ΤΟ ΕΘΝΙΚΟΝ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ 15^ης ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1922

ΜΕΡΟΣ 3^ο

http://www.mouseiotipou.gr/arxeion-xml/pages/esiepi/internet/tekmiria-list?entipo=6960dfbc722e1e7683571826e98263e9&date_dia=&date_dia_from=&date_dia_to=&ar_filou=&etos_ekd=&perigrafh=&list-tekm-column-sort=date_dia&list-tekm-order-sort=desc

 Β. Οι πρωταγωνιστές του Εθνικού Εγκλήματος

1.      Ελευθέριος Βενιζέλος1

               α. Γεννήθηκε στο τουρκοχώρι Μουρνιές, στα περίχωρα των Χανίων, τον Αύγουστο του 1862 ή του 1864. Είχε μητέρα του την Στυλιανή Πλουμιδάκη, ενώ πατέρας του ήταν ο «Κυριάκος». Ο Βενιζέλος δεν αναφερόταν ποτέ στην καταγωγή του, καλύπτοντάς την με πυκνό πέπλο μυστηρίου. Οπωσδήποτε δεν προερχόταν από την μανιάτικη οικογένεια Κρεββατά, ή από τα Kύθηρα, όπως ισχυρίζονται άλλοι. Κατά τους Ν. Τωμαδάκη και Σπ. Β. Μαρκεζίνη2, και οι δύο εκδοχές είναι αβάσιμες3.

O καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών Ν. Τωμαδάκης στην προσπάθειάν του να ερευνήσει τις ρίζες του Βενιζέλου από την μανιάτικη αρχοντική οικογένεια των Κρεββατάδων, καταγράφει όλους τους μύθους περί της καταγωγής του εκ του Μπενιζέλου Κρεββατά και τους «ηρωϊσμούς» του πατέρα του Κυριάκου, αλλά σημειώνει τα εξής4:

-Η γενεαλογία αυτή δεν φαίνεται να είναι ακριβής διότι….

-Ο Βενιζέλος δεν απήντησε γραπτώς εις τον καθηγητήν Δούκα δια την καταγωγήν του εκ των Κρεββατάδων καίτοι το υπεσχέθη προσωπικώς εις τον Δούκαν..

-Όταν η εφημερίς των Χανίων «Έρευνα» το 1935 εδημοσίευσε ότι ο πατέρας του Κυριάκος ήταν Εβραίος, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ( πατέρας του τέως πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη) κατήγγειλε την εφημερίδα και όχι ο ίδιος ο Βενιζέλος ως είχε υποχρέωση. Το δικαστήριο απέρριψε την καταγγελία διότι ο Κυριάκος ήταν αναρμόδιος εφ’ όσον έζει ο υιός του Ελευθέριος. Περιέργως όμως και η εφημερίδα εσταμάτησε το δημοσίευμα.

-Αναφερόμενος στο βιβλίον του Μιχαήλ Παπαδάκη «Βιογραφία Ε. Βενιζέλου»5 στο οποίον ο συγγραφεύς παρουσίαζε συντριπτικά στοιχεία για την εβραϊκήν καταγωγήν του «εθνάρχου» εκ πατρός και μητρός, γράφει (σ. 33):

«…πάντως το δημοσίευμα συνεπιλύθη από λίβελλον γραφέντα κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου από τον Μιχαήλ Παπαδάκην, καθηγητήν των μαθηματικών εκ Μεραμβέλλου Κρήτης, ζήσαντα εις Αλεξάνδρειαν…», χωρίς να αναφέρει τι έγραφε ο λίβελλος που είχε διαβάσει.

-Αμφισβητεί την γνησιότητα της επιστολής του Μπενιζέλου Κρεββατά, του υποτιθεμένου προγόνου του ελευθερίου Βενιζέλου, προς τους δημογέροντες της Σπάρτης και πιο κάτω τονίζει ότι ο πατήρ του Κυριάκου Μπενιζέλου δεν ελέγετο Μπενιζέλος αλλά Χατζή Πέτρος (ΣΣ: Με άλλα λόγια μυημένοι βενιζελικοί ρακοπλάστες, εδημιούργησαν τον μύθον του βιολογικού δένδρου του Βενιζέλου από τους Κρεββατάδες της Μάνης, για ευνόητους λόγους).

Την επομένη του θανάτου του Βενιζέλου (19 Μαρτίου 1936), ο Γεώργιος Βλάχος έγραψε στην εφημερίδα Καθημερινή, τα εξής για την σκοτεινή καταγωγή του:

 

 Αντιθέτως, θεμελιωμένος και τεκμηριωμένος προβάλλει ο ισχυρισμός του  Μιχαήλ .Α. Παπαδάκη6, ο οποίος ανακάλυψε στην Θεσσαλονίκη τις εβραϊκές ρίζες και των δύο γονιών του «Κυριάκου», το πραγματικό επίθετο του οποίου ήταν Μπενύ Σελόν, για να μετασχηματισθεί αργότερα σε Μπενυσέλος, Μπενιζέλος, Βενιζέλος.

β. Κατά τον Ν.Α. Αντωνακέα7 « Ο Ελευθέριος Βενιζέλος διήλθεν τα φοιτητικά του χρόνια υβρίζων δημοσία παν το Ελληνικόν ως ο χείριστος των μισελλήνων ως βεβαιούσι έγκριτοι Κρήτες  παρακολουθήσαντες αυτόν από της εφηβικής του ηλικίας…».

γ. Εκατηγορήθη και δικαίως, ότι ανέλαβε – έναντι αμοιβής διακοσίων τουρκικών λιρών – ενώ όλοι οι άλλοι δικηγόροι της Μεγαλονήσου είχαν αρνηθεί, την πολιτική αγωγή κατά δύο Ελλήνων, που κατηγορούνταν άδικα για το φόνο Τουρκοκρητικού. Εξαιτίας της επιμονής και πιέσεών του οι Έλληνες κατεδικάστηκαν σε θάνατο δι’ απαγχονισμού, μεταγενεστέρως όμως απεδείχθη η αθωότητά τους με αποτέλεσμα να αναθεματισθεί από κληρικό8.

δ. Σύμφωνα με αποκαλύψεις του βουλευτή της επαρχίας Σελίνου (Χανίων) Βασ. Εμ. Γεωργιάδη προς την εφημερίδα Σκρίπ (26/11/1911), ο «εθνάρχης» το 1890 αγόραζε με προμήθεια όπλα και φυσίγγια για λογαριασμό της τουρκικής αστυνομίας, η οποία τα χρησιμοποιούσε κατά των ντόπιων επαναστατών – και είχε καταδώσει με αμοιβή πενήντα λίρες, τον βουλευτή στους Τούρκους, ως προμηθευτή των κρητικών επαναστατών με χίλια διακόσια φυσίγγια, που είχε αγοράσει από το χανιώτικο κατάστημα Π. Φουφουδερού. Η επιστολή Βασιλείου Ε. Γεωργιάδη έμεινε αναπάντητη...

ε. Ένας από τους ξένους φίλους και συνεργάτες του, ο βρετανός ναύαρχος Μάρκ Κέρρ, θα σχολιάσει αρκετά χρόνια αργότερα, στο έργο του Memoirs (Αναμνήσεις):

«Ο Βενιζέλος ήταν δικηγόρος στην Κρήτη, επαναστάτης με απόλυτη πίστη στην αποστολή του στη ζωή και σπουδαίος ρήτορας με μεγάλη δύναμη μαγνητισμού. Ήταν γεμάτος από σπινθηροβόλες ιδέες, ζευγαρωμένες όμως με φθόνο, ο οποίος άγγιζε τα όρια της παραφροσύνης, όταν κάποιος άλλος τολμούσε να διεκδικήσει για τον εαυτό του μερίδιο στην λαϊκή υποστήριξη. Αυτός ήταν ο λόγος που απέπεμπε πάντοτε τους υπουργούς του, οι οποίοι ήθελαν να έχουν δικές τους ιδέες…».

στ. Ως υπουργός δικαιοσύνης επί αρμοστείας του πρίγκηπος Γεωργίου στην πρώτη κυβέρνηση (28/4/1899) διεμήνυσε στα λοιπά μέλη της κυβερνήσεως την απόφασή του για δημιουργία ανεξάρτητης Κρητικής ηγεμονίας, κατά το βουλγαρικό πρότυπο, στοχεύοντας στην ανάδειξή του ως ηγεμόνος9 ενώ δύο από τα μέλη τον απεκάλεσαν «αναίσχυντο προδότη και αργυρώνητο όργανο των ξένων δυνάμεων» και το σύνολο σχεδόν των εφημερίδων απαίτησε την εκδίωξή του από τον υπουργικό θώκο.

ζ. Στις εκλογές του 1901 το κόμμα του έλαβε μόλις 10 έδρες σε σύνολον 74, παρά την υποστήριξη των συμμαχικών δυνάμεων.

Με προκήρυξή τους οι εθνικοί αγωνιστές Νικ. Ι. Μάνδακας, Ιω. Σκουλάς, Μιχ. Γιάνναρης, Αναγνώστης Μάνδακας, Νικ. Νικολούδης τον κατηγόρησαν ως «αιρετικόν εις τα ιερά δόγματα της Πατρίδος» και διακήρυξαν ότι «η Κρήτη όχι μόνον απαρασαλεύτως εμμένει εις το πρόγραμμα και εις την δια των ποταμών αίματος κεχαραγμένην πορείαν της, αλλά επαφίεται εις την διαχείρισιν του εθνικού ζητήματος εις τας χείρα του λατρευτού αυτής Έλληνος Βασιλικού Πρίγκηπος Γεωργίου…».

«Εις και μόνο νέος πολιτευόμενος, μη γνήσιον τέκνον της Κρήτης και αμφιβόλου διαγωγής και φρονημάτων, ετόλμησε να αντιταχθή εις τας πεποιθήσεις και τους όρκους ολοκλήρου του λαού της Νήσου, προσπαθεί να το εξαπατήσει. Δεν μετέσχε των πραγματικών και δυσχερών αγώνων προς απελευθέρωσιν της Κρήτης…και ελλείπει παρ’ αυτώ η ιερά λαμπάς η καταυγάζουσα και φωτίζουσα την καρδίαν του αληθούς και αγνού πατριώτου…».(22 Φεβρουαρίου 1902).

η. Φιλοεβραϊκά αισθήματα- Μασονική ιδιότητα.

   - Για την μασονικήν του ιδιότητα μας βεβαιώνει τόσον ο Ιωάννης Λουκάς στο έργο του  «Η ιστορία της Ελληνικής Μασονίας» (1991) όσον και ο καθηγητής Δημήτριος Κιτσίκης10.

  - Για τα φιλοεβραϊκά του αισθήματα που εκφεύγουν της απλής συμπαθείας και προκαλούν εύλογα ερωτήματα περί του αν αυτά έχουν σχέση και με την προγονική καταγωγή του Βενιζέλου, μας δίδουν έμεση αλλά σαφή απάντηση τα λίαν ευμενή έως εμετικά δημοσιεύματα του περιοδικού «Χρονικά», οργάνου του Ιουδαιοταλμουδικού ΚΙΣ. Σ’ αυτό αποκαλύπτονται μεταξύ άλλων ότι ο Βενιζέλος11:

-Είναι ο πρώτος που υπεστήριξε την δημιουργία ανεξάρτητου εβραϊκού κράτους.

-Κατά την διάρκεια της πρωθυπουργίας του τοποθετούσε στο δημόσιο, Ιουδαίους στο θρήσκευμα, σε υψηλές κρατικές θέσεις και τελείως δυσαναλόγως με την πληθυσμιακή τους ποσόστωση σε σχέση με τον Ελληνικό πληθυσμό.

-Έδωσε τόσα και τέτοια προνόμια στους Ιουδαίους που δεν είχαν δοθεί σε Ιουδαίους σε καμμία χώρα της Βαλκανικής Χερσοννήσου!!!

 θ. Το 1905 και ενώ η ελληνική αρμοστεία υπό τον πρίγκηπα Γεώργιο, ειργάζετο μεθοδικώς και σωφρόνως για την ένωση και είχαν προκηρυχθεί εκλογές για το τέλος Μαρτίου 1905, ο Βενιζέλος αιφνιδιαστικώς,  εκήρυξε την λεγομένη επανάσταση του Θερίσου (10 Μαρτίου 1905). Επανάσταση εναντιον ποίου; Των Τούρκων ή του Έλληνος Πρίγκηπος;

Οι Τούρκοι περιέργως δεν αντέδρασαν ενόπλως σ’ εκείνη την επαναστατική κίνηση του Βενιζέλου καίτοι μπορούσαν να την αντιμετωπίσουν ευκόλως κυρίως λόγω του μικρού αριθμού των στασιαστών12.

Αντιθέτως  την ανταρσία κατά του πρίγκηπος ακολούθησαν και αρκετοί Τούρκοι (!!!).

Ο Βενιζέλος προέβη σε ένοπλη ανταρσία κατά του πρίγκηπος και της κυβερνήσεως συνεπεία των ανθενωτικών θέσεών του. Ο Γεώργιος αηδιασμένος και πικραμένος υπέβαλλε την παραίτησή του.

Στην Μαλάξα της Κυδωνίας οι αντεπαναστάτες απείλησαν να λυντσάρουν τον Βενιζέλο θεωρώντας τον υπεύθυνο της παραιτήσεως του πρίγκηπα. Ο « εθνάρχης» όμως είχε προλάβει να κρυβεί όπισθεν των χρηματοκιβωτίων της Κρητικής τραπέζης υποθαλπτόμενος επί τριήμερον υπό του διοικητού αυτής και φίλου του Σφακιανάκη13.

ια. Οι λεγόμενες μεγάλες δυνάμεις, πλην της Ρωσίας, συνεβούλευσαν τον Βενιζέλον να υποκριθεί τον   φιλενωτικόν, υπεστήριξαν την φιλενωτικήν, δήθεν, ανταρσίαν του, γνωρίζοντες τις πραγματικές αυτονομιστικές θέσεις του, διότι:

-Οι Βρετανοί επεδίωκαν την μονιμοποίηση της αυτονομίας, καραδοκούντες να την υφαρπάσσουν και να την ενσωματώσουν μελλοντικώς στις αποικίες τους.

-Οι Γάλλοι επιθυμούσαν την αυτονομίαν της νήσου για να μην μεγαλώσει άλλο η Ελλάδα οπότε θα έπαυε ή θα εμειώνετο ο βαθμός χειραγωγήσεώς της από τις μεγάλες δυνάμεις.

-Οι Ιταλοί προσέβλεπαν στην κυριαρχία της Μεσογείου και των Δωδεκανήσων.

-Όλοι εγνώριζαν τον στρατηγικόν στόχο του πρίγκηπος που ήταν η ένωση της Κρήτης με την μητέρα πατρίδα, την Ελλάδα, κάτι το οποίον ομολογεί ο Ρώσος πρίγκηπας Νικόλαος.

«....Ο πρίγκηψ Γεώργιος κύριον σκοπόν είχε να ενσταλάξει εις τον νουν των Κρητών σεβασμόν προς την αρχήν και μεταβάλλων αυτούς εις νομιμόφρονας πολίτας, να επηρρεάσει υπέρ αυτών τας προστάτιδας δυνάμεις, ικανοποιών τοιουτοτρόπως τον εθνικόν πόθον των κρητών δια την ένωσιν μετά της Ελλάδος..14».

Εκείνη την στιγμήν, λοιπόν, η «επανάσταση» του Θερίσου  ποίον εξυπηρετούσε, την ένωση ή άλλον σκοπόν; 

Ας μας δώσουν την απάντηση οι αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες των γεγονότων.

Κατά τον Γάλλο πρόξενο στα Χανιά, Μπλάν, την επομένη της κηρύξεως της λεγομένης επαναστάσεως στον Θέρισο,  «…οι επικεφαλής των βενιζελικών δεν τρέφουν μεγάλη ανυπομονησία για την ένωση…η ένωση δεν είναι παρά έν τυπικόν πρόσχημα όπως επιβληθώσιν εις τους Κρήτας. Ο Βενιζέλος και οι φίλοι του δεν έχουν κατά βάθος ιδιαίτερα σφοδρή επιθυμία για την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα»15.

Την ανθενωτική θέση του Βενιζέλου επιβεβαιώνει και ο ομόλογος του Μπλάν στην Ρώμη, Ρομπέρ Μπαρέρ:

«Οι πληροφορίες μου οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ανταρσία στο Θέρισο δεν αποβλέπει στην ένωση…»16.

ιβ. Ποίοι ήσαν οι απώτεροι σκοποί του Βενιζέλου με την αντεθνικήν ανταρσία του Θερίσου (μάλλον των εντολών που έλαβε από την Intelligence Service , μέσω του Άγγλου προξένου Έζμι Χάουαρντ)17; 

-Η αποφυγή της Ενώσεως της Κρήτης με την μητέρα Ελλάδα και η δημιουργία ανεξάρτητης ηγεμονίας .

-Η απομάκρυνση του πρίγκηπος Γεωργίου που προωθούσε την Ένωση, ως του ισχυρότερου εμποδίου σους αυτονομιστικούς στόχους του Βενιζέλου.

-Η  παγίδευση του κρητικού λαού με μία φαρισαϊκή ενωτική συνθηματολογία ώστε να προσελκύσει τους Κρήτες που μέχρι τότε του είχαν γυρίσει την πλάτη, και να αναδειχθεί ως ο μοναδικός ηγέτης, και «εθνάρχης», άθυρμα πλέον στις διαθέσεις των λεγομένων προστάτιδων δυνάμεων, ιδιαιτέρως των Άγγλων.

Λίαν αποκαλυπτικά είναι όσα περιλαμβάνονται σε αποσπάσματα του πρακτικού της συνεντεύξεως των γενικών προξένων μετά του Βενιζέλου, στο οποίον εκτίθενται οι όροι καταπαύσεως της ανταρσίας του Θερίσου.

«..ο Βενιζέλος ανέπτυξε γενικώς την πολιτικήν και οικονομικήν κατάστασιν του τόπου, καταλήξας ότι υπάρχει απόλυτος ανάγκη όπως φθάσει όσον το δυνατόν τάχιστα διεθνής επιτροπή διοικητικού και οικονομικού ελέγχου».

Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 20/12/1911

Η Ελλάς είχε την διοίκηση (αρμοστεία) της Μεγαλοννήσου αλλά ο Βενιζέλος ομολογεί ότι έκανε επανάσταση για να έλθει το αντίστοιχο «ΔΝΤ» της εποχής και να επιβληθεί διεθνές διευθυντήριον στην Κρήτη!!! Απίστευτο και όμως αληθινό!!!.

 Απολύτως δικαιολογημένα λοιπόν η εφημερίς «Χανιώτικη Ελπίς» (12/25 Ιαν. 1907) τον απεκάλεσε «Πολιτικόν απόβρασμα, Ηρόστρατον και προδότην».

ιγ. Την ίδια ανθελληνική στάση ετήρησε και αργότερον κατά την διάρκειαν των Βαλκανικών πολέμων και μετέπειτα.

 -Στα Απομνημονεύματά του ο τότε υπαρχηγός του Επιτελείου Βίκτωρ Δούσμανης αναφέρει αυτά που είπε ο Βενιζέλος, όταν πήγε να τον αποχαιρετήσει:

«Αφήσατε τας ιδεολογίας, τι έχομεν να κάνωμεν ημείς εις Θεσσαλονίκην; Αφήσατε τας παραλόγους ιδέας και προσπαθήσατε να καταλάβητε την χώραν βορείως της Κοζάνης».

Ο «εθνάρχης» δεν επιθυμούσε την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και προέτρεψε τον αρχιστράτηγον να κατευθυνθεί δυτικώς. Ευτυχώς που ο Κωνσταντίνος διέταξε την προέλαση προς απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και δεν άκουσε την πρόταση του Βενιζέλου! Δεν γνωρίζουμε ποιά θα ήσαν σήμερα τα βόρεια σύνορα της Ελλάδος!

-Στον V τόμο της Ελληνικής Διπλωματικής Ιστορίας (1908-1923) ο Eduard Driault (Εδουάρδος Ντριώ) τονίζει:

«Ο Βενιζέλος ήταν πρόθυμος να δεχτεί προώθηση των βουλγαρικών συνόρων σε απόσταση δεκατεσσάρων χιλιομέτρων από την Θεσσαλονίκη, με τη σκέψη ότι φέρνοντας τη Βουλγαρία μέσα στην Μακεδονία, θα εδραίωνε κατά μόνιμο τρόπο τη βαλκανική συμμαχία. Καθαρό κυνήγι σκιάς»!

«Ο Ελ. Βενιζέλος ως προς την Θεσσαλονίκην είναι ανυποχώρητος. Αλλά του αρκεί, εν ανάγκη η μικρά ενδοχώρα της Χαλκιδικής. Είναι περίεργον ότι εις την ουσίαν είχεν αποδεχθεί την θεωρίαν της μείζονος Βουλγαρίας…»

-Σε συνάντησή του με τον Άγγλο πρεσβευτή σερ Φράνσις Έλιοτ (1/14-12-1912_ ο «δημιουργός της Ελλάδας των πέντε θαλασσών και δύο ηπείρων» δήλωσε: «Είμαι έτοιμος να δώσω στους βουλγάρους τις Σέρρες, την Δράμα, την Καβάλα και άλλα μέρη, όπου οι Έλληνες αποτελούν την πλειοψηφία»!18

Ας καμαρώσουν οι νέο-βενιζελικοί τα έργα και τις ημέρες του «Εθνάρχου» τους.

Εν αγνοία των μελών της επισήμου Ελληνικής κυβερνήσεως και του Ελληνικού  κοινοβουλίου ο νεοφεουδάρχης σφετεριστής των πόθων ενός ολόκληρου Έθνους ήρχετο σε προδοτικές συμφωνίες με τους κατ’ ευφημισμόν συμμάχους αλλά και τους εχθρούς της Ελλάδος!

                                                                                                                                 Συνεχίζεται

---

1Εθνικός Διχασμός, Κώστας Μπαρμπής, Εκδ. Ερωδιός, 2007.

2Ο πρώτος στο έργο του «Ο Βενιζέλος έφηβος» (1964) και ο δεύτερος στον τόμο 2 της Πολιτικής Ιστορίας της Νεωτέρας Ελλάδος.

3Ελ. Βενιζέλος: Εθνάρχης ή Εθνικός ολετήρας;», Κωνσταντίνος Μπαρμπής

4Ο Ιστορικός εμπαιγμός, Γεώργιος Αϋφαντής, 2010, σ. 70-81.

5Το βιβλίον του Μ. Παπαδάκη εξηφανίσθη την περίοδον 1920-1930. Σημαντικά αποσπάσματα αυτού περιλαμβάνονται στο βιβλίο του Νικολάου Αντωνακέα « Πολιτική ιστορία Ελλάδος, Φαυλοκρατία», που εξεδόθη για πρώτη φορά το 1952. Ο  συγγραφέας αντέγραψε τα στοιχεία από το βιβλίο του Παπαδάκη που είχε στην κατοχή του ο πατέρας του [Μαρτυρία Γεωργίου Αϋφαντή, συμμαθητού του Ν. Αντωνακέα στην σχολή Ευελπίδων (1946-1948), στο βιβλίο του « Ο ιστορικός εμπαιγμός», εκδ. Ελληνικόν Σέλλας, 2010, σ.46.].

6 Βλέπε στο βιβλίο του «Βιογραφία Ελευθερίου Βενιζέλου». Λοιπά όπως υποσημείωση υπ’ αρ. 5.

7 Πολιτική Ιστορία Ελλάδος, Φαυλοκρατία, τ. 1^ος, σ. 132.

8 Κων. Μπαρμπής, «Ελ. Βενιζέλος: Εθνάρχης ή Εθνικός ολετήρας;»

9 -Εθνικός Διχασμός, Κώστας Ν. Μπαρμπής, Εκδ. Ερωδιός, 2007, σ.55-57.

  -Επαμ. Μαλαίνου, Ιστορία των ξένων επεμβάσεων (τόμος Β΄).

10 Anti-Ataturk, Το ψυχολογικό πορτραίτο του Στεργιάδη, Δικτάτορος της Ιωνίας, 1919-1922, πρακτικά Β΄Διεθνούς Συνεδρίου, Γαστούνη, 2007.

11 Χρονικά, τ. Σεπτ.-Οκτ. 1992 και τ. Απρ.-Μαϊου 1994.

12 Περίπου 600 σε σύνολον χιλιάδων άλλων ενόπλων κρητών. Οι πλείστοι των στασιαστών ήσαν ένοπλοι φυγόδικοι, βαρυνόμενοι με αδικήματα του κοινού ποινικού κώδικος, του πληθυσμού ανερχομένου τότε  σ’ολόκληρη την Μεγαλόννησο περί τους 300.000 κατοίκους.

13  Γεωργίου Αϋφαντή, Ο Ιστορικός Εμπαιγμός, 2010, σ. 117-118.

14 Τα πενήντα χρόνια της ζωής μου, πρίγκηπος Νικολάου.

15 Προξενική έκθεση της 31 Μαρτίου 1905, στην Livre Jaune (Κίτρινη Βίβλο). Τόσον ο οπλισμός των στασιαστών όσον και η χρηματοδότηση του Βενιζέλου έγιναν από τους Ιταλούς που είχαν βλέψεις στην Μεσόγειο και τα Δωδεκάννησα.

16 Εθνικός Διχασμός, Κώστας Ν. Μπαρμπής, Εκδ. Ερωδιός, σ.61

17 Esme Howard, 1^st baron Howard of Penrith (1863-1939). Βρετανός διπλωμάτης. Γενικός πρόξενος της Αγγλίας στην Κρήτη (1903-1906)--- Theatre of Life, London, Hoddey and Stoughton, 1935.

18 The British Documents on the Origins of the War 1898-1914 (τόμος ΙΧ).