ΑΙΓΑΙΟΝ: ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ

(AEGEAN:THE HELLENIC ARCHIPELAGO)

                                                           ΜΕΡΟΣ 3o

3. Διοικητική Διαίρεση (Συνέχεια 2ου μέρους)

Περιφέρεια Κρήτης

Νησιά περιφέρειας Κρήτης 1

Νομός Ηρακλείου (305.490)

Δήμος Αρχανών - Αστερουσίων (έδρα Πεζά)

·  Θέτις 34°57′12.90″N 25°09′26.30″E

Δήμος Φαιστού (έδρα Τυμπάκι)

·  Μεγαλονήσι (ή Μακρονήσι) 34°55′22″N 24°48′00″E

·  Μικρονήσι (ή Άγιος Παύλος) 34°55′39″N 24°48′23″E

·  Παπαδόπλακα 34°55′10.40″N 24°47′09.20″E

·  Τράφος 34°56′11.50″N 24°49′29″E

Δήμος Χερσονήσου (έδρα Γούρνες)

·  Αγία Βαρβάρα 35°17′43.90″N 25°27′38.80″E

·  Δία 35°26′50″N 25°13′08″E

·  Παξιμάδι 35°26′07″N 25°16′32″E

·  Πεταλίδι (ή Γλαρονήσι) 35°27′48.80″N 25°11′26.80″E

 Νομός Λασηθίου (75.381)

Δήμος Αγίου Νικολάου (έδρα Άγιος Νικόλαος)

·  Άγιοι Πάντες 35°11′51.50″N 25°43′50″E

·  Άγιος Αντώνιος (ή Νικολονήσι ή Νικολός) 35°12′16.15″N 25°43′19.70″E

·  Αυγό *35°36′10.20″N 25°34′36.65″E

·  Βρυονήσι (ή Πρασονήσι) 35°07′47″N 25°45′46″E

·  Κολοκυθιά 35°15′52″N 25°45′38″E

·  Μικρόνησος (ή Μικρονήσι) 35°12′10″N 25°43′54.50″E

·  Σπιναλόγκα (ή Καλυδών) 35°17′51″N 25°44′17″E

Δήμος Ιεραπέτρας (έδρα Ιεράπετρα)

·  Αγία Ειρήνη 35°02′04.90″N 25°58′27.30″E

·  Αγριόμανδρα 35°07′52.60″N 25°49′52.50″E

·  Κονίδα 35°07′32.90″N 25°48′39.75″E

·  Μικρονήσι 34°52′34.70″N 25°44′39″E

·  Φωτιά 35°00′51″N 25°52′26.50″E

·  Χρυσή (ή Γαϊδουρονήσι) (2) 34°52′19″N 25°42′24″E

·  Ψύλλος 35°06′54.45″N 25°48′07.50″E

Δήμος Σητείας (έδρα Σητεία)

·  Άγιος Νικόλαος 35°11′14″N 25°54′24″E

·  Γκράντες (ή Γράντες), τρεις νησίδες 35°12′22.50″N 26°17′52.50″E

·  Δασκαλειά 35°18′01.50″N 26°18′37.50″E

·  Διονυσιάδες, τέσσερεις νησίδες 35°21′18″N 26°10′25″E

o Γιανυσάδα 35°19′40″N 26°10′25″E

o Δραγονάδα 35°20′46″N 26°10′42″E

o Παξιμάδα 35°22′40″N 26°10′27″E

o Πρασονήσι Σητείας 35°21′29″N 26°10′41″E

·  Ελάσα 35°16′23″N 26°20′23″E

·  Ίο 34°56′56″N 26°07′39″E

·  Καβάλλοι (ή Καβάλοι), τρεις νησίδες 35°01′46.70″N 26°13′54.40″E

o Αναβάτης 35°01′50.30″N 26°14′08.40″E

o Καβάλλος 35°01′38.90″N 26°13′42.40″E

o Κεφαλή 35°01′45.75″N 26°13′37.55″E

·  Καράβι 35°18′27.40″N 26°19′10.40″E

·  Κουφονήσι 34°56′38″N 26°08′33″E

·  Κυμώ (ή Κούμελη) 35°00′53.70″N 26°11′57.50″E

·  Κυριαμάδι, δύο νησίδες 35°17′48.50″N 26°15′54.50″E

·  Μακρουλό 34°57′16″N 26°07′46″E

·  Μαυρονήσι 35°16′02.40″N 26°13′19.30″E

·  Μαύρος Βράχος 35°15′38″N 26°16′07.50″E

·  Μεγατζέδες 35°16′24.70″N 26°13′50.25″E

·  Περιστερόβραχοι, τρεις νησίδες 35°15′20.75″N 26°16′00.70″E

·  Πρασονήσι Λεύκης 34°59′39.50″N 26°07′00″E

·  Προσφορά 35°13′40.30″N 26°06′18.30″E

·  Σίδερος 35°19′07.30″N 26°18′02.80″E

·  Στρογγυλό 34°57′35″N 26°08′03″E

·  Τράχηλος 34°55′13″N 26°07′52″E

·  Φτενά Τραχύλια, τέσσερεις νησίδες 35°18′56.50″N 26°17′14″E

·  Ψείρα 35°11′23″N 25°51′40″E

Νομός Ρεθύμνης (85.609)

Δήμος Αγίου Βασιλείου (έδρα Σπήλι)

·  Παξιμάδια, δύο νησίδες 35°00′28″N 24°35′49.60″E

o Παξιμάδια Ένα

o Παξιμάδια Δύο

·  Πρασονήσι 35°05′50″N 24°35′43″E

Δήμος Μυλοποτάμου (έδρα Πέραμα)

·  Διαπόρι 35°25′17.50″N 24°52′32″E

·  Περιστέρι 35°24′53″N 24°49′35″E

Νομός Χανίων (156.585)

Δήμος Χανίων (έδρα Χανιά)

·  Άγιοι Απόστολοι 35°31′08.90″N 23°59′58.80″E

·  Άγιοι Θεόδωροι (ή Θοδωρού) 35°32′13″N 23°55′52″E

·  Λαζαρέτα, επτά κύριες νησίδες 35°30′55″N 24°00′15.50″E

·  Λέων 35°29′27″N 24°09′02″E

·  Ξέρα 35°29′56.10″N 24°10′35.80″E

·  Παλαιόσουδα (ή Μαράθι) 35°29′58.50″N 24°10′47″E

·  Σούδα 35°29′19.50″N 24°09′08.50″E

Δήμος Αποκορώνου (έδρα Βρύσες)

·  Άγιος Νικόλαος 35°21′57.10″N 24°15′48.80″E

·  Κάργα 35°27′18″N 24°11′39.50″E

Δήμος Καντάνου - Σελίνου (έδρα Παλαιοχώρα)

· Σχιστονήσι 35°13′18″N 23°40′17.70″E

Δήμος Κισσάμου (έδρα Κίσσαμος)

·Άγρια Γραμβούσα (ή Αγριογραμβούσα ή Παλαιογραμβούσα) 35°28′29″N 23°35′14″E

·  Άρτεμις 35°15′43.50″N 23°32′22″E

·  Γραμβούσα (ή Ήμερη Γραμβούσα) 35°36′38″N 23°34′45″E

·  Ελαφονήσι 35°16′12″N 23°31′54″E

·  Κουρσάροι, έξι κύριες νησίδες 35°28′53.50″N 23°33′53.50″E

·  Ποντικάκι 35°34′54.25″N 23°28′21.25″E

·  Πεταλίδα 35°30′16.30″N 23°33′45.90″E

·  Πεταλούδα 35°36′12.30″N 23°34′42″E

·  Ποντικονήσι 35°35′11″N 23°28′38″E

·  Πράσο (ή Πρασονήσι) 35°15′59.80″N 23°32′20.60″E

·  Πράσο (ή Πρασονήσι) 35°28′27″N 23°33′32.50″E

Δήμος Σφακίων (έδρα Χώρα Σφακίων)

·  Λουτρό 35°11′47.50″N 24°04′57.70″E

·  Φανάρι ?35°12′00″N 24°05′00″E

Νήσος Γαύδος (152) 34°50′38″N 24°05′25″E

Δήμος Γαύδου (έδρα Καστρί)

·  Γαϊδουρονήσι 34°52′04″N 24°03′48.50″E

·  Γαυδοπούλα 34°55′48.50″N 24°00′10″E

·  Πρασονήσι 34°52′33.50″N 24°03′51.50″E

Διοικητική Διαίρεση

Η Περιφέρεια Κρήτης διοικητικά διαιρείται σε τέσσερις(4) περιφερειακές ενότητες, στις οποίες υπάγονται οι 24 δήμοι της περιφέρειας.

·  Π.Ε. Ηρακλείου

·  Π.Ε. Λασιθίου

·  Π.Ε. Ρεθύμνου

·  Π.Ε. Χανίων

Συνολική Έκταση    8.336 χλμ²

Πλάτος 60 χλμ.

Μήκος  260 χλμ.

Γεωγ. πλάτος 35° 00′ N

Γεωγ. μήκος  25° 00′ E

Συνολικός Πληθυσμός 623.025 (απογραφή 2011)    

Περιφερειακήή ενότητα			Δήμος				Έκταση(χλμ2)	Πληθ.				Έδρα
Ηρακλείου			Αρχανών-Αστερουσίων				335,38	16.692				Πεζά
			Βιάννου		221,54				5.563				Άνω Βιάννος
		Γόρτυνας				462,71				15.632				Άγιοι Δέκα
		Ηρακλείου				245,12				173.993				Ηράκλειο
		Μαλεβιζίου				292,7				24.864				Γαζί
		Μινώα Πεδιάδας				394,24				17.563				Ευαγγελισμός
		Φαιστού				412,74				24.466				Μοίρες
		Χερσοννήσου				271,58				26.717				Γούρνες
Λασιθίου			Αγίου Νικολάου				511,99	27.074				Άγιος Νικόλαος
			Ιεράπετρας		551,04				27.602				Ιεράπετρα
		Οροπεδίου Λασιθίου				129,98				2.387				Τζερμιάδο
		Σητείας				633,22				18.318				Σητεία
Ρεθύμνου			Αγίου Βασιλείου				354,33	7.427				Σπήλι
			Αμαρίου		277,74				5.915				Αγία Φωτεινή
		Ανωγείων				130,96				2.379				Ανώγεια
		Μυλοποτάμου				337,93				14.363				Πέραμα
		Ρεθύμνης				397,48				55.525				Ρέθυμνο
Χανίων			Αποκορώνου				323,12	12.807				Βρύσες
			Γαύδου		27				152				Γαύδος
		Καντάνου-Σελίνου				369,07				5.431				Παλαιοχώρα
		Κισσάμου				334,18				10.790				Κίσσαμος
		Πλατανιά				495,43				16.874				Γεράνι
		Σφακίων				467,59				1.889				Χώρα Σφακίων
		Χανίων				356,12				108.642				Χανιά

στ. Ποταμοί που εκβάλλουν στο Αιγαίο είναι οι: Ίναχος (Αργολίδα), Πηνειός (Θεσσαλία), Αλιάκμονας, Λουδίας, Αξιός, Στρυμόνας (Μακεδονία), Νέστος, Έβρος (Θράκη), Κάϊκος, Έρμος, Μαίανδρος (Μ. Ασία) κ.ά.

ε. Κυριώτερα ακρωτήρια Αιγαίου Πελάγους

Το Ακρωτήριο Μαλέας, ή Κάβο Μαλιάς, ή Καβομαλιάς, (Akra Maleas or Kavo Malias), στα νοτιοανατολικά της Πελοποννήσου στο Νομό Λακωνίας, όπου και απολήγει η χερσόνησος της Επιδαύρου Λιμηράς, (γεωγραφικό στίγμα: φ = 36° 26΄10΄΄ Β. και λ = 23° 11΄58΄΄ Α.). Είναι το δεύτερο νοτιότερο σημείο της ηπειρωτικής Ελλάδας, μετά το ακρωτήριο Ταίναρο. Το Σκύλλαιο (κοιν. Κάβο Σκυλί), στην Αργολική χερσόνησο. Το Σούνιον στην Αττική. Ο Καφηρέας (κοιν. Κάβο Ντόρο), στην Νότια Εύβοια. Το Αρτεμίσιον, στην Βόρεια Εύβοια. Το Τρίκερι (αρχ. Αιάντειον), στην χερσόνησο του Πηλίου. Το Παλιούρι στην χερσόνησο Παλλήνης Χαλκιδικής. Το Δρέπανο, στην χερσόνησο Σιθωνίας Χαλκιδικής. Ο Άγιος Γεώργιος ή Σταυρός ή Φονιάς (αρχ. Νυμφαίον) στην χερσόνησο Αγίου Όρους (Άθως). Η Έλλη2 [Ελές Μπουρνού στα τουρκικά] στην χερσόνησο Καλλιπόλεως Θράκης. Το Μπαμπά (αρχ. Λεκτόν), στην Τρωαδική χερσόνησο της Μ. Ασίας3.  

Στην Ελληνική Ιωνία (Μ. Ασία) επίσης: Το Καραμπουρνού (αρχ. Μέλαινα άκρα)4, το Μπιάνκο, η Καναπίτα (αρχ. Τρωγύλιον), στην Μυκάλη, το Αλούπο (αρχ. Κυνός  σήμα), στην  Αλικαρνασσό κ.ά.

στ. Κυριώτεροι κόλποι

Αργολικός (κόρφος  τ' Αναπλιού), της χερσονήσου της Επιδαύρου Λιμηράς (κοιν. κόρφος της Μονεμβασιάς), Ερμιονίδας, μεταξύ Αργολίδας και Σπετσών, Σαρωνικός στην Αττική, Μαλλιακός στην Στερεά, Ευβοϊκός μεταξύ Εύβοιας και Στερεάς (Βόρειος Ευβοϊκός και Νότιος Ευβοϊκός), Παγασητικός στην Θεσσαλία, Θερμαϊκός, Κασσάνδρας (Τορωναίος), Ιερισσού, Σιγγιτικός (Αγίου Όρους), Ορφανού (Στρυμονικός) και Καβάλας στην Μακεδονία, Αδραμυττηνός, Σμυρναϊκός, Εφέσου, Ιασικός και Σύμης στην Μ. Ασία, Αποκορώνου, Σούδας, Χανίων, Κισσάμου, Μιραμπέλου και Μαλίων στην Κρήτη, Καλλονής και Γέρας στην Λέσβο.

ζ. Κυριώτεροι λιμένες

Στην ηπειρωτική Ελλάδα του Πειραιά, της Ελευσίνας, του Λαυρίου, του Ναυπλίου, της Χαλκίδας, της Στυλίδας, του Βόλου, της Θεσσαλονίκης, της Καβάλας, του Πόρτο Λάγο, της Αλεξανδρουπόλεως, του Ίβριτζε (κόλπος Ξηρού στην Α. Θράκη).

Στην Μ. Ασία: Αϊβαλί ή Κυδωνιές, της Σμύρνης, της Αλικαρνασσού, του Κουσάντασι (Έφεσος Νεόπολις). Στην Κρήτη: Του Ηρακλείου, της Σούδας, των Χανίων. Στα άλλα νησιά: της Μυτιλήνης, της Χίου, Βαθύ (Σάμου), της Ρόδου, της Άνδρου, της Θάσου, της Ερμουπόλεως (Σύρου) κτλ.

Συνεχίζεται

---

1 Σε παρένθεση αναφέρεται, εφ' όσον κατοικούνται, ο μόνιμος πληθυσμός σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού του 2011 της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.). Οι γεωγραφικές συντεταγμένες βασίζονται στην απεικόνιση του δορυφορικού χάρτη του Google Maps. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν υπάρχει απεικόνιση από τον δορυφορικό χάρτη, αλλά από τον εδαφικό χάρτη του προγράμματος Google Maps, τίθεται αστερίσκος (*) πριν από τις αναφερόμενες συντεταγμένες.

2 Ο Ελλήσποντος (Çanakkale Boğazı), γνωστός και ως Δαρδανέλλια, είναι πορθμός στην βορειοδυτική Τουρκία που συνδέει το Αιγαίο Πέλαγος με την Θάλασσα του Μαρμαρά. Ο πορθμός αυτός είναι παρόμοιος με εκείνο του στενού του Βοσπόρου ως προς το ότι χωρίζει την Ευρώπη από την Ασία. Πιο συγκεκριμένα χωρίζει την χερσόνησο της Καλλιπόλεως από την ΒΔ Μικρά Ασία.

Το στενό έχει μήκος 61 χλμ. (38 μίλια) αλλά πλάτος μόλις 1.2 έως 6 χλμ. (0.75 έως 4 μίλια), και βάθος κατά μέσο όρο 55 μ (180 πόδια) με μέγιστο 81 μ (300 πόδια). Το νερό ρέει και στις δύο κατευθύνσεις κατά μήκος του στενού, από την Προποντίδα προς το Αιγαίο πέλαγος μέσω ενός επιφανειακού ρεύματος και κατά την αντίθετη κατεύθυνση μέσω ενός υποθαλασσίου. Το ακρωτήριον Έλλη είναι η απόληξη της Χερσονήσου της Καλλιπόλεως.

Ο Ελλήσποντος ( Έλλης πόντος=Θάλασσα της Έλλης) είναι το ιστορικό και αρχαιότερο όνομα του πορθμού. Ονομάστηκε έτσι από την Έλλη, θυγατέρα του μυθικού βασιλιά του Ορχομενού Αθάμαντα. Καθώς ο Φρίξος και η Έλλη ταξίδευαν στην πλάτη του χρυσόμαλλου κριαριού, η Έλλη ζαλίστηκε, έπεσε στην θάλασσα και πνίγηκε. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα (Β' 845) αναφέρει για τον Ελλήσποντο, ότι τον πέρασαν οι σύμμαχοι των Τρώων Θράκες, υπό τον Ακάμαντα και τον Πύρσο.

Το όνομα Δαρδανέλλια (Dardanelles) δόθηκε στην ίδια πόλη από τους Έλληνες και Ευρωπαίους ως κείμενη στην αρχαία Δάρδανο, ή Δαρδανία όπου ήταν η πάλαι ποτέ πόλη του Δάρδανου που όμως τοποθετείται σε απόσταση 8 χλμ. ΝΔ. της σημερινής πόλεως, κοντά στην άκρα Καφέζ Μπουρνού επί της ασιατικής ακτής. Εκ του ελληνικού αυτού ονόματος έμεινε στην ιστορία ο όρος στον πληθυντικό "Στενά των Δαρδανελλίων". Σήμερα είναι γνωστότερη με την τούρκικη ονομασία Τσανάκκαλε, εξ ου και το όνομα των Στενών στα τουρκικά: Τσανάκκαλε βοαζή (Çanakkale boğazı).

Το όνομα Τσανάκκαλε προέρχεται από τα περίφημα κάστρα της περιοχής Τσανάκ Καλεσί, δηλαδή «Φρούριο των Τσανακίων». Τσανάκια (πήλινες γαβάθες) παράγονταν εκεί ήδη από το 1740. Μέχρι όμως του 1922 το τουρκικό επίσημο όνομα ήταν "Καλέι Σουλτανιέ" ή "Σουλτανιέ Καλεσί (=Φρούριο σουλτανικό). Το σύγχρονο όνομα είναι αυτό που καθιερώθηκε από τη σύγχρονη Τουρκία και που ακολουθούν οι Ευρωπαίοι και στη συνέχεια αναφέρεται στους ναυτικούς χάρτες. 

Τα Δαρδανέλια και η χερσόνησος της Καλλιπόλεως από το διάστημα. Η ομώνυμη πόλη Δάρδανος, σήμερα Τσανάκκαλε, ξεχωρίζει στο στενότερο σημείο επί της ασιατικής (δεξιάς) ακτής, με υπόλευκο χρώμα. Τα στενά των Δαρδανελλίων έχουν παίξει στρατηγικό ρόλο στην ιστορία για μακρό διάστημα. 

3 Με το όνομα Λεκτό (Λεκτόν) αναφέρεται στην Ιλιάδα του Ομήρου (ραψωδία Ξ, στίχος 284) ένα ακρωτήριο της παραλίας της Τρωάδας. Το Λεκτόν βρισκόταν στους νότιους πρόποδες της Ίδης, προς την πλευρά της Λέσβου, και ταυτίζεται πιθανότατα με το σημερινό «Μπαμπά». Σύμφωνα με την Ιλιάδα, στο ακρωτήριο αυτό πάτησαν γη η θεά Ήρα και οι Τιτάνες στον δρόμο τους προς την Τρωάδα.

4 Η χερσόνησος της Ερυθραίας βρίσκεται στην κεντρική Δυτική Μ. Ασία και χωρίζεται από την υπόλοιπη Ιωνία με μια νοητή γραμμή 80 περίπου χλμ., που ξεκινά δυτικά της Σμύρνης και κατεβαίνει μέχρι την Έφεσο.

Στο βορειοδυτικό άκρο της χερσονήσου της Ερυθραίας, είναι μια μικρότερη χερσόνησος που καταλήγει στο Μέλαινα Ακρωτήριον, για το οποίο ο Στράβων γράφει: «Μέλαινα άκρα καλουμένη μύλων έχουσα λατόμων» ( Στράβων ΙΔ΄ , 645 ).  

Στην νεότερη εποχή το συναντούμε με τις ονομασίες Μαύρος Κάβος, Μελανιός, όπως το ονομάζουν οι ναυτικοί και είναι η παραφθορά του αρχαίου τοπωνυμίου «Μέλαινα» κάτι σημαντικό, επειδή αποδεικνύει, μέσα από τους αιώνες την συνείδηση του λαού μας, την συνέχεια της ελληνικής γλώσσας αλλά και της ελληνικότητας της περιοχής. Επάνω σ’  αυτό θα στηριχθεί  η νεότερη τούρκικη ονομασία Καρά -  Μπουρνού (Μαύρο Ακρωτήριο), Καρά-Μπουρούν, Καράμπουρνα.