ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΙΣΤΗ:

ΤΟ ΑΜΑΧΗΤΟΝ ΟΠΛΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

ΜΕΡΟΣ 8^ο

ΣΤ.  ΔΟΓΜΑΤΑ ΠΕΡΙ ΛΟΓΙΚΩΝ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ (Συνέχεια 7ου μέρους)

6ο  Ο άνθρωπος

Η κατασκευή του ανθρώπου

-Το μέσον δημιούργημα μεταξύ φυσικού και Πνευματικού κόσμου, αποτελούμενο από ψυχή και σώμα «΄Αμα ψυχή και σώμα πέπλασται» (Ιωάννης Δαμασκηνός).

-Το Ορθόδοξο δόγμα της δημιουργίας του ανθρώπου αντιτίθεται προς οποιαδήποτε θεωρία η οποία:

·Αρνείται  την σωματική ή πνευματική αρχή και ιδιαίτερα τον πνευματισμό (το σώμα είναι δεσμευτήριον του πνεύματος) και τον υλισμό (Η νόηση είναι προϊόν του εγκεφάλου).

·Πρεσβεύει ότι ο άνθρωπος προήλθε από τον κατώτερο ζωϊκό ή φυσικό κόσμο δια τυχαίας και βαθμιαίας μεταμείξεως, εξελίξεως και τελειοποιήσεως αυτού (Δαρβινισμός).

Συστατικά του ανθρώπου

-Δισύνθετος  από σώμα και πνεύμα.

-Η διχοτομία της Πνευματικής Ουσίας σε πνεύμα και ψυχή, ΔΕΝ στηρίζεται επί της Αγίας Γραφής, η οποία ονομάζει ψυχή, όταν θέλει να δηλώσει τις κατώτερες λειτουργίες της αυτής ουσίας και πνεύμα τις ανώτερες.

Η Αγία Γραφή μεταχειρίζεται την λέξη «πνεύμα» άλλοτε μεν αντί της λέξεως «ψυχή» (ΨΑΛΜ:30/6,ΛΟΥΚ:8/55,κλπ) και άλλοτε εκ παραλλήλου, συναμφότερες τις λέξεις (ΣΟΦ.ΣΟΛ: 16/14, ΗΣ.: 26/9, ΛΟΥΚ:1/46-47,κλπ).

Δύο είναι τα συστατικά, από τα οποία αποτελείται ο άνθρωπος, το σώμα και η ψυχή. Το σώμα γήϊνο, υλικό και φθαρτό, γι’ αυτό και θνητό. Η ψυχή πνευματική και αθάνατη, και η ζωή της ποτέ δεν διακόπτεται. Γι’ αυτό και βάσει της Ορθοδόξου Ομολογίας του Μογίλα,1 εύχεται και η Εκκλησία κατά τις κηδείες για τον τεθνηκότα: «Το μεν σώμα αυτού εις τα εξ ων συνετέθη διάλυσον, την δε ψυχήν αυτού εν σκηναίς αγίων κατάταξον», αφού είναι αθάνατος. Το σώμα σε διάλυση, επειδή είναι φθαρτό. Η ψυχή σε νέα, ανώτερη ζωή, επειδή είναι άφθαρτη.

Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης διδάσκει ότι, όταν ομιλούμε για ανάσταση ή αναβίωση ή μετακόσμηση, και όταν χρησιμοποιούμε πολλά αλλά ονόματα, χαρακτηρίζουμε το σώμα που υπόκειται στην φθορά και όχι την ψυχή, η οποία, ως άφθαρτη, ανώλεθρη και αθάνατη, δεν πρόκειται να αναστηθεί, γιατί δεν πεθαίνει. (Γρηγορίου Νύσσης έργα, 10 ΕΠΕ,σ.436).

-Η ψυχή δίνει ζωή στο σώμα, αλλά και δρα με το σώμα. Επίσης με το σώμα φέρει σε πέρας τα έργα της. Το σώμα το κατώτερο, η ψυχή το ασυγκρίτως από το σώμα, ανώτερο. Τούτο βεβαιώνει και ο λόγος του Κυρίου, που εξαίρει την ασύγκριτη προς το σώμα και προς όλα τα υλικά πράγματα αξία της ψυχής. «Τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;» (ΜΑΡΚ:8/36-37).

Παρ’ ότι όμως το σώμα είναι υλικό και φθαρτό, προσλαμβάνει ανυπολόγιστη αξία στην Ορθοδοξία, αφού γίνεται ναός του Αγίου Πνεύματος και φυλάσσεται σε ανάσταση και ζωή αιώνια, όταν κατά την εξανάσταση, θα ενωθεί πάλι με την αθάνατη ψυχή του. Για αυτό λέει ο Απόστολος· «οὐκ οἴδατε ὅτι τὸ σῶμα ὑμῶν ναὸς τοῦ ἐν ὑμῖν  Ἁγίου Πνεύματός ἐστιν, οὗ ἔχετε ἀπὸ Θεοῦ;» (Α΄ ΚΟΡΙΝΘ:6/19). Επομένως είναι φανερή η αξία και του σώματος, αφού τόση τιμή προσλαμβάνει, ώστε να γίνεται κατοικητήριο του αγίου Θεού. Αλλά και πόση προσοχή χρειάζεται να διατηρείται αγνό και άμωμο, αφού θα κρατεί μέσα του, τον άγιο Θεό. Άγιος ο ένοικός του, άγιο και αυτό. Και επιπλέον πρέπει να είναι και να μένει αγνό και άγιο, αφού παραδίδεται μεν τώρα διά του θανάτου στην φθορά, αλλά θα αναστηθεί, σε νέα, άφθαρτη και αιώνια ζωή. Αθάνατη, λοιπόν, και θεοειδής η ψυχή, και γι’ αυτό ασύγκριτη προς τα υλικά η αξία της. Αλλά μέγιστη και του σώματος η αξία, αφού και αυτό, από το Πνεύμα του Θεού εξαγιάζεται και ναός του Αγίου Πνεύματος γίνεται, και Σώμα και Αίμα Χριστού δέχεται και σε ανάσταση και αιώνια ζωή φυλάσσεται, σύμφωνα και με την ομολογία της Πίστεώς μας· «Προσδοκώ ανάστασιν νεκρών και ζωήν του μέλλοντος αιώνος»2.

Η διδασκαλία περί τρισυπόστατου ανθρώπου (σώμα-πνεύμα–ψυχή) συνιστά αίρεση.3

Οι αιρετικοί ψευδοχριστιανοί και άλλοι, αγνοώντας βασικά "ανατομικά" στοιχεία της ψυχής, (τα οποία όμως οι Χριστιανοί πατέρες γνώριζαν σε βάθος), παρεξηγούν την ξεχωριστή αναφορά της λέξεως: "πνεύμα" από την λέξη: "ψυχή" στην Αγία Γραφή, και νομίζουν ότι το ανθρώπινο πνεύμα και η ανθρώπινη ψυχή, αποτελούν δύο διαφορετικά συστατικά του ανθρώπου. Λένε λοιπόν, ότι ο άνθρωπος αποτελείται από τρία μέρη: σώμα, ψυχή και πνεύμα. 

Δύο είναι τα εδάφια που χρησιμοποιούν οι ερμηνευτές του τρισυπόστατου ανθρώπου, για να στηρίξουν την θέση τους, τα εξής:

1^ο/ "Αυτός δε ο Θεός της ειρήνης αγιάσαι υμάς ολοτελείς, και ολόκληρον υμών το πνεύμα και η ψυχή και το σώμα αμέμπτως εν τη παρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τηρηθείη". (Α' ΘΕΣΣ: 5/23).

2^ο/ "Ζων γαρ ο λόγος του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν μάχαιραν δίστομον και διϊκνούμενος άχρι μερισμού ψυχής τε και πνεύματος, αρμών τε και μυελών, και κριτικός ενθυμήσεων και εννοιών καρδίας". (ΕΒΡ: 4/ 12).

Εκ πρώτης όψεως, παρατηρούμε ότι οι άνθρωποι που υποστηρίζουν το τρισυπόστατον του ανθρώπου, έχουν κάποιαν αγιογραφικήν βασιμότητα, αφού στο ίδιο εδάφιο χρησιμοποιείται το πνεύμα ξεχωριστά από την ψυχή, και συνεπώς φαντάζει ως κάτι διαφορετικό. Ας δούμε όμως τα δύο αυτά χωρία προσεκτικώτερα:

Το πρώτο χωρίο (Α' ΘΕΣΣ:5/23)

Με μία προσεκτική μελέτη, συνάγουμε ότι ο Παύλος χρησιμοποιεί τις λέξεις: "ψυχή" - "ψυχικός", για να χαρακτηρίσει τις κατώτερες ζωϊκές δυνάμεις του ανθρώπου. Αντιθέτως, χρησιμοποιεί τις λέξεις: "πνεύμα" - "πνευματικός", για να χαρακτηρίσει τις ανώτερες και από τον Θεό φερόμενες, δυνάμεις του ανθρώπου. Για παράδειγμα, ας δούμε τα εξής χωρία:

ΡΩΜΑΙΟΥΣ: 8/5-9).

"5 οι γαρ κατά σάρκα όντες τα της σαρκός φρονούσιν, οι δε κατά πνεύμα τα του πνεύματος. 6 το γαρ φρόνημα της σαρκός θάνατος, το δε φρόνημα του πνεύματος ζωή και ειρήνη· διότι το φρόνημα της σαρκός έχθρα εις Θεόν· 7 τω γαρ νόμω του Θεού ουχ υποτάσσεται· ουδέ γαρ δύναται· 8 οι δε εν σαρκί όντες Θεω αρέσαι ου δύνανται. 9 υμείς δε ουκ εστέ εν σαρκί, αλλ’ εν πνεύματι, είπερ Πνεύμα Θεού οικεί εν υμίν. ει δε τις Πνεύμα Χριστού ουκ έχει, ούτος ουκ έστιν αυτού".

Α΄ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ:2/14 – 16, 3/1-4).

"14 ψυχικός δε άνθρωπος ου δέχεται τα του Πνεύματος του Θεού· μωρία γαρ αυτώ εστι, και ου δύναται γνώναι, ότι πνευματικώς ανακρίνεται. 15 ο δε πνευματικός ανακρίνει μεν πάντα, αυτός δε υπ’ ουδενός ανακρίνεται. 16 τις γαρ έγνω νουν Κυρίου, ος συμβιβάσει αυτόν; ημείς δε νουν Χριστού έχομεν. (κεφ. Γ΄) 1 Και εγώ, αδελφοί, ουκ ηδυνήθην υμίν λαλήσαι ως πνευματικοίς, αλλ’ ως σαρκικοίς, ως νηπίοις εν Χριστω. 2 γάλα υμάς επότισα και ου βρώμα. ούπω γαρ ηδύνασθε. αλλ’ ούτε έτι νυν δύνασθε· έτι γαρ σαρκικοί εστε. 3 όπου γαρ εν υμίν ζήλος και έρις και διχοστασίαι, ουχί σαρκικοί εστε και κατά άνθρωπον περιπατείτε; 4 όταν γαρ λέγη τις, εγώ μεν ειμι Παύλου, έτερος δε εγώ Απολλώ, ουχί σαρκικοί εστε;"

Α΄ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ: 15/44-46

"44 σπείρεται σώμα ψυχικόν, εγείρεται σώμα πνευματικόν. έστι σώμα ψυχικόν, και έστι σώμα πνευματικόν... 46 αλλ’ ου πρώτον το πνευματικόν, αλλά το ψυχικόν, έπειτα το πνευματικόν".

Στα παραπάνω εδάφια, ο απόστολος Παύλος, μιλάει για τα σώματα της αναστάσεως. Λέει λοιπόν, ότι το σώμα που έχει ο άνθρωπος στον φθαρτό παρόντα αιώνα, ζει και λειτουργεί με τις βιολογικές δυνάμεις της ψυχής. Όμως το σώμα της αναστάσεως, θα λειτουργεί με τους νόμους και τις δυνάμεις του Αγίου Πνεύματος. Γι' αυτό και ονομάζεται: "πνευματικό", σε αντίθεση με το "ψυχικό".

Παρατηρούμε ότι εδώ, εμφανίζονται δύο δυνάμεις της ψυχής, στα λεγόμενα του Παύλου. Η μία είναι ανώτερη, και ονομάζεται: "πνεύμα", και η άλλη είναι κατώτερη, (βιολογική), και παραμένει με την ονομασία: "ψυχή".

Όταν λοιπόν ο Παύλος, μιλάει ξεχωριστά για "πνεύμα" και "ψυχή", δεν εννοεί ότι πρόκειται για διαφορετικά συστατικά του ανθρώπου. Εννοεί ότι εύχεται το σώμα, οι κατώτερες βιολογικές δυνάμεις, αλλά και οι ανώτερες πνευματικές δυνάμεις της ψυχής των Χριστιανών, να παραμείνουν άμεμπτες ως την Παρουσία του Κυρίου μας.

Με την λέξη "πνεύμα", εννοεί το ανώτερο μέρος της ψυχής, το νοητικό και λογικό, που επικοινωνεί με το Άγιο Πνεύμα και χειρίζεται τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, και με την λέξη "ψυχή", εννοεί το κατώτερο μέρος της, το αισθητικό και ζωϊκό. Εύχεται ο απόστολος, όταν ο Κύριος επιστρέψει στην Παρουσία Του, οι συγχριστιανοί του να έχουν διατηρηθεί άμεμπτοι, ΑΚΑΤΗΓΟΡΗΤΟΙ, σε κάθε τομέα της ζωής τους και της ύπαρξεώς τους, ώστε να μην υπάρχει εναντίον τους καμία κατηγορία και αισχύνη.

Το δεύτερο χωρίο

"Ζων γαρ ο λόγος του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν μάχαιραν δίστομον και διϊκνούμενος άχρι μερισμού ψυχής τε και πνεύματος, αρμών τε και μυελών, και κριτικός ενθυμήσεων και εννοιών καρδίας" (ΕΒΡ:4/ 12).

Οι "αρμοί" και οι "μυελοί" (που αναφέρει το εδάφιο) δεν είναι διακεκριμένα μέρη του ανθρώπου, αλλά μέλη του ιδίου μέρους του ανθρώπου, δηλαδή του σώματος. Ομοίως και η "ψυχή" και το "πνεύμα", θα πρέπει να εκληφθούν με τον ίδιο τρόπο, ως δυνάμεις του ιδίου μέρους του ανθρώπου, του νοερού/λογικού και ψυχικού. Με άλλα λόγια ο νους, το ανθρώπινο πνεύμα, είναι η λογική προέκταση της ψυχής.

Συνεπώς, ο Παύλος χρησιμοποιεί τις λέξεις "ψυχή" και "πνεύμα", για να δηλώσει τις κατώτερες και τις ανώτερες δυνάμεις της ψυχής αντιστοίχως. Η λέξη ψυχή, χρησιμοποιείται αντί της λέξεως "πνεύμα", και αντιστρόφως! Αυτό δείχνει την ταύτιση των δύο αυτών εννοιών ως προς το ΕΝΑ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟ νοερό συστατικό του ανθρώπου, και την χρήση των όρων τους, ως έννοιες δυνάμεων της ψυχής.4

Όσον αφορά λοιπόν το εδάφιο αυτό, η έννοιά του είναι ότι ο λόγος του Θεού, δηλαδή το Ευαγγέλιο που κηρύττουμε εμείς οι Χριστιανοί, είναι "ζων", δηλαδή έχει ζωοποιός ενέργεια. Και φυσικά, το Ευαγγέλιο δεν μας κόβει τους αρμούς και το μεδούλι! Αλλά όπως ένα μαχαίρι είναι κοφτερό, και εισέρχεται στα πιο κρυφά και χωμένα μέρη του σώματος, έτσι και το Ευαγγέλιο, είναι τόσο διεισδυτικό, που εισέρχεται στα απόκρυφα και βαθύτερα μέρη της ψυχής, και φέρνει στο φως τις κατώτερες (ψυχή) και ανώτερες (πνεύμα) δυνάμεις του ανθρώπου.

Δεν ισχύει λοιπόν το επιχείρημα, ότι δήθεν «το πνεύμα δεν είναι μέρος της ψυχής, επειδή διαιρείται απ' αυτήν». Διότι, δεν μιλάει για διαίρεση, αλλά για διείσδυση, με παρομοίωση το κοφτερό μαχαίρι.

Αυτή είναι η έννοια και του εδαφίου αυτού. Και καμία σχέση δεν έχει με διαχωρισμό μερών του ανθρώπου, και με τριχοτομική θεώρηση του ανθρώπου.

Εδάφια που δείχνουν ως ξεχωριστά τα μέρη του ιδίου συνόλου

Εδάφια που να δείχνουν μια λέξη που εκπροσωπεί τον ίδιο τον άνθρωπο, ως συστατικό του ανθρώπου, δεν είναι μόνο αυτά που χρησιμοποιούν οι αιρετικοί και λοιποί αντιχριστιανοί, οπαδοί του τριμερούς. Μερικά παραδείγματα:

.«…έτεκε τούτους τω Ιακώβ δεκαέξ ψυχάς» (ΓΕΝΕΣΗ:46/18)

Παρατηρούμε εδώ, ότι γέννησε 16 ΠΛΗΡΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ, και όχι απλώς το νοερό συστατικό τους, την ψυχή, καθ’όσον η λέξη "ψυχή", έχει και την έννοια του πλήρους ανθρώπου. Το ότι αναφέρεται ο όλος άνθρωπος με την λέξη "ψυχή", δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος δεν έχει σώμα ως συστατικό του, ή ότι η ψυχή δεν είναι συστατικό του ανθρώπου. Ομοίως, το ότι η λέξη "πνεύμα", αναφέρεται με την έννοια των ανώτερων λειτουργιών του ανθρώπου, δεν σημαίνει ότι δεν είναι μέρος της ψυχής του. Είναι απλώς μία από τις πολλές χρήσεις της λέξεως αυτής.

.«..έλαβε δε Ησαύ τας γυναίκας αυτού και τους υιούς αυτού και τας θυγατέρας αυτού και πάντα τα σώματα του οίκου αυτού…". (ΓΕΝΕΣΗ: 36/6)

Εδώ πάλι, παρατηρούμε, ότι ενώ μιλάει για «πάντα (όλα) τα σώματα του οίκου του Ησαύ», αναφέρει ξεχωριστά κάποια από αυτά τα "σώματα", όπως οι γυναίκες του και οι γιοι του. Το ότι τους αναφέρει ξεχωριστά και μαζί με "όλα τα σώματα", δεν σημαίνει ότι ήταν κάτι διαφορετικό από αυτά τα σώματα. Αλλά ήταν υποσύνολά τους!

Και αντιστρόφως, το ότι τους αναφέρει: "σώματα", δεν σημαίνει ότι δεν είχαν ψυχές. Δεν σημαίνει ότι στην λέξη: "σώματα", δεν συμπεριλαμβάνονται οι ψυχές! Αλλά η λέξη "σώμα", εδώ, ενώ είναι μέρος του ανθρώπου, ταυτόχρονα εκπροσωπεί και τον όλο άνθρωπο, όπως είδαμε πιο πάνω να γίνεται με την λέξη "ψυχή".

 Όπως ακριβώς στα εδάφια που εξετάζουμε, η λέξη: "ψυχή", εκπροσωπούσε ταυτόχρονα το κατώτερο μέρος της ψυχής, αλλά και την συνολική ψυχή, χωρίς να αναιρεί το ένα το άλλο!

Εδάφια για τα δύο μέρη του ανθρώπου

Υπάρχουν στην Αγία Γραφή πλήθος εδάφια που δεν αφήνουν αμφιβολία ότι τα μέρη του ανθρώπου είναι δύο (ψυχή και σώμα), και όχι τρία όπως νομίζουν μερικοί. 

"και μη φοβηθήτε από των αποκτεννόντων το σώμα, την δε ψυχήν μη δυναμένων αποκτείναι· φοβήθητε δε μάλλον τον δυνάμενον και ψυχήν και σώμα απολέσαι εν γεέννη" (ΜΑΤΘ: 10/28).

"ότι ουκ εγκαταλείψεις την ψυχήν μου εις άδου ουδέ δώσεις τον όσιόν σου ιδείν διαφθοράν. 28 εγνώρισάς μοι οδούς ζωής, πληρώσεις με ευφροσύνης μετά του προσώπου σου. 29 Άδρες αδελφοί, εξόν ειπείν μετά παρρησίας προς υμάς περί του πατριάρχου Δαυΐδ ότι και ετελεύτησε και ετάφη και το μνήμα αυτού εστιν εν ημίν άχρι της ημέρας ταύτης. 30 προφήτης ουν υπάρχων, και ειδώς ότι όρκω ώμοσεν αυτώ ο Θεός εκ καρπού της οσφύος αυτού το κατά σάρκα αναστήσειν τον Χριστόν καθίσαι επί του θρόνου αυτού, 31 προϊδών ελάλησε περί της αναστάσεως του Χριστού ότι ου κατελείφθη η ψυχή αυτού εις άδου ουδέ η σαρξ αυτού είδε διαφθοράν" (ΠΡΑΞΕΙΣ:2/27-31).

Το εδάφιο αυτό είναι χαρακτηριστικό, επειδή μιλώντας για τον Δαυίδ, αναφέρει μόνο δύο τόπους καταλήξεως των συστατικών του: Τον Άδη για την ψυχή, και τον τάφο για το σώμα, που θα έβλεπε διαφθορά. Πού είναι το τρίτο συστατικό εδώ; Και πού πάει, αν όχι στον Άδη ή στον τάφο; Και αν πάει κάπου, γιατί εδώ δεν αναφέρεται, αλλά αναφέρει διπολικά τα δύο μόνο συστατικά; Μήπως γιατί στην πραγματικότητα το πνεύμα, δεν είναι συστατικό του ανθρώπου, αλλά μέρος της ψυχής, η οποία ήδη αναφέρεται;

Πέραν αυτού, και όσον αφορά τον Χριστό, στον οποίο αναφέρεται το εδάφιο αυτό στην πραγματικότητα, και πάλι η ψυχή του γνωρίζουμε ότι πήγε στον Άδη, και το σώμα του στον τάφο. Για τόπο κάποιου τρίτου συστατικού, δεν γίνεται λόγος εδώ.

Τέλος, όσον αφορά το εδάφιο αυτό, παρατηρούμε επίσης, ότι χρησιμοποιεί την λέξη: "όσιος", ("τον όσιόν σου ιδείν διαφθοράν"), με την έννοια του σώματος, αλλά ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ και του όλου ανθρώπου. Επειδή "ο όσιος" δεν είναι μόνο το σώμα. Αλλά ο όλος άνθρωπος. Όμως η διαφθορά συμβαίνει μόνο στο σώμα και όχι στην ψυχή. Δεν σημαίνει αυτό ότι άλλος είναι ο άνθρωπος και άλλο είναι το σώμα του!

Τελικά συμπεράσματα 

.Η Ορθόδοξη Εκκλησία λοιπόν, έχει σαφώς ξεκαθαρίσει ενωρίς, ότι ο άνθρωπος είναι διμερής ψυχοσωματική ενότητα, και ότι το "πνεύμα" που αναφέρεται, είναι μία από τις δυνάμεις της ψυχής, και όχι κάτι ξεχωριστό από αυτήν. Αυτός είναι και ο λόγος, που κάποιες φορές αναφέρεται ξεχωριστά από την ψυχή, για να τονισθεί η διαφορετική λειτουργία αυτού του μέρους της ψυχής, από τις λοιπές ψυχικές δυνάμεις.

.Οι αιρετικοί και πάσης φύσεως αντιχριστιανοί, εάν είχαν την Ορθόδοξη κατήχηση και γνώση ερμηνείας της Αγίας Γραφής, τουτέστιν Ορθόδοξη Πίστη, δεν θα επρέσβευαν το τρισυπόστατον του ανθρώπου, γιατί θα γνώριζαν ότι το "πνεύμα" του ανθρώπου, δεν είναι κάτι διαφορετικό της ψυχής, αλλά μία από τις δυνάμεις της ψυχής.

Η αρχέγονη κατάσταση του ανθρώπου

- Η εικόνα του Θεού στον άνθρωπο ανήκει στο πνευματικό και όχι στο σωματικό αυτού μέρος.  Το σώμα απηλλαγμένο παθών και φθοράς ήταν όργανο του πνεύματος. Ο Θεός αποτελούσε το κέντρο της σκέψεως, της θελήσεως και της Αγάπης του γενάρχου.

- Η κατάσταση του Αδάμ στον Παράδεισο:

·ΔΕΝ ήταν αδιάφορη και νηπιακή (Ορθολογιστική άποψη των Διαμαρτυρομένων).

·ΔΕΝ ήταν τελεία, με την πτώση να προέρχεται από την στέρηση της υπερφυσικής χορηγείας (΄Αποψη των Παπικών).

·ΔΕΝ ήταν τελεία, διότι εστερείτο της Υιοποιήσεως και της Πνευματικής ζωής της χορηγουμένης υπό του Ιησού Χριστού.

·Αγνοεί την διάκριση του Αγαθού και του Κακού, γιατί δεν βρίσκεται στην απόλυτη διανοητική και ηθική τελειότητα. Η πρόοδος προς την τελειότητα ήταν δυνατή, αφού ο Αδάμ είχε ΟΛΑ τα εφόδια, εν δυνάμει, για να φθάσει σ’ αυτήν. (Κατ΄ εικόνα = Καθ΄ ομοίωση εν δυνάμει, Καθ΄ ομοίωση = Κατ΄ εικόνα εν ενεργεία).

Αρχή και πραγματικότητα του Προπατορικού Αμαρτήματος

-Ο Αδάμ μπορούσε να τηρήσει την Θεία Εντολή, ανθιστάμενος στον πειρασμό, με τα φυσικά και πνευματικά εφόδια με τα οποία ήταν προικισμένος.

-Ο χαρακτήρ της πράξεως του Αδάμ ήταν ανυποταξία και παρακοή.

-Η κινητήρια δύναμη (αρχή) της παρακοής ήταν η φιλαυτία του πρωτοπλάστου, επιθυμούντος να πορισθεί τελειότητα αυτοφώτως και αυτοδυνάμως, με δικά του μέσα. Οι πρωτόπλαστοι θέλησαν να κινηθούν ανόμως έξω από τα όρια που τους είχε θέσει ο Δημιουργός! Επεθύμησαν και θέλησαν ν’αποκτήσουν αυτά που δεν τους ανήκαν!!!

-Η αμαρτία μεταδίδεται κληρονομικώς σε όλο το ανθρώπινο γένος δια της φυσικής γεννήσεως.

7ο Προέλευση του Κακού

Το κακό δεν υπάρχει οντολογικώς. Είναι ανυπόστατο. Είναι «Μη ον», Το κακό είναι απουσία του αγαθού, όπως και το σκοτάδι είναι απουσία φωτός.

8ο Η ουσία του Προπατορικού αμαρτήματος

-Η διεστραμμένη στροφή του ανθρώπου προς εαυτόν (εγωπάθεια ή ανθρωποπάθεια).

-Η αφροσύνη των πρωτοπλάστων (όπως αυτή των σημερινών ορθολογιστών που πάσχουν από το σύνδρομο της ανθρωποπαθείας), να επιθυμούν και να πιστεύουν ότι μπορούν μόνοι τους να οδηγηθούν στην αλήθεια.

-Η προπατορική αμαρτία είναι ενοχή, συνεπαγόμενη την τιμωρία του ανθρώπου από τον δικαιοκρίτην Θεό.

-Τρόποι Εκδηλώσεως:

·Αρνητικώς ως έκπτωση από το αρχαίο κάλλος.

·Θετικώς ως απορρόφηση του υλικού κόσμου, αχρείωση της Πνευματικής / Ηθικής Φύσεως, ροπή προς το κακό της Ελευθέρας Βουλήσεως, επιθυμία της σάρκας/σαρκολατρεία (Ερημία της Θείας Χάριτος).

9ο Ακολουθίες της Προπατορικής αμαρτίας

-Το συναίσθημα της ενοχής και η θλίψη της αμαρτωλής συνειδήσεως.

-Τα διάφορα κακά και δεινά του φυσικού και κοινωνικού κόσμου δια των οποίων ταλαιπωρούνται οι άνθρωποι και υποφέρει η σημερνή ανθρωπότης.

-Ο θάνατος («Τα οψώνια της αμαρτίας»).

· Φυσικός

vΑσθένειες – Διάλυση – Φθορά σώματος.

vΧωρισμός της ψυχής από του Σώματος.

· Πνευματικός

vΑποκοπή του συνδέσμου Θεού – ανθρώπων.

vΗθική αθλιότης (Δουλεία της αμαρτίας).

· Αιώνιος

vΑϊδιος χωρισμός Θεού και ανθρώπου.

vΑπώλεια της Ουράνιας Βασιλείας.

        Ζ.  ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΚΑ ΔΟΓΜΑΤΑ

1ο Η Βουλή του Θεού για την Σωτηρία των ανθρώπων

Αυτή συνελήφθη προ καταβολής κόσμου αιωνίως. Γι’αυτό και καλείται πρόγνωση, προορισμός, πρόθεση «δοθείσα ημίν εν Χριστώ Ιησού προ χρόνων αιωνίων».

2ο Οι δύο φύσεις του Χριστού

-Ο Ιησούς Χριστός είναι Θεάνθρωπος, ήτοι ο αληθινός Θεός που ανέλαβε την ανθρώπινη φύση και έγινε όμοιος με το ανθρώπινο γένος κατά πάντα χωρίς αμαρτίες.

-Η Θεία φύση είναι η φύση που είχε ο Χριστός ως Λόγος του Πατρός, δηλ. το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος.

-Η ανθρώπινη φύση είναι η κοινή ανθρώπινη φύση που είχε ο Αδάμ (σώμα και ψυχή) χωρίς το στοιχείο της αμαρτίας.

-Οι δύο φύσεις του Κυρίου περιχωρούν μεταξύ τους.  Η περιχώρηση αυτή έγινε χάρι στην Θεία φύση.

3ο Τρόπος συλλήψεως του Θείου Λόγου

-Μετά την συγκατάθεση της Παρθένου, ήλθε το ΄Αγιο Πνεύμα, εξαγνίζοντάς την και χορηγώντας σ’ αυτήν, την Δύναμη να δεχθεί τον αχώρητο  Θείον Λόγο.

-Τότε επέπεσε επάνω της ως σώμα, ο Υιός του Θεού ως Θείος σπόρος και εδημιούργησε για τον εαυτόν Του σάρκα με ψυχή λογική και νοερά, όχι σπερματικώς αλλά Δημιουργικώς (όπως ο τρόπος της αρχικής δημιουργίας του Αδάμ), δηλαδή:

·Με την συνέργεια του Αγίου Πνεύματος.

·Χωρίς να σχηματίζεται το σώμα Του με τμηματική συμπλήρωση, αλλά έγινε τέλειο με μιας, επειδή έγινε ο ίδιος ο Λόγος του Θεού, η αληθινή ύπαρξη για την σάρκα (κατοίκησε μέσα στην μήτρα της Παρθένου, εδημιούργησε με ανέκφραστο τρόπο, έγινε Υιός ανθρώπου σαρκωθείς από την Αγία Παρθένο, χωρίς να εγκαταλείψει το προσωπικόν γνώρισμα του Υιού του Θεού).

Εάν η Ενανθρώπηση του Θεού Λόγου αποτελεί την αρχή και την βάση της νέας εν Χριστώ πραγματικότητος, η θέωση του ανθρώπου αποτελεί το τέλος και τον σκοπό της. Ακριβώς αυτή την βασική αλήθεια τονίζει ο Μέγας Αθανάσιος: «Αυτός γαρ (Θεός Λόγος) ενηνθρώπησεν, ίνα ημείς θεοποιηθώμεν» (περί ενανθρωπήσεως του Λόγου).

Εικόνα του Ιησού Χριστού. Στην ορθόδοξη αγιογραφία, το κόκκινο χρώμα συμβολίζει τη θεότητα, ενώ το μπλε την ανθρωπότητα.       

Η Θεοτόκος αποτελεί το βασικώτερο ανθρώπινο πρόσωπο της Ορθόδοξης θεολογίας, εμφανίζεται ως η διάμεσος μεταξύ Θεού και ανθρώπου, αιτία αναδημιουργίας του ανθρώπου και ανακαινίσεως της κτίσεως.

4ο Η μία Υπόσταση του Θείου Λόγου

-Η Θεία προσωπική υπόσταση του Θείου Λόγου (Απλή-Ασύνθετος-΄Ακτιστος-Ασώματος-Αόρατος-Αψηλάφητος) προϋπήρχε αχρόνως και αιωνίως, με όλα όσα έχει ο Πατέρας (προσωπική Υπόσταση), πλην του τρόπου γεννήσεως.

-Η ένωση των δύο φύσεων του Χριστού είναι μυστηριακή και απόρρητη, ασύγχυτη και αδιαίρετη.

5ο Αντίδοση

Αντίδοση θα πει, πως τα ιδιώματα της μιας φύσεως του Θεανθρώπου Ιησού αποδίδονται στην άλλη και το αντίθετο πάλι.

Ιδιώματα της θείας φύσεως, είναι η πανσοφία και παγγνωσία, είναι η παντοδυναμία και πανταχού παρουσία, η αγαθότητα και ευσπλαχνία, η αγιότητα και αναμαρτησία, παρ’ ότι την αναμαρτησία την έχει και η ανθρώπινη φύση του Κυρίου.  

Ιδιώματα της ανθρώπινης φύσεως, είναι το να πεινά, το να διψά, το να κουράζεται, το να κοιμάται, το να πάσχει και να αποθνήσκει. Αυτά λοιπόν αποδίδονται από την μία στην άλλη και συνυπάρχουν στο ένα και το αυτό πρόσωπο. Τα ιδιώματα της ανθρώπινης φύσεως αποδίδονται στην θεία.

Αυτό όμως δεν σημαίνει, ότι με το να παίρνει η θεία φύση τα ιδιώματα και αδιάβλητα πάθη της ανθρώπινης φύσεως, γίνεται και αυτή ανθρώπινη. Καθώς επίσης και με το να παίρνει η ανθρώπινη τα ιδιώματα και τις χάρες της θείας φύσεως να γίνεται και αυτή θεία. Διότι, οι δύο φύσεις, θεία και ανθρώπινη, ενώθηκαν στο πρόσωπο του Χριστού «ατρέπτως και αναλλοιώτως», χωρίς η μία να μετατρέπεται στην άλλη. Η θεία παραμένει θεία και η ανθρώπινη παραμένει ανθρώπινη, μόνο απλή απόδοση των ιδιωμάτων γίνεται και αυτό, διότι εάν είναι το πρόσωπο που έχει και τις δύο φύσεις και οι δύο φύσεις είναι αχώριστα ενωμένες στο ένα και το αυτό πρόσωπο, χωρίς δηλαδή να χωρίζονται , αλλά και χωρίς να συγχέονται και να γίνονται μία οι δύο. Και επειδή γίνεται αυτή η αντίδοση, λέμε πως ο Χριστός είναι πάνσοφος, παντογνώστης, παντοδύναμος.

Με αυτό όμως δεν εννοούμε ότι η ανθρώπινη φύση του, είναι πάνσοφη και παντοδύναμη, αλλά το ένα πρόσωπο.

Ο Χριστός και πεινούσε και διψούσε και κουραζόταν και κοιμόταν και θλιβόταν και δάκρυζε και πονούσε. Και αυτά όχι ως Θεός, αλλ’ ως άνθρωπος, ή καλύτερα να πούμε ως Θεάνθρωπος τα παρουσίαζε ο Κύριος. Επίσης, λέμε τον Χριστό παθητό και Κύριο της δόξας σταυρωμένο. Όχι διότι έπαθε ως Θεός. Ως άνθρωπος έπαθε. «Η γάρ θεότης απαθής διέμεινε». Πάσχει όμως ο Χριστός, διότι είναι και άνθρωπος. Και «πάσχει ως άνθρωπος και σώζει ως φιλάνθρωπος», δηλαδή ως Θεάνθρωπος. Δεν λέμε η θεότητα είναι ανθρωπότητα, ούτε η ανθρωπότητα είναι θεότητα. Αλλά λέμε, ότι ο Θεός-Χριστός είναι και άνθρωπος, και ο άνθρωπος Χριστός είναι και Θεός τέλειος.

Όπως είπαν και οι άγιοι Πατέρες της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου στην Έφεσο: «Τάς ευαγγελικάς περί του Κυρίου φωνάς ίσμεν τούς θεολόγους άνδρας τάς μέν κοινοποιούντας ως εφ’ ενός προσώπου, τάς δέ διαιρούντας ως επί δύο φύσεων, καί τάς μέν θεοπρεπείς κατά τήν θεότητα του Χριστού, τάς δέ ταπεινάς κατά τήν ανθρωπότητα αυτού παραδίδοντας».

Επειδή οι δύο φύσεις του Ιησού Χριστού, η θεία και η ανθρώπινη, είναι τόσο στενά συνδεδεμένες, ή επειδή το ίδιο πρόσωπο είναι ο φορεύς και των δύο φύσεων, ως επακόλουθο και συνέπεια αυτού έχουμε την «αντίδοση» ή την «κοινοποίηση» των ιδιωμάτων. Αυτό σημαίνει ότι στον Ιησού Χριστό, ως εις Θεό, αποδίδονται ιδιώματα (χαρακτηριστικά) της ανθρώπινης φύσης και στον Ιησού Χριστό ως εις άνθρωπο αποδίδονται ιδιώματα (χαρακτηριστικά) της θείας φύσεως.

Έτσι, μπορούμε να πούμε για τον Υιόν του Θεού, τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, ότι είναι «παιδίον προαιώνιον» και «άνθρωπος άναρχος», όχι γιατί ως παιδίον είναι προαιώνιον και ως άνθρωπος είναι άναρχος, αλλά επειδή όντας Θεός προαιώνιος και άναρχος, έγινε με την σάρκωσή του παιδίον 5

Όταν ονομάζουμε τον Ιησού Χριστό «Υιόν του Θεού» και «Θεόν», λόγω της θείας Του φύσεως, τον ονομάζουμε επίσης και με ιδιώματα της ανθρώπινης φύσεώς Του, λέγοντάς Τον «Κύριον της δόξης εσταυρωμένον» (Α´ ΚΟΡ: 2/8).

Κατά τα παραπάνω, λόγω της περιχωρήσεως των δύο φύσεων στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού, μπορούμε να πούμε, για παράδειγμα, ότι έπαθε ο Θεός. Να πούμε την φράση ότι ο Ιησούς Χριστός έγινε για την σωτηρία μας «Θεός παθητός» ( ΠΡΑΞ: 26/23).

Η αντίδοση δεν γίνεται απ’ ευθείας στις φύσεις καθ’ εαυτές, γιατί τότε θα είχαμε σύγχυση των δύο φύσεων (κάτι που οδηγεί στον Μονοφυσιτισμό). Η αντίδοση γίνεται στο ένα πρόσωπο.

Συνεχίζεται

---

1 ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΠΙΣΤΕΩΣ, Πέτρου Μογίλα, Μητροπολίτη ΚΙΕΒΟΥ, εγκεκριμένη από τους Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων και την Ενδημούσα Σύνοδο Κωνσταντινουπόλεως, το 1662.

2 Οι άγιοι Πατέρες αναφερόμενοι στην διπλή αυτή σύσταση του ανθρώπου και εξαίροντας την αξία του κάθε συστατικού λένε: «Σεαυτόν γνώθι ός τί εί (άνθρωπε, γνώριζε ποιος είσαι), ότι διπλούς άνθρωπος καθέστηκας εκ ψυχής και σώματος συγκείμενος», διπλός άνθρωπος κατεστάθης εκ ψυχής και σώματος συγκείμενος», δηλαδή διπλός άνθρωπος κατέστης από τον Θεό, αποτελούμενος από ψυχή και από σώμα (Κύριλλος Ιεροσολύμων).

Ο Μέγας Αθανάσιος· «ουχ η ψυχή εστιν η αποθνήσκουσα, αλλά διά την ταύτης αναχώρησιν αποθνήσκει το σώμα». Δεν είναι η ψυχή που αποθνήσκει. Αλλ’ επειδή από το σώμα φεύγει η ψυχή, γι’ αυτό αποθνήσκει ο άνθρωπος. Υπέροχη επομένως και μόνιμη η αξία της ψυχής.

Ο Γρηγόριος Θεολόγος· «ζώον έν εξ αμφοτέρων, αοράτου τε και ορατής φύσεως», δημιουργημένο από το Θεό, «παρά μεν της ύλης λαβόντος το σώμα, παρ’ εαυτού δε πνοήν ενθέντος, ό δη νοεράν ψυχήν».

Ο Μέγας Βασίλειος χαρακτηρίζει τον άνθρωπο «σύνθετον εκ ψυχής και σώματος», και η μεν «σαρξ από της γης» ελήφθη, η δε «ψυχή εξ ουρανού».

Ο Γρηγόριος Νύσσης παρουσιάζει τον άνθρωπο «ένα όντα διά ψυχής και σώματος συνεστηκότα» και ο ιερός Χρυσόστομος· «ζώον τοιούτον και θαυμαστόν και λογικόν, εκ δύο ουσιών συνεστήσατο, την ασώματον ουσίαν της ψυχής συμπλέξας τω σώματι».

Όλοι οι Πατέρες το ίδιο λένε· ότι ο άνθρωπος από τα δύο αυτά συστατικά αποτελείται, από το σώμα και την ψυχή. Και ο ιερός Χρυσόστομος προσθέτει· Σε αυτά τα δύο ξεχώρισε ο Θεός τον άνθρωπο, στην ψυχή και στο σώμα. Και είναι, λέει, η σάρκα χωρίς λογική σχεδόν και έρημη από σύνεση και φρονιμάδα και άγεται και φέρεται (από επιθυμίες). Δεν κυβερνά το σώμα την ψυχή. Την σοφία και την λογική την έχει η ψυχή και η ψυχή διακρίνει τι πρέπει να κάνει και τι πρέπει να αποφύγει. Προσθέτει μάλιστα και το εξής:«εις δύο ταύτα τον άνθρωπον διελών, ψυχήν και σώμα», ότι «αλογωτέρα μεν η σαρξ και συνέσεως έρημος και των αγομένων, αλλ’ ου των αγόντων· σοφωτέρα δε η ψυχή, και το πρακτέον και το μη πρακτέον συνιδείν δυναμένη».

Ο άγιος Αυγουστίνος λέει, ότι από σώμα και ψυχή αποτελείται ο άνθρωπος, αλλά η ψυχή δεν είναι ο όλος άνθρωπος, αλλά το τελειότερο μέρος και στοιχείο του. Ούτε το σώμα είναι ο όλος άνθρωπος, εξωτερικός μεν άνθρωπος το σώμα, εσωτερικός δε άνθρωπος η ψυχή, σαν να ήταν δύο άνθρωποι, ενώ και οι δύο είναι ένας άνθρωπος. Όπως και ο Κύριος ως άνθρωπος αποτελούταν «εκ ψυχής λογικής και σώματος» κατά την Δ’ Οικουμενική Σύνοδο και όπως και ο ιερός Δαμασκηνός τέλος είπε, ότι ο Θεός «εξ ορατής τε και αοράτου φύσεως δημιουργεί τον άνθρωπο, εκ γης μεν το σώμα διαπλάττων, ψυχήν δε λογικήν και νοεράν διά του οικείου εμφυσήματος δους αυτώ».

Ψάλλει δε και η Εκκλησία: «Αρχή μοι και υπόστασις το πλαστουργόν σου γέγονε πρόσταγμα· βουληθείς γαρ εξ αοράτου τε και ορατής με ζώον συμπήξαι φύσεως· γήθεν μου το σώμα διέπλασας, δέδωκάς δε μοι ψυχήν τη θεία σου και ζωοποιώ εμπνεύσει».

Την ύπαρξη της πνευματικής ουσίας του ανθρώπου, δηλαδή της ψυχής, την αρνούνται οι Χιλιαστές ή ψευδομάρτυρες του «Ιεχωβά». Αυτοί ισχυρίζονται και λένε, ότι η ψυχή δεν είναι πνευματική και αθάνατη, αλλά θνητή, μια ζωϊκή δύναμη που με τον θάνατο του ανθρώπου εξαφανίζεται και αυτή. Δηλαδή σαν την ψυχή των ζώων, που είναι απλώς μία δύναμη που δίνει ζωή στο ζώο. Αυτή είναι μία από τις μεγάλες πλάνες και αιρέσεις τους, σαν εκείνη που είχαν οι «θνητοψυχίτες» της παλιάς εποχής.

3 Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας, Τα ερμηνευτικά λάθη του τριμερούς ανθρώπου, 3 Σεπ. 2005.

4Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας, Τα ζεύγη ψυχή-σώμα και σάρκα-πνεύμα στην Αγία Γραφή, 13 Ιαν. 2009.

5 βλ. Μ. Αθανασίου, 26,1116.