβον χώραν κατά την σύγκληση και καθ' όλες τι συνεδρίες της συνόδου του 1870, ιδία όμως κατά την λήψη της περί του «αλαθήτου» του Πάπα αποφάσεώς της, ερωτά:

 «Ήσαν αλάθητοι οι μολύναντες τον επισκοπικόν θρόνον της Ρώμης εξώλεις άνδρες; Ήτo λοιπόν αλάθητος πάπας ο Αδριανός Ε΄ (1276), ο μηδέποτε χειροτονηθείς καν ιερεύς; Αλάθητος ο ανύπαρκτος Δόμνος, ον αναφέρει το Λατινικόν εορτολόγιον; Ο Ιωάννης ΙΘ΄ (1003-9), ο κατά την αυτήν ημέραν κοσμικός και Πάπας; Αλάθητος ο Γρηγόριος IB΄, ο εκλεγείς την 30η Δεκεμβρίου 1406, αλλά την 5 Ιουνίου 1409 καθαιρεθείς εν Πίζη, παραιτηθείς δε μόλις την 4 Αυγούστου 1415; Ήτο αλάθητος ο Αλέξανδρος Ε΄ εκλεγείς τον Ιούνιον του 1409 και δηλητηριασθείς την 3 Μαΐου 1410, η ο Ιωάννης IB΄ εκλεγείς την 17 Μαΐου 1410 και την 29 Μαΐου 1415 καθαιρεθείς υπό της εν Κωνσταντία συνόδου; Ο Σίλβεστρος Γ΄, εκλεγείς την 22 Νοεμβρίου 1044 και καθαιρεθείς την 10 Απριλίου 1045, υπήρξεν αλάθητος; Ο σιμωνιακώς καταλαβών τον Παπικόν θρόνον Γρηγόριος ΣΤ΄ και απομακρυνθείς μετά τινας μήνας (Απρίλιος 1045-20 Δεκεμβρίου 1045) υπήρξεν αλάθητος; Ο Ονώριος Α΄, όστις ανεθεματίσθη υπό Οικουμενικών συνόδων και υπό των διαδόχων αυτού Παπών ως αιρετικός; Ομοίως δε ο ως αιρετικός αναθεματισθείς Πάπας Βιργίλιος; Ήσαν ούτοι αλάθητοι;».

(10) Ωσαύτως και ο άγιος Νεκτάριος, σε σχετικό σύγγραμμά του19 προσθέτει:

«... Αλλά τα πράγματα αποδεικνύουσι τους αλαθήτους Πάπας ψευδομένους· διότι ο πάπας Ζεφυρίνος (τω 202), ανήρ αισχροκερδής, δωρολήπτης, φιλάργυρος..., υπέπεσεν εις την αίρεσιν του Σμυρναίου Νοητού. Ο Κάλλιστος διαδεχθείς αυτόν εν έτει 220, ανήρ γόης, εν κακία ζήσας, πανούργος... μίξας την αίρεσιν Κλεομένους, μαθητού του Νοητού και Θεοδώρου του Βυζαντίου, ετέραν καινοτέραν αίρεσιν συνέστησεν... Ο Μαρκελίνος (τω 296) ελθών εις τον ναόν της Ίσιδος και της Εστίας έθυσε τοις ειδώλοις, ως μαρτυρεί άλλως τε και ο Πάπας Δάμασος. Ο Λιβέριος... υπέγραψε λίβελλον αιρετικής πίστεως και καταδίκης του Αγίου Αθανασίου. Ο τούτον διαδεξάμενος Φήλιξ προεβλήθη εις την επισκοπήν προστεθείς τη Αρειανή δόξη. Ο Αναστάσιος Β΄ (τω 496) υπήρξε Νεστοριανής αιρέσεως οπαδός...

 Ο Ονώριος Α΄ (τω 625) υπήρξεν αιρετικός μονοθελητής, καθ' ου το ανάθεμα η έκτη αγία Οικουμενική σύνοδος εξεφώνησεν. Ο Ιωάννης ΙΑ΄ (1316) ηκολούθει την των χιλιαστών αίρεσιν. Ο Ιωάννης IB΄ (1410) απεδείχθη εν τη συνόδω της Κωνσταντίας μιαρώτατος αιρετικός· Ο Ευγένιος Δ΄ κατεκρίθη υπό της εν Βασιλεία συνόδου ως αιρετικός και απεγυμνώθη της αρχιερωσύνης. Ο Λέων ο Γ΄ κατακρίνεται ως καταφρονητής και αυτής της Χριστιανικής Θρησκείας... Περί του Σεργίου του Γ΄ ο άγαν παπιστής Καρδινάλιος Βαρώνιος γράφει∙ (Χρον. 908, αριθ. Δ΄ και Ε΄) «...τυραννική βία της Αρχιερατείας επιβατεύσας, τον βίον βδελυρώτατος... εξάγιστος, εκ της Μαροισίας της εταιρίδος Ιωάννην δι' αθεμίτου μοιχείας αποτελών, υφ' ον Θεοδώρα, η γεραιτέρα μαχλάς επίσημος επί της πόλεως (ησχύνθη ειπείν, επί της Εκκλησίας) εμονάρχησεν. Ο νόθος ούτος 'Ιωάννης επάπευσεν υπό το όνομα 'Ιωάννης ο Ι΄...».

Ιζ. Πάντες λοιπόν οι Πάπαι ούτοι, ως και ο Πάπας Ζώσιμος, ο κατά τον Ε΄ αιώνα επιδοκιμάσας αιρετικήν ομολογίαν αρνουμένην την προπατορικήν αμαρτίαν20, ωσαύτως δε πάντες οι λοιποί έκφυλοι και εξώλεις άνδρες, ων τινές, ως ο Πίος Δ΄ απέθανον και εις αγκάλας γυναικών21… ήσαν, κατά τον Παπισμόν, οι «τοποτηρηταί και εκπρόσωποι του Κυρίου Ιησού Χριστού, οι διανομείς της θείας χάριτος, αι οραταί κεφαλαί της Εκκλησίας… (οποίαι όντως κεφαλαί!), και από καθέδρας αποφαινόμενοι, «αλάθητοι»!!! Διότι τας ιδιότητας του «αλαθήτου» κλπ. δεν είναι δυνατόν να θεωρήσωμεν ως παρασχεθείσας εις τον Πάπαν Ρώμης δια της αποφάσεως του Βατικανού το 1870, ότε δέον να αναγνωρισθή η σύνοδος ως ανωτέρα και πάλιν του Πάπα· άλλως τε και η σύνοδος αύτη διεκήρυξεν ότι τας ιδιότητας ταύτας έχει ο Πάπας «θεία χάριτι», ως διάδοχος του αποστόλου Πέτρου. Επομένως έδει να τας έχωσι πάντες οι Πάπαι, άμα τη ανακηρύξει των, κατά πνευματικήν κληρονομικήν διαδοχήν22!  

ιη.  Η Οικουμενική Σύνοδος είναι το στόμα του αλαθήτου της Εκκλησίας που αποφαίνεται «τη του Αγίου Πνεύματος ενεργεία»23 αποτελεί όμως και τον ανώτατον και αυθεντικόν κριτήν και ρυθμιστήν όλων των αναφυομένων εκάστοτε εκκλησιαστικών θεμάτων. 

 Ο ταυτισμός του πάπα μετά της εκκλησίας και έτι μάλλον η τοποθέτηση του πάπα υπεράνω και αυτής της Εκκλησίας, τον καθιστά υπερεπίσκοπον και δημιουργεί κατευθυνόμενη υπό του πάπα κενοφανή, αντιχριστιανική και δαιμονική  θεολογία.

Η απόφαση της Οικουμενικής Συνόδου παραμένει ανέγκλητος.

Ο Παπισμός ανακηρύσσει τον πάπα ανώτατον κριτήν, κρίνοντα και εκμηδενίζοντα ακόμη και τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων. Ο πάπας, εξαγγέλλων δια του «αλαθήτου» κενοφανείς διδασκαλίες, μη στηριζόμενες επί της Αγίας Γραφής και της Ιεράς παραδόσεως, θέτει εαυτόν υπεράνω της εκκλησίας η οποία είναι η πιστή ταμιούχος της παραδεδομένης αληθείας24.

ιθ.  Η αναγνώριση των αποφάσεων μιας Συνόδου υπό της Καθολικής Εκκλησίας αποτελεί το εξωτερικό κριτήριον της Οικουμενικής Συνόδου.  Οι Οικουμενικές Σύνοδοι διατυπώνουν σε όρους την ορθόδοξη πίστη, το δε εκκλησιαστικό πλήρωμα (κλήρος και λαός) αποδέχεται τις συνοδικές αποφάσεις. Το δόγμα περί αλαθήτου εκμηδενίζει το αρχαίο Συνοδικό σύστημα διοικήσεως. Ηεκμηδένιση αυτή αναφέρεται στους κανόνες 222-229 του Παπικού κανονικού Δικαίου25.  

κ.  Το Θείον Κύρος των Οικουμενικών αποφάσεων ομολογούν και επίσκοποι της Ρώμης όπως:

(1) Ο Γρηγόριος ο Α΄ (6^ος αιών) αποκρούων κάθε ιδέα περί πρωτείου εξουσίας στην Εκκλησία.

(2) Ο Λέων Θ΄, μόλις ένα έτος προ του σχίσματος του 1054 μ.Χ., γράφων προς τον πατριάρχην Αντιοχείας Πέτρον, εξαίρει το θείον κύρος των επτά (7) Οικουμενικών Συνόδων, θεωρών πάσαν γνώμην περί τα εκκλησιαστικά στερουμένην οποιασδήποτε αυθεντίας, εφ’ όσον εναντιούται στους όρους των Οικουμενικών Συνόδων, αναθεματίζων μάλιστα τους μη αποδεχομένους τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων (Ιωάννου Παπαδοπούλου, Ϊστορικά κριτήρια δια την ένωσιν των εκκλησιών», σ.25, Αθήναι, 1963---Mansi, 6, 201B).  
        (3) Ο Ορμίσδας ο οποίος ζήτησε από όλους, την πλήρη αποδοχή των υπό των Οικουμενικών Συνόδων θεσπισθέντων.

      Εφ’ όσον οι παπικοί διατυπώνουν δογματικώς το αλάθητον των παπών, αρχής γενομένης από τον πρώτον πάπα, ποίοι πάπες έλεγαν την αλήθεια, εκείνοι που ετάσσοντο υπέρ του αλαθήτου των Οικουμενικών Συνόδων ή όσοι ηρνούντο την αυθεντίαν και το θείον κύρος των αποφάσεων των Οικ. Συνόδων και επίτευαν στο αλάθητον του πάπα;

κα. Ο Απόστολος Πέτρος, την αγιότητα και διαδοχήν, δήθεν, του οποίου επικαλούνται οι πάπες, εμφανίζεται ελεγχόμενος υπό του Αποστόλου Παύλου, λογοδοτών στην εκκλησίαν των Ιεροσολύμων και όχι διατάσσων αυτήν ή υπερκείμενος αυτής( ΓΑΛΑΤΕΣ, 2/11 και ΠΡΑΞΕΙΣ, 11/2-18).

κβ. H άρνηση του αλαθήτου της εκκλησίας από τον πάπα και η παραδοχή του ατομικού αλαθήτου, συνιστούν βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος και σημαίνουν άρνηση του αλαθήτου του Χριστού Του οποίου η Εκκλησία είναι Σώμα.. 

κγ.  Μετά την Α΄Βατικάνεια σύνοδο άρχισε μια παπολατρεία ενισχυόμενη από το Τάγμα των Ιησουϊτών, οι οποίοι υπόσχονταν πλήρη υποταγή στον Πάπα.

Οι τιμητικοί τίτλοι του Πάπα Πίου Θ΄ήσαν : Βασιλεύς, Πάπας-Βασιλεύς, Ηγεμών, Καίσαρ, Λαμπρότατος πρίγκηψ, Ύψιστος Κύριος του κόσμου, κλπ. Όλοι τον τιμούσαν σαν «αντιπρόσωπο του Θεού επί της γης».  Κάποιος τον ονόμασε Αντί-Θεό της ανθρωπότητος.

Ο τιμώμενος ως «άγιος» από τους φραγκοπαπικούς, Ντον Μπόσκο, χαρακτήριζε τον Πάπα «Θεό επί γης», συμπληρώνοντας τα ακόλουθα βλάσφημα : Ο Χριστός ύψωσε τον Πάπα υπεράνω των Προφητών, του Προδρόμου, των Αγγέλων. Ο Ιησούς ανέβασε τον Πάπα στο ύψος του Θεού. Με λίγα λόγια εάν ο Πάπας είναι υπερυψωμένος υπεράνω των Αγίων της Εκκλησίας μας, τότε έχει γίνει Άγιος ακόμη και από την παρούσα ζωή και δεν επιδέχεται πτώση αγιοσύνης. Επομένως καταργείται και το ευαγγελικόν «ούκ εγήγερται εν γεννητοίς γυναικών μείζων Ιωάννου του Βαπτιστού», το οποίον ελέγχθη για τον Τίμιο Πρόδρομο εκ στόματος του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού ( ΜΑΤΘΑΙΟΣ, 11/11).

        

   Συνεχίζεται

---

13 Μεγ. Φαράντου, « Δογματικά και Ηθικά», σ. 212, Αθήναι, 1983.

14 Ευσέβιος Καισαρείας, Εκκλ. Ιστορία, Δ, 22,4, ΒΕΠΕΣ 19,304.

15 Κ. Μουρατίδης, Οικουμενική Σύνοδος και Παπικός θεσμός, σ. 6, Αθήνα, 1960.

16Samuel Delattre, ιστορία των παπών (μετάφραση εκ του γαλλικού), 1936, σ.21-22.

17 ο.α. σ. 19.

18 Το πρωτείον του επισκόπου της Ρώμης, Αθήναι, 1930,σελ. 295-297

19 Νεκταρίου Κεφαλά, Μελέτη ιστορική περί των αιτίων του Σχίσματος, σελ. 159-163.

20 Αρχ. Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου,σ. 306

21 Αγίου Νεκταρίου, σ.162.

22 Πρβλ. και + Paul Fr. Ballester Convalier, μν. έργ., 30-39, ένθα εις τον κατάλογον των τόσων «αλαθήτων» (!) Παπών προστίθενται και οι: a. Γελάσιος, όστις ηκολούθει αιρετικάς δοξασίας επί του δόγματος της θείας ευχαριστίας, b. Σίξτος ο Ε΄, όστις εκυκλοφόρησε έκδοσιν των αγίων Γραφών, «διωρθωμένην εξ ιδίας αυτού χειρός...», ήτις ήτο πλήρης πλανών παντός είδους, c. Ουρβανός ο 8ος, όστις κατεδίκασεν ως αιρετικήν την θεωρίαν του Γαλιλαίου «ότι η γη στρέφεται περί τον ήλιον», d. Ζαχαρίας, όστις απηγόρευσεν επί ποινή αναθέματος να πιστεύουν οι χριστιανοί, «ότι η γη είναι στρογγύλη» και e. Πίος ο Β΄, όστις ειδοποίησε φιλικώς τον βασιλέα Κάρολον τον 7ον της Γαλλίας «να μη πιστεύη εις ό,τι λέγουν οι Πάπαι, διότι τας περισσοτέρας φοράς ομιλούσιν από πάθος η συμφέρον».

23 Μ. Βασιλείου, επιστολή 114, PG 32, 529 Α

24 Ορθοδοξία και Παπισμός, Αρχ. Σπυρ. Μπιλάλη,Αθήναι 1988, σ.121. 

25 L.Bouyer, Dictionnaire Theologique p. 153, Tournal Belgium, 1963.