ΤΟ ΕΘΝΙΚΟΝ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ 15^ης ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1922

ΜΕΡΟΣ 11^o

3. Στυλιανός Γονατάς

α. Γεννήθηκε στην Πάτρα τo 1876. Στρατιωτικός και πολιτικός. Πρωταγωνίστησε, μαζί με τους αξιωματικούς Νικόλαο Πλαστήρα και Αλέξανδρο Οθωναίο και τον πολιτικό Γεώργιο Παπανδρέου, στην «επανάσταση» της 14ης Σεπτεμβρίου 1922 που έδιωξε τον βασιλιά Κωνσταντίνο και στην δίκη των έξι. Στην συνέχεια αναμείχθηκε με την πολιτική και κατέλαβε αρκετές φορές την θέση του υπουργού όπως και του γερουσιαστού και του προέδρου της Γερουσίας.

Από τις πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις στρατιωτικού καιροσκόπου και πολιτικού ιδεολογικού ανεμοδείκτη.

Κατά την διάρκεια του καθεστώτος της 4^ης Αυγούστου, συνελήφθη και εξωρίσθη ως αντικαθεστωτικός. Στην κατοχή ήταν ένας από τους εμπνευστές μαζί με τον Πάγκαλο στην ίδρυση των συνεργαζομένων με τις κατοχικές δυνάμεις, ταγμάτων ασφαλείας1.

Φέρεται να συμμετείχε στην δολοφονία του στελέχους του ΕΔΕΣ Δημητρίου Γιαννακοπούλου2.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διεφώνησε με τον Θεμιστοκλή Σοφούλη (αρχηγό του κόμματος των Φιλελευθέρων) και ίδρυσε δικό του κόμμα, το Κόμμα Εθνικών Φιλελευθέρων.

Στο δημοψήφισμα της 1^ης Σεπ. 1946 για την επάνοδο του βασιλέως ετάχθη με όλες του τις δυνάμεις υπέρ της επανόδου !!! Αργότερα  αποσύρθηκε από τον πολιτικό βίο της χώρας. Πέθανε το 1966 σε ηλικία 90 ετών.

β. H δράση του στις πολεμικές επιχειρήσεις της Μ. Ασίας.

 -Την 23^ην Ιουνίου 1924 δημοσιεύθηκε σε όλες τις αθηναϊκές εφημερίδες η έκθεση του προέδρου της ανακριτικής επιτροπής για τους υπευθύνους της μικρασιατικής καταστροφής που διενεργήθη από τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Στρατού, Βενιζελικόν υποστράτηγον Κωνσταντίνο Μαζαράκη.

  -Ευθύς ως εδημοσιεύθη η έκθεση εκείνη, της υπό τον Μαζαράκη ανακριτικής επιτροπής, ο πρόεδρος αυτής προφυλακίσθηκε από τον τότε υπουργό των Στρατιωτικών Θεόδωρο Πάγκαλο και απετάχθη από τον στρατό, απειλήθηκε δε με παραπομπή ενώπιον του Στρατοδικείου, επειδή έφερε στο φως την επαίσχυντο διαγωγή του Πλαστήρα και Γονατά, κατά την μικρασιατικήν καταστροφήν. Ανάλογα μέτρα ελήφθησαν και κατά του υποστρατήγου Νικολάου Τρικούπη, αμέσως μόλις επανέκαμψε από την αιχμαλωσία του, ο οποίος με την δοθείσα στην δημοσιότητα έκθεσή του, κατελόγισε βαρύτατες ευθύνες στον εγκαταλείψαντα την θέσιν του ενώπιον του εχθρού Νικόλαο Πλαστήρα.

  -Η έκθεση του στρατηγού Μαζαράκη, αφού σημειώνει την ευθύνη όσον αφορά στον συνταγματάρχη Νικόλαο Πλαστήρα, δηλαδή ότι αυτός εγκατέλειψε την θέσιν του επανειλημμένως και ιδιαίτερα κατά την νύκτα της 14^ης προς την 15^ην Αυγούστου από όπου εισέδυσε το εχθρικό ιππικό και αιφνιδίασε ολόκληρο το νότιο συγκρότημα, στην στενωπό του Μπάλ Μαχμούτ, από το οποίο προήλθε η αποσύνθεση των ελληνικών δυνάμεων και στην συνέχεια η καταστροφή, για τον άλλον «ήρωα» και «άξιον της πατρίδος» συνταγματάρχην Στυλιανό Γονατά, διοικητή της 2ας Μεραρχίας, τονίζει ιδιαίτερα τα εξής3:

 «…Χαρακτηριστικόν του διοικητού της 2ας Μεραρχίας συνταγματάρχου Στυλιανού Γονατά είναι, η τελεία αδράνειά του. Θα ενόμιζέ τις ότι ο μοναδικός σκοπός ήτο να επαναφέρη το τμήμα του εις την Παλαιάν Ελλάδα, όσον το δυνατόν μάλλον άθικτον. Περί της διαγωγής του, δεν είναι ανάγκη να καταφύγη τις εις μαρτυρικάς καταθέσεις, απλή μελέτη της εκθέσεώς του, δίδει την εντύπωσιν, ότι πρόκειται περί εκθέσεως, διμοιρίας, λόχου ή το πολύ τάγματος. Χαρακτηρίζεται δωσίλογος για την γενικήν αδράνειαν, ήν επεδείξατο καθ’ όλην την διάρκειαν των επιχειρήσεων και δια την διοικητικήν ανικανότητα επί του πεδίου της μάχης…».

«…Η πρόωρος υποχώρησις του αριστερού της 2^ας Μεραρχίας Γονατά, εγένετο αφορμή εγκαταλείψεως ολοκλήρου της προ του Ουσάκ γραμμής αμύνης, είχε δε ως επακόλουθον, αφ’ ενός μεν την εγκατάλειψιν του εν τω Κέντρω Εφοδιασμού Ουσάκ υλικού, μη δοθέντος αρκετού χρόνου όπως μεταφερθή, αφ’ ετέρου δε την αιχμαλωσίαν της επί του «Μουράτ-Ντάγ» κινουμένης φάλαγγος του υποστρατήγου Τρικούπη, ήτις, εάν παρετείνετο η επί της γραμμής Καπακλάρ άμυνα, θα ηνούτο μετ’ αυτών και θα διέφυγεν ούτω την αιχμαλωσίαν».

      Όπως προκύπτει από τα παραπάνω αποσπάσματα της εκθέσεως Μαζαράκη, οι Νικόλαος Πλαστήρας και Στυλιανός Γονατάς, δια της φυγής των επρόδωσαν την πατρίδα και ατίμασαν τα τετιμημένα όπλα των γενναίων στρατιωτών της.

γ.Ο αντιστράτηγος Δημήτριος Ιωάννου σε δημοσιεύματά του τότε, κατηγόρησε με απροκάλυπτη αυστηρότητα τους δύο αυτούς αξιωματικούς, στους οποίους καταλόγισε την μεγαλύτερη ευθύνη επί της μικρασιατικής καταστροφής.

Τον Στυλιανόν Γονατά μάλιστα απεκάλεσε «φυγάδα των φυγάδων» μη δυνάμενον όπως ετόνισε να έχει θέσιν στην στρατιωτική οικογένεια.

Ανάλογοι χαρακτηρισμοί εγράφησαν στις εκθέσεις των στρατηγών Μοσχοπούλου και Νεγρεπόντη, και σε διάφορα βιβλία, όπως του αντιστρατήγου Ιωάννου Κωνσταντίνου και σε εφημερίδες, από πολλές άλλες στρατιωτικές προσωπικότητες για τους αρχηγούς της Επαναστάσεως του 1922, των οποίων η μετέπειτα εγκληματική δράση σκοπό είχε να συγκαλύψει την επαίσχυντη φυγή τους, τον αντεθνικόν δωσιλογισμόν τους και την λιποψυχία τους ενώπιον του εχθρού.

δ. Από τις σημειώσεις της απολογίας του αρχιστρατήγου Χατζανέστη παραθέτουμε τα παρακάτω:

   «Ο συνταγματάρχης Στυλιανός Γονατάς, ως διοικητής της 2ας μεραρχίας, ησχολήθη μάλλον εις αναζήτησιν ριζικών λύσεων, ενώ παρέβλεπε το επί του πεδίου της τιμής και ενώπιον του εχθρού επιτακτικόν καθήκον παντός γενναίου αξιωματικού….».

Τέτοια λοιπόν υπήρξε η δράση και η διαγωγή, του ενός εκ των δύο αρχηγών της «Επαναστάσεως» του 1922, του Στυλιανού Γονατά. Αυτός ο «φυγάς των φυγάδων», ο δωσίλογος, ο επιδείξας διοικητικήν ανικανότητα επί του πεδίου της μάχης, προκειμένου να συγκαλύψει την ανικανότητά του και την λιποταξίαν του από το πεδίον της τιμής, επρωτοστάτησε στο εθνικό έγκλημα της εκτελέσεως των έξη!

4. Αλέξανδρος Οθωναίος

     α. Ο Αλέξανδρος Οθωναίος (Γύθειο 1879 – Αθήνα, 20 Σεπτεμβρίου 1970) ήταν στρατιωτικός και πολιτικός. Απόφοιτος της Σχολής Ευελπίδων έλαβε μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα με το ψευδώνυμο Παλμίδης και στο Κίνημα στο Γουδί ως μέλος του Στρατιωτικού Συνδέσμου. 

        Ένθερμος βενιζελικός, μετά την νίκη των αντιβενιζελικών στις εκλογές του 1920 διέφυγε στο εξωτερικό και εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Συγκαταλεγόταν μεταξύ των πρώτων «Αμυνιτών». Ανακλήθηκε στην θέση του μετά την Μικρασιατική καταστροφή και το κίνημα των Πλαστήρα-Γονατά (Σεπτέμβριος 1922). Υπήρξε πρόεδρος του έκτακτου στρατοδικείου της δίκης των Έξ που καταδίκασε σε θάνατο τους Δημήτριο Γούναρη, Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη, Νικόλαο Στράτο, Γεώργιο Μπαλτατζή, Νικόλαο Θεοτόκη και Γεώργιο Χατζανέστη. 

      β. Στις 15 Νοεμβρίου, 7.15 π.μ., ο  φυγόστρατος-λιποτάκτης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος, ο κατάπτυστος και εντολοδόχος «εθνικός δικαστής» Αλέξανδρος Οθωναίος, ανέγνωσε την τελική ετυμηγορία του δικαστηρίου:

«Εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου Β' το Έκτακτον Στρατοδικείον συσκεφθέν κατά νόμον, κηρύσσει παμψηφεί τους μεν Γεώργιον Χατζανέστην, Δημήτριον Γούναρην, Νικόλαον Στράτον, Πέτρον Πρωτοπαπαδάκην, Γεώργιον Μπαλτατζήν και Νικόλαον Θεοτόκην εις την ποινήν του Θανάτου. Τους δε Μιχαήλ Γούδαν και Ξενοφώντα Στρατηγόν εις την ποινήν των ισοβίων δεσμών. Διατάσσει την στρατιωτικήν καθαίρεσιν των Γεωργίου Χατζανέστη, αρχιστρατήγου, Ξενοφώντος Στρατηγού, υποστρατήγου και Μιχαήλ Γούδα, υποναυάρχου και επιβάλλει αυτούς τα έξοδα και τέλη. Επιδικάζει παμψηφεί χρηματικήν αποζημίωσιν υπέρ του Δημοσίου κατά του Δ. Γούναρη δραχμών 200 χιλιάδων, Ν. Στράτου δραχμών 335 χιλιάδων, Γ. Μπαλτατζή και Ν. Θεοτόκη δραχμών 1 εκατομμυρίου και Μ. Γούδα δραχμών 200 χιλιάδων. Εγκρίθη, απεφασίσθη και εδημοσιεύθη εν Αθήναις τη 15η Νοεμβρίου 1922.»

              Ο πρόεδρος  Αλ. Οθωναίος Ο γραμματέας  Ιωάννης Πεπονής

 γ. Το 1925 έπειτα από το πραξικόπημα του Θεόδωρου Πάγκαλου, αποστρατεύθηκε. Ανακλήθηκε στο στράτευμα το 1929 κατόπιν ειδικού νόμου όπου και διορίσθηκε επιθεωρητής της Β΄ Επιθεωρήσεως Στρατού και συγχρόνως πρόεδρος του ανωτάτου στρατιωτικού συμβουλίου.

Ηγήθηκε της στρατιωτικής μεταβατικής κυβερνήσεως η οποία σχηματίστηκε μετά το νέο πραξικόπημα της 6ης Μαρτίου 1933, του αμετανόητου…δημοκράτη και κατ’εξακολούθηση …πραξικοπηματία Πλαστήρα που εισηγήθηκε στον Βενιζέλο και έλαβε την εντολή, να μην παραδοθεί η εξουσία από τους ηττηθέντες στις εκλογές βενιζελικούς στους νικητές αντιβενιζελικούς!!!

Υπό την απειλή του Γ. Κονδύλη τελικώς παρέδωσε την εξουσία σε δύο ημέρες στον νικητή των εκλογών Παναγή Τσαλδάρη. Καμαρώστε τους ….δημοκράτες στους οποίους το Σύστημα έχει ανεγείρει ανδριάντες, έχει κατασκευάσει προτομές και έχει ονοματοδοτήσει ιδρύματα και τοπωνύμια με τα ονόματά τους!  Για να διαιωνίζεται τι; Για να παραδειγματίζονται τα ελληνόπουλα από ποιούς; Για να μας …φωτίζουν με τα παραδείγματα της λιποταξίας τους, της προδοσίας τους, της κομματικής τους μισαλλοδοξίας4;

Απομακρύνθηκε το 1935, μετά την επικράτηση της αντιβενιζελικής παρατάξεως. Ανακλήθηκε και πάλι το 1944, ύστερα από την απελευθέρωση, από τον Γ. Παπανδρέου o οποίος και τον διόρισε αρχιστράτηγο.

δ. Ο Αλέξανδρος Οθωναίος συνελήφθη κατά το Δεκεμβριανό αιματηρό κίνημα των κομμουνιστών, διότι στην στέγη του σπιτιού του είχαν τοποθετηθεί πολυβόλα των ελασιτών, ενώ ο ίδιος έδιδε τεχνικές οδηγίες, στρατιωτικές συμβουλές και παραγγέλματα στους ελασίτες για να δολοφονούν τους Έλληνες υπερασπιστές των Αθηνών. Συνελήφθη για την παραπάνω αιτία και μεταφέρθηκε στα παλιά Ανάκτορα κατά την διάρκεια των μαχών, όπου επτύσθη και απεδοκιμάσθη ως προδότης από το εκεί συγκεντρωμένο πλήθος!

Λίγο αργότερα παραιτήθηκε για να εγκαταλείψει οριστικά το στράτευμα το 1945.

Το επόμενο διάστημα διετέλεσε πρόεδρος της Ενώσεως Δημοκρατικών Συλλόγων Αθηνών και της Πανελληνίου Ομοσπονδίας Δημοκρατικών Συλλόγων.

Άλλος ένας κορυφαίος «προδότης» που ανήκε στην ευρύτερη…δημοκρατική παράταξη και θεώρησε ότι η συμμετοχή-ενεργός δράση του σε αποκαλούμενους «δημοκρατικούς» συλλόγους θα αποτελούσε ένα είδος κολυμβήθρας του Σιλωάμ για την «αποκάθαρση» των εθνικών εγκλημάτων του με αποκορύφωμα την καταδίκην εις θάνατον των Έξη Εθνομαρτύρων!

Ο Οθωναίος απεβίωσε στις 20 Σεπτεμβρίου του 1970 και κηδεύτηκε στο πρώτο νεκροταφείο Αθηνών.

5. Βασίλειος Κουρουσόπουλος

 α. Γιός του Θεμιστοκλή και της Σοφίας, γεννήθηκε στις Αθήνες το 1878. Τελείωσε το Βαρβάκειο Λύκειο Αθηνών το 1893 και κατόπιν παρακολούθησε τον πρώτο χρόνο της Σχολής πολιτικών μηχανικών του Πολυτεχνείου. Τον Σεπτέμβριο του 1895 εισήλθε στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων από όπου αποφοίτησε το 1899 και κατετάγη στο Πεζικό.

Διοίκησε κατά διαστήματα την XIV Μεραρχία (1918-1920), τον Αύγουστο του 1920 την ΙΙ Μεραρχία στο Ουσάκ της Μικράς Ασίας και το 1921 μετατέθηκε ως διοικητής της ΧΙΙ^ης Μεραρχίας.

β. Το πρωί της 16^ης Αυγούστου 1922 τα τμήματα υπό τον Βασίλειον Κουρουσόπουλον ευρέθησαν συγκεντρωμένα στο Τομλού-Μπουνάρ. Ο αρχιστράτηγος Χατζανέστης διέταξε τότε να κρατηθεί πάση θυσία η θέση εκείνη, η οποία αποτελούσε μοναδική δίοδο, για τον υποχωρούντα στρατό του στρατηγού Τρικούπη από το Αφιόν Καραχισάρ.

Αλλά παρά την διαταγήν εκείνην και άλλην του στρατηγού Φράγκου, υπό την διοίκηση του οποίου  υπήχθησαν τα παραπάνω υποχωρούντα τμήματα, ο Πλαστήρας και ο Κουρουσόπουλος εγκατέλειψαν το Τομλού-Μπουνάρ και έφυγαν προς το Ουσάκ.

Η εγκατάλειψη της θέσεως εκείνης, επέφερε αμαχητί την κατάληψή της από τον εχθρό και μετέβαλε την περαιτέρω αντίσταση του στρατού του στρατηγού Τρικούπη, σε τραγωδία, της οποίας η τελευταία πράξη ήταν η αιχμαλωσία ολόκληρου σχεδόν του στρατού αυτού, με τον αρχηγό και τους αξιωματικούς του.

γ. Και για να μην μείνει καμμία πτυχή ανεξιχνίαστη και άγνωστη για την δράση των κυριωτέρων «επαναστατών» κατά την μικρασιατική εκστρατεία, αξίζει να σημειώσουμε εδώ, μόνο δύο λέξεις και για τον υποστράτηγο Βασίλειο Κουρουσόπουλο, μέλος της «επαναστατικής» επιτροπής. Η έκθεση της ανακριτικής επιτροπής από τον βενιζελικό Κ. Μαζαράκη για τους υπευθύνους της εν Μικρά Ασία  στρατιωτικής καταστροφής, αφού κατηγορεί τον εν λόγω υποστράτηγο για αδράνεια, αβουλία και διοικητική ανεπάρκεια, καταλήγει ως εξής:

«Ο Βασίλειος Κουρουσόπουλος είχεν ανεπτυγμένον το αίσθημα της αυτοσυντηρήσεως εις τον υπέρτατον βαθμόν». Ο ηπιώτερος χαρακτηρισμός της δειλίας!

Αυτοί λοιπόν ήσαν οι «επαναστάτες» της ανταρσίας του 1922. Οι επικατάρατοι δολοφόνοι των πέντε πολιτικών ανδρών και του αρχιστρατήγου.

Πέθανε από συγκοπή καρδιάς στις 17 Φεβρουαρίου 1929, στην Θεσσαλονίκη, και κηδεύθηκε στις Αθήνες.

6. Παπούλας Αναστάσιος (1857- 1935).

      α. Γεννήθηκε στο Μεσολόγγιον. Μετέσχε στον πόλεμον του 1897 και στους πολέμους 1912-1913 ως διοικητής του 10^ου Συντάγματος.

Αποτελεί μια από τις πλέον συζητημένες προσωπικότητες της Ελλάδας

 Ο Γεώργιος Μόδης το 1966, στον τόμο του έργου του «O μισότρελλος κουρελής», στο διήγημα «Mια ανεξάρτητη και δραματική διαφωνία», αναφέρεται στην πρώτη αποστολή του στην Mακεδονία, τον Mάρτιο του 1904, ώστε να διερευνήσει πόσο ευνοϊκό ήταν το κλίμα για την δημιουργία αντάρτικων σωμάτων. Κατά το συγγραφέα, οι Αναστάσιος Παπούλας και Γεώργιος Kολοκοτρώνης ήταν αρνητικοί, σε αντίθεση με τους Αλέξανδρο Kοντούλη και Παύλο Mελά, οι οποίοι ήταν θετικοί και ένθερμοι υποστηρικτές των στόχων του Μακεδονικού αγώνος.

   β. Μετά την έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου οπότε εξεδηλώθη διαφωνία μεταξύ βασιλέως Κωνσταντίνου και Βενιζέλου ο Παπούλας ετάχθη υπέρ του πρώτου οργανώσας στην Θεσσαλία αντίδραση κατά των συμμάχων το 1915, τους συνδέσμους των επιστράτων  και τις συμπλοκές Ρούφ και Ζαππείου κατά των συμμαχικών αγημάτων.

        Μετά την εκθρόνιση του βασιλέως Κωνσταντίνου το 1917, οργάνωσε τα κινήματα των Θηβών και της Πελοπονήσου.  Για την στάση του αυτή κατεδικάσθη σε θάνατο αλλά ο Βενιζέλος διέταξε την αναστολή της αποφάσεως. Έμεινε έγκλειστος στις φυλακές του Ιτζεδδίν και την 1η Νοεμβρίου 1920, μετά την ήττα του Ελευθερίου Βενιζέλου στις εκλογές, προαχθείς σε αντιστράτηγο ανέλαβε την αρχιστρατηγίαν της στρατιάς της  Μικράς Ασίας, αντικαταστήσας τον Λεωνίδα Παρασκευόπουλο.

         γ. Μεταξύ των στρατιωτικών οι οποίοι φέρουν ευθύνη, είτε για κακή εκτίμηση των δυνατοτήτων της Στρατιάς είτε για την παράλειψή τους να ενημερώσουν και να απαιτήσουν, απερίφραστα και με παρρησία, από τους πολιτικούς ηγέτες, την έγκαιρη σύμπτυξη του Μικρασιατικού Μετώπου, ήσαν οι τρεις διατελέσαντες Αρχιστράτηγοι, ήτοι ο Παρασκευόπουλος (15/2/1920 μέχρι 7/11/1920), ο Παπούλας (7/11/1920 μέχρι 21/5/1922) και ο Χατζανέστης (21/5/1922 έως 22/8/1922).

           Μεταξύ των τριών την μεγίστη ευθύνη φέρει ο Παπούλας, όχι μόνο διότι διετέλεσε αρχιστράτηγος επί πολλαπλάσιο χρόνο (18 μήνες, έναντι 9 μηνών του Παρασκευόπουλου και 3 μηνών του Χατζνέστη), αλλά κυρίως διότι επί των ημερών του έγιναν στρατιωτικές επιχειρήσεις με τις οποίες  επεκτάθηκε κατά πολύ το μέτωπο αλλά και έγινε εμφανής η αδυναμία της Στρατιάς να συντρίψει τον ολοένα ενδυναμούμενο από τους συμμάχους και καθημερινούς συνομιλητές του Βενιζέλου, Κεμάλ.  

           Μικρότερη είναι η ευθύνη του Παρασκευόπουλου και ελαχίστη έως μηδαμινή του Χατζανέστη. Και όμως! Ο Χατζανέστης εχρίσθη   Αρχιστράτηγος της ήττας, την οποία πλήρωσε με την καθαίρεση και την εκτέλεσή του.

        δ. Η εγκληματική διοίκησή του στην διάρκεια της Μικρασιατικής εκστρατείας αλλά και η απαράδεκτη στάση του μετά την καταστροφή, να καταθέσει δηλαδή ως μάρτυς κατηγορίας σε μία εθνική υπόθεση για την τραγική κατάληξη της οποίας έφερε την μεγαλύτερη ευθύνη, την οποίαν έπρεπε ως Έλλην αξιωματικός να είχε αναλάβει, αλλά δεν έπραξε, τον χαρακτηρίζουν ως δειλόν, ψευδομάρτυρα, ευθυνόφοβον , ανάξιον να φέρει τον τίτλο του Έλληνος αξιωματικού.

                    ε.  Aρχιστράτηγος της στρατιάς Μικράς Ασίας

                     Στις 10 Μαρτίου 1921, διέταξε τις 140.000 Έλληνες στρατιώτες να κινηθούν από την Νικομήδεια, την Προύσα, τις Τημενοθύρες ή Ουσάκ, προς την γραμμή Δορύλαιο ή Εσκί Σεχίρ-Ακροϊνό ή Αφιόν Καραχισάρ, όπου έφτασε στις 15 Μαρτίου το Α' Σώμα Στρατού υπό τον αντιστράτηγο Κοντούλη, ενώ στις 26 Ιουνίου μαζί με το επιτελείο του μεταφέρθηκαν από την Σμύρνη στό Ουσάκ.

            Στις 15 Ιουλίου 1921 συνεκλήθη πολεμικό συμβούλιο στην Κιουτάχεια με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, στο οποίο πήραν επίσης μέρος, ο πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης, ο Υπουργός Στρατιωτικών Νικόλαος Θεοτόκης, ο απόστρατος υποστράτηγος Ξενοφών Στρατηγός, οι οποίοι τάχθηκαν υπέρ της προελάσεως και ο διοικητής της Στρατιάς Αναστάσιος Παπούλας, ο επιτελάρχης της συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Πάλλης και ο αντιστράτηγος Βίκτωρ Δούσμανης.

        Οι τελευταίοι ήσαν επιφυλακτικοί και διάβασαν το υπόμνημα του συνταγματάρχου Γεωργίου Σπυρίδωνος, που ήταν αντίθετος στην προέλαση η οποία έπρεπε να καλύψει 265 χιλιόμετρα μέσα στην Αλμυρά Έρημο. Παρά την επιφυλακτικότητά του, ο Παπούλας συνηγόρησε τελικώς για την συνέχιση των επιθετικών επιχειρήσεων.

             Στις 10 Αυγούστου, η έλλειψη νερού και τροφίμων, η ζέστη και οι αρρώστιες ανάγκασαν τον Παπούλα να διατάξει σύμπτυξη και επιστροφή της Στρατιάς, καταστρέφοντας τις γέφυρες μεταξύ του ποταμού Σαγγάριου καί του Εσκί Σεχίρ. Επεξεργάστηκε σχέδιο άμυνας στις γραμμές έξω από την Άγκυρα και προετοίμαζε ισχυρή επίθεση για να κάμψει τους Τούρκους.  Προς τούτοις διέταξε τον πρίγκιπα Ανδρέα, διοικητή του Β΄ Σώματος Στρατού, να μετακινηθεί στην ευθεία των άλλων 2 σωμάτων, εντολή που δεν εφαρμόστηκε.

              Στις 26 Αυγούστου σε τηλεγράφημά του στον υπουργό Στρατιωτικών Νικόλαο Θεοτόκη ανέφερε ότι «…η παράταση των επιχειρήσεων γίνεται πλέον επικίνδυνη σε αυτόν τον αγώνα των χαρακωμάτων. Πρέπει οπωσδήποτε να συναφθεί ανακωχή».

             Στις 27 Αυγούστου ο πρίγκηπας Ανδρέας απαντά ότι η επίθεση που τον διατάζουν να εκτελέσει είναι «αδύνατος και ανωφελής» και ότι έχει ήδη διατάξει σύμπτυξη των τμημάτων του και μετακίνηση στα νώτα του Γ΄ Σώματος Στρατού. Ο Αρχιστράτηγος του τηλεγραφεί «Έκπληκτος προ σκέψεως εγκαταλείψεως θέσεως σας, διατάσσω Σώμα να παραμείνει θέσεις του. Μόνος αρμόδιος κρίνει και αποφασίσει τυγχάνω εγώ ως διοικητής Στρατιάς. ΑΝΑΚΑΛΕΣΑΤΕ πάσαν διαταχθείσαν μετακίνησην».

               Στις 29 Αυγούστου τα ξημερώματα, διατάσσει την επιστροφή στις θέσεις άμυνας στο Δορύλαιον, [Εσκί Σεχίρ-Eskisehir], και στις 09.15΄ τηλεγραφεί στους διοικητές «…Ο στρατός απέδωκεν ό,τι ηδύνατο. Υποχωρούμε». Στο διάστημα από τις 17 μέχρι τις 25 Σεπτεμβρίου 1921, μένοντας σε διάταξη άμυνας, απέκρουσαν την εχθρική επίθεση και οι Τούρκοι επέστρεψαν ανατολικά από τον ποταμό Σαγγάριο.

         Τον Μάρτιον του 1922 απέτυχε στην δημιουργία ξεχωριστού αυτονομιστικού κινήματος των Αμυνιτών της Μ. Ασίας που είχε επιχειρήσει με την βοήθεια του τέκτονος Πατριάρχου Μελετίου Μεταξάκη, ο οποίος δεν είχε αναγνωρισθεί από την ελληνική κυβέρνηση, λόγω παρανομιών και λαθροχειριών που έκανε κατά την διαδικασίαν εκλογής πατριάρχου!

        Διστακτικές και απέλπιδες προσπάθειες του Παπούλα προς συγκάλυψη των προσωπικών παλινωδιών-σφαλμάτων και αποτυχιών των στρατιωτικών σχεδίων του!

          Τον Μάϊο του 1922, παραιτήθηκε και αποσύρθηκε από το στράτευμα, απογοητευμένος, κατά τους ισχυρισμούς του, λόγω της αδυναμίας της κυβερνήσεως να του στείλει ενισχύσεις…    

          Μία από τις πιο φθηνές δικαιολογίες ενός αξιωματικού δειλιάσαντος  κατά την περίοδον της ανακάμψεως των τουρκικών δυνάμεων, που παραιτήθηκε στην κρισιμώτερη ίσως καμπή των επιχειρήσεων, για να σώσει το «τομάρι» του, διαβλέψας ότι η πλάστιγγα έκλινε υπέρ των τούρκων!

Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 28/09/1927 (σελ. 2) 
http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=123&pageid=-1&id=62693&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=&CropPDF=0

           στ. Μάρτυρας στην δίκη των έξι

Το 1922, μετά το τέλος του πολέμου, φοβούμενος τις πιθανές επιπτώσεις εις βάρος του από την δυσμενή εξέλιξη των επιχειρήσεων…άλλαξε στρατόπεδο και μετεμορφώθη σε ισχυρό αντίπαλο της μοναρχίας, «…ως κύριος μάρτυρας κατηγορίας προσήλθε – ή μάλλον εσύρθη – ο τέως επί 19 μήνες διοικητής της Στρατιάς Μ.Α. Στρατηγός Αναστάσιος Παπούλας, ο οποίος εκρατείτο στις φυλακές «Αβέρωφ», και ..{..}.. απελύθη στις 22 Νοεμβρίου 1922, ευθύς μετά και την συναφή δίκη και καταδίκη του Πρίγκηπος Ανδρέου (19 Σεπτεμβρίου 22), χωρίς να του απαγγελθεί καμία κατηγορία».

Η κατάθεσή του δημιούργησε λίαν δυσμενή εντύπωση καθώς προσπάθησε να απεκδυθεί οποιασδήποτε ευθύνης και να αποδώσει όλες τις ευθύνες στον Γεώργιο Χατζανέστη, τον οποίο ο ίδιος είχε προτείνει για την θέση του αρχιστρατήγου.

ζ. Το κίνημα του 1935

Το κίνημα της 1^ης Μαρτίου 1935 είχε σκοπό να επαναφέρει τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην εξουσία, αν και ήδη από το 1933 τον ίδιο σκοπό είχαν και δυο οργανώσεις:

-Η «Ελληνική Στρατιωτική Οργάνωση», [Ε.Σ.Ο.], ιδρυτικά µέλη της οποίας ήσαν ο Στέφανος Σαράφης και οι αδελφοί Χριστόδουλος και Ιωάννης Τσιγάντες. Η οργάνωση στελεχωνόταν από τους εν ενεργεία αξιωµατικούς, και

-Η «Δηµοκρατική Άµυνα», πρόεδροι της οργάνωσης ήταν ο Παπούλας και ο Στυλιανός Γονατάς, όμως ουσιαστικός αρχηγός της ήταν ο εξόριστος στην Γαλλία, Νικόλαος Πλαστήρας, και µέλη της ήσαν επί το πλείστον απόστρατοι αξιωµατικοί οπαδοί του.

Διαπιστώνεται για μία ακόμη φορά ότι οι Πλαστήρας και Γονατάς ήσαν αμετανόητοι βενιζελικοί κύνες και κατ’ εξακολούθηση πραξικοπηματίες.

 Συμμετείχε στο αποτυχόν στρατιωτικό κίνημα που εκδηλώθηκε την 1η Μαρτίου 1935 στον στόλο, στην διάρκεια του οποίου οι κινηματίες κατέλαβαν το καταδρομικό «Αβέρωφ», το εύδρομο «Έλλη», τα αντιτορπιλικά «Λέων» και «Ψαρά», τα υποβρύχια «Κατσώνης» και «Νηρεύς».

Με την προσωπική παρέμβαση του Παναγή Τσαλδάρη απεφεύχθησαν οι μαζικοί τυφεκισμοί των κινηματιών, τους οποίους απαιτούσαν οι ακραίοι του Λαϊκού κόμματος. Όταν το κίνημα απέτυχε, ο Παπούλας παραδόθηκε στις αρχές. Δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε δια τυφεκισμού, μαζί με το συμπατριώτη του Αιτωλοακαρνάνα υποστράτηγο Μιλτιάδη Κοιμήση, καθώς είχε θεωρηθεί ως υπεύθυνος για την εκτέλεση των «έξι», ενώ από τα συνοπτικά στρατοδικεία αποτάχθηκαν πολλοί αξιωματικοί.

Πλήρωσε τόσο για εγκλήματα που αφορούσαν στην πρόσφατη συμπεριφορά του, όσο για την μικροψυχία του απέναντι στους παλιούς του συντρόφους τους οποίους είχε εγκαταλείψει και πιθανόν προδώσει.

                                                                                                                                                 Συνεχίζεται

---

1  Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, αρχεία εθνικής αντιστάσεως, τ. 8^ος, έκθεση βρετανικού PIC---Κείμενο Ελευθερίου Δέπου στελέχους ΕΔΕΣ, στο έργο Καλάβρυτα 1941-44, Περικλής Ροδάκης, σ. 369, εκδ. Παρασκήνιο

2   Στέμμα και Σβάστικα, τ.β. Χάγκεν Φλάϊσερ, Το Βήμα, βιβλιοθήκη, σ. 24.

3   Νίκος Α. Αντωνακέας, Φαυλοκρατία, 1821-1954, 2^ος τόμος, σ.243-244.

4 Περισσότερα για την αντεθνική δράση και τις προδοτικές ενέργειες των υπολοίπων πρωταγωνιστών του εθνικού εγκλήματος,  στα κείμενα που ακολουθούν.