ΤΟ ΕΘΝΙΚΟΝ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ 15^ης ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1922
ΜΕΡΟΣ 9^o

2. Αριστείδης Στεργιάδης1

α. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1861 . Ο πατέρας του ήταν λαδέμπορος από την Θεσσαλονίκη και ο παππούς του ωνομάζετο Στέργιος Sparta(s). Άγνωστον πως και διατί ο πατέρας του Γεώργιος άλλαξε το επώνυμό του σε Στεργιάδης και μετοίκησε στην Κρήτη. Εσπούδασε νομικά στις Αθήνες και Παρισίους. Προσωπικός φίλος του Βενιζέλου και ηγετικό μέλος των ανταρτών του Θερίσου, αμφότεροι δε τέκτονες της στοάς «Αθηνά»2 συνεδέθησαν δι’ «αδελφικής» φιλίας από τα νεανικά τους χρόνια. Διετέλεσε γενικός διοικητής Ηπείρου (1917-1919) και ύπατος αρμοστής στην Σμύρνη (1919-1922).

Στο πατρικό του σπίτι στο Ηράκλειο φιλοξενείται η βιβλιοθήκη και το αρχείο του Νίκου Κιτσίκη, πατέρα του Δημητρίου Κιτσίκη. Η Μπεάτα Κιτσίκη, το γένος Πετυχάκη, μητέρα του Δημητρίου Κιτσίκη είχε πατριό τον Αριστείδη Στεργιάδη3.

La famille de Stergiadis n'était pas d'origine crétoise. Son grand-père s'appelait Stergios Spartas et provenait de Thessalonique. Son père, le négociant en huile d'olive Georgios Stergiadis, s'était installé à Herakleion et s'était marié à Aspasia. ….Cette bibliothèque conserve les ouvrages et les archives personnelles de Nicolas Kitsikis, l'époux de Béata Kitsikis née Petychakis, dont le parâtre fut Aristide Stergiadis

Venizelos fut initié à la franc-maçonnerie dans la loge «Athena», le 25 février 1898. Stergiadis, en tant que franc-maçon, avait précédé Venizelos. Au-delà donc de l'amitié entre les deux hommes, existait le lien de la franc-maçonnerie.

β. Στις 4-5-1919, ο Βενιζέλος, εγκαθιστά επισήμως τον δικηγόρο Αριστείδη Στεργιάδη,  αρμοστή στην Σμύρνη, καίτοι εγνώριζε ότι ο Στεργιάδης ήταν κατά της Μικρασιατικής Εκστρατείας, με εντολές «να προλάβει  πιθανές παρεκτροπές στρατού και λαού», που θα υπονόμευαν τα ελληνικά συμφέροντα. Αυτό χρησιμοποιείται ως επιχείρημα από βενιζελικούς για να εξηγήσουν ή να δικαιολογήσουν  τις τυραννικές μεθόδους και δικτατορικές ενέργειες του αλήστου μνήμης αρμοστού, που ξέφευγαν με υπερβάσεις και μεροληψίες πάντα υπέρ των Τούρκων και σε βάρος των Ελλήνων.

γ. Μετά την άφιξη του ελληνικού στρατού στην πόλη και, όλως παραδόξως, και όταν άλλαξε η κυβέρνηση το 1920, ο Στεργιάδης διατήρησε την θέση του. Η συμπεριφορά του απέναντι στους Έλληνες αυτόχθονες της Μ. Ασίας ήταν άκρως εχθρική ως να μην ήταν Έλληνας αλλά τούρκος. Κατηγορήθηκε ότι δωροδοκήθηκε με χιλιάδες χρυσές λίρες από τους Τούρκους για να μεροληπτεί υπέρ τους. Λίγες μέρες πριν την καταστροφή έστελνε μηνύματα στους αντιπροσώπους της Αρμοστείας σε άλλες πόλεις να μην ενθαρρύνουν τους ελληνικούς πληθυσμούς να αποχωρήσουν μετά την κατάρρευση του μετώπου, ενώ στις 19 Αυγούστου είχε δώσει μυστική εντολή στους δημοσίους υπαλλήλους να είναι έτοιμοι για αναχώρηση μαζί με τα αρχεία τους. Ο ίδιος εξ άλλου, έσπευσε  να εγκαταλείψει την Σμύρνη, δύο μέρες πριν ο τουρκικός στρατός μπει στην πόλη, δηλαδή στις 25 του ιδίου μηνός με αγγλικό πλοίο, εν μέσω αλαλάζοντος πλήθους που ήθελε να τον λυντσάρει.

Στην Ελλάδα δεν επέστρεψε ποτέ, φοβούμενος θανατική καταδίκη και μέχρι το τέλος της ζωής του το 1949, έζησε στην Νίκαια της Γαλλίας, υπό την προστασία των Άγγλων, θεμελιώνοντας την βάσιμη άποψη πως ήταν πράκτορας της Intelligence Service.

Επειδή τα παραπάνω αποτελούν μία γενική εκτίμηση για τον Στεργιάδη, θα προβούμε σε πλήρη «ακτινοσκόπηση» του αυταρχικού, ανισορρόπου, ανηθίκου κατά μίαν μερίδα μελετητών   ή του εθνικού προδότου, κατ’άλλους ερευνητές, μέσα από τα αδιάψευστα κείμενα, επίσημα διπλωματικά έγγραφα και μαρτυρίες αυτοπτών και αυτηκόων μαρτύρων.

δ. Ο ακαδημαϊκός Διονύσιος Α. Κόκκινος, στο έργο του «Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδος», αναφερόμενος στον Αριστείδη Στεργιάδη, γράφει μεταξύ των άλλων τα εξής:

«Μία από τας πλέον περιέργους και πλέον αινιγματικάς μορφάς της νεωτέρας ελληνικής ιστορίας υπήρξεν ο διορισθείς ως ύπατος αρμοστής Σμύρνης Αριστείδης Στεργιάδης. Είχεν επιλεγή υπό του Ελευθερίου Βενιζέλου και είχεν αποσταλή εις την Ήπειρον δια να παραλάβη την περιοχήν από τους Ιταλούς, οι οποίοι την είχον καταλάβει μετά τας συγκρούσεις μεταξύ των Ελλήνων και Αγγλογάλλων το 1916. Ο Στεργιάδης επροκάλεσε την αντιπάθειαν του ελληνικού στοιχείου της Σμύρνης και δεν είναι υπερβολή να λεχθή ότι κατέστη μισητός».

ε. Ο Μιχαήλ Ροδάς, ο οποίος ως διευθυντής του Γραφείου Τύπου εις την Σμύρνην υπήρξεν εκ των στενοτέρων συνεργατών του, σε σκιαγραφία του χαρακτηρίζει τον άνδρα με διπλωματικόν αλλά άκρως αποκαλυπτικόν τρόπον,  με τα εξής λόγια:

«Τίθεται εις εμέ το ερώτημα – γράφει ο Ροδάς – αφού εγνώρισα εις όλας τας λεπτομερείας των πράξεών του, τι ήτο επί τέλους αυτός ο άνθρωπος όστις ωνομάζετο Αριστείδης Στεργιάδης, ο οποίος συνεκέντρωσεν εις το πρόσωπό του τον θαυμασμόν, την κατάραν και το μίσος του Ελληνικού κόσμου: Ήτο μεφαλοφυής, ανισόρροπος, δίκαιος, άδικος, ηθικός, ανήθικος… δημοκρατικός, μοναρχικός, σατράπης, μεσαιωνικός, περιφρονητής της εξουσίας, δούλος της αρχής, ανεξάρτητος ή αυλοκόλαξ, φιλάνθρωπος ή μισάνθρωπος, αλτρουϊστής ή σαϋλώκ, γενναίος ή δειλός;

Ο Αριστείδης Στεργιάδης, απεδείχθη εκ των υστέρων ότι ήτο απ’ όλα αυτά. Κράμα ηθικής και ανηθικότητος. Υπεράνθρωπος και μικράνθρωπος, δούλος των παθών, των ορέξεων και των φιλοδοξιών του. Η μεγαλυτέρα του ικανότης ήτο να εξαπατά τους πάντας και να τους καταγοητεύει όταν ήτο ήρεμος. Διότι ήτο πράγματι γόης εις τας ηρέμους στιγμάς του. Ν’ απογυμνούται δε και ν’ ανακαλύπτεται όταν κατελαμβάνετο υπό μανίας. Υφίστατο έναν πραγματικόν σεληνιασμόν. Άφριζε και υπενθύμιζε την κατσίκα με το γάλα. Με μίαν κλωτσιά έχυνεν ό,τι πολύτιμον και ευεργετικόν εδημιούργει επί πολλάς ώρας και ημέρας».

στ. Ο Ηλίας Βενέζης στο βιβλίον του «Μικρά Ασία χαίρε» γράφει για τον Στεργιάδη: «Το σχέδιό του ήταν, αν οι Τούρκοι κατέβαιναν στα παράλια της Μικράς Ασίας – και το ήξερε ότι θα κατέβαιναν – έπρεπε να βρούνε όλους τους Μικρασιάτες Έλληνες και να τους σφάξουν για να μην γίνουν φορτίο στην νικημένη Ελλάδα».

ζ. Ο Αλέξανδρος Μαζαράκης-Αινιάν, ο οποίος επίσης εγνώρισεν εκ του πλησίον τον Στεργιάδην γράφει περί αυτού εις τα «Απομνημονεύματά» του:

«Ο Στεργιάδης, δικηγόρος εν Ηρακλείω Κρήτης, είχε διορισθή από τον Βενιζέλον διοικητής Ηπείρου, εθεωρήθη δε ότι επέτυχεν εκεί εις ζητήματα κυρίως δημοσίας τάξεως. Ο Βενιζέλος εθεώρησεν αυτόν ως ενδεδειγμένον ύπατον αρμοστήν εν Σμύρνη. Ηπατήθη, όπως γενικώς εις όλα τα πρόσωπα. (ΣΣ: Εάν όντως ο Βενιζέλος εξηπατήθη σε όλες ή τις πλείστες επιλογές του, τότε ήταν ανίκανος πολιτικός ή δουλικόν εκτελεστικόν όργανον των ξένων συμφερόντων). Ο Στεργιάδης είχεν ίσως τα προσόντα ισχυρού διοικητού ή αρχηγού χωροφυλακής ληστοκρατούμενης περιοχής. Αλλ’ εις Σμύρνην το κύριόν του έργον ήτο διπλωματικόν και πολιτικόν, πολύ ολιγώτερον δε διοικητικόν.

Εις το πνεύμα του εκυριάρχησε μία και μόνη ιδέα. Να τρομοκρατήση άνευ ουδενός λόγου τον ελληνικόν πληθυσμόν και να περιποιηθή τον τουρκικόν. Βεβαίως έπρεπε να μην διοικήσωμεν με βιαιότητα τους Τούρκους και εν γένει τους αλλοεθνείς…Αλλ’ εκ παραλλήλου επεβάλλετο η ελληνική διοίκησις να αποκτήση την αγάπην και να κινήση εις το ανώτατον σημείον το εθνικόν φρόνημα των επί τόσους αιώνας δουλευόντων ελληνικών πληθυσμών και να φανή προς αυτούς αληθινά πατρική.

Τι σημασία είχον αι υπερβολαί προς τους Τούρκους περιποιήσεις; Μήπως θα εγίνοντο ποτέ Έλληνες ή καν πιστοί εις την ελλληνικήν διοίκησιν;

Εάν δεν είχον έξωθεν καμμίαν υποκίνησιν, εάν έβλεπον ότι ήσαν αδύνατοι, θα έμεναν πιστοί εκ φόβου. Μόλις όμως δι’ οιονδήποτε λόγον εξήπτετο ο φανατισμός των και έπαυεν η επιβολή, θα εγένοντο εχθροί.

Ο Στεργιάδης εκίνησεν αμέσως την αντιπάθειαν του ελληνικού πληθυσμού, τον οποίον καταφανώς περιεφρόνει και κακομεταχειρίζετο. Αυτό έφθασε και μέχρι της κυβερνήσεως, η οποία έστειλε τον Διομήδη επιβαίνοντα του «Αβέρωφ», ο οποίος χωρίς να εξέλθη εις την πόλιν εκάλεσε διαφόρους, μεταξύ των οποίων και εμέ, δια να σχηματίσει γνώμην περί της διοικήσεως του Στεργιάδη.

Τω είπον την γνώμην μου ότι είναι ανισόρροπος και επιβλαβής, εις ερώτησίν του δε ποίον εθεώρουν κατάλληλον δια την θέσιν αυτήν τω υπέδειξα τον Μιχαλακόπουλον ή τον Λάμπρον Κορομηλάν…Δυστυχώς ο Στεργιάδης δεν αντεκατεστάθη και έμεινε και επί του Κωνσταντινικού καθεστώτος, μισούμενος από τους ατυχείς Έλληνας της Μικράς Ασίας, χωρίς να κάμη τίποτε δια να προλάβη ή εστω να μετριάση την καταστροφήν. Και ενώ επί Βενιζέλου, στηριζόμενος εις την εύνοιαν αυτού, ανεμιγνύετο και εις στρατιωτικά, βαναύσως φερόμενος προς τους αρχηγούς του στρατού της κατοχής και άλλους ανωτέρους αξιωματικούς, επί Κωνσταντίνου δεν έκαμεν ούτε εκείνο που του επεβάλλετο. Να εξασκήση δηλαδή το κύρος του δια την πρόληψιν κακής εκλογής προσώπων ή ασκόπων επιχειρήσεων. Το δε οικτρόν είναι ότι έφυγεν από τον τόπον αυτόν, τον οποίον με τόσον αγέρωχον και περιφρονητικόν τρόπον εκυβέρνα, ως φυγάς, χωρίς καν εγκαίρως να λαβη πρόνοιαν δια την αναχώρησιν του πληθυσμού, χωρίς να ειδοποιήσει τουλάχιστον εγκαίρως αυτούς να λάβουν ατομικώς τα μέτρα των».

η. Μία ημέρα τον επισκέφθηκε η Δημογεροντία (Τσαρακτσόγλου, Κλημάνογλου, Σολωμονίδης κ.α.) για σοβαρά κοινοτικά ζητήματα.΄Εγιναν δεκτοί με ύβρεις και φωνές! « Τι γυρεύετε εδώ; Γιατί ήρθατε; Ποιός σας έφερε; Εμπρός, να φύγετε αμέσως, δεν είναι δική σας δουλειά» και τους έσπρωξε βιαίως στην έξοδο! 

θ. Τον Σεπτέμβριον του 1919, ο εφοπλιστής  Δημοσθένης Πανταλέων, επιστρέφοντας οικογενειακώς από τον Πειραιά στην Σμύρνη, βρίσκει, στην έπαυλη τους στο Βουτζά εγκατεστημένο από τον Στεργιάδη, τον  Άγγλο πρόξενο, που ρωτά την σύζυγόν του αυστηρά «Τι ζητείτε εδώ;» Η σύζυγός του Δέποινα ταραγμένη απαντά, «ήρθα στο σπίτι μου». Εκείνος την έδιωξε λέγοντας  « Τώρα είναι δικό μου!». Ο Στεργιάδης, οργισμένος επειδή έθιξε τον πρόξενο, διέταξε τον αστυνόμο Νικηφοράκη, να την συλλάβει και να την φυλακίσει!

  ι. Ο αντιπρόεδρος της βενιζελικής κυβερνήσεως Εμμανουήλ Ρέπουλης πήγε ο ίδιος στην Σμύρνη, προσπαθώντας να δει τι συνέβαινε με τον Στεργιάδη, μετά τον σάλο που είχε δημιουργηθεί γύρω από το όνομα του Στεργιάδη. Έστειλε τότε, με ημερομηνία 1^η Ιουλίου 1919, το εξής τηλεγράφημα στον Ελ.Βενιζέλο, στο Παρίσι:

     «Θεωρώ αναγκαίον συστήσετε κύριον Στεργιάδην αποφεύγη χειροδικίας και εξυβρίσεις… Εξύβρισε και απέπεμψε δημοσιογράφους άνευ αιτίας. Κατελθών αυτοκινήτου ερράπισε καθ’ οδόν αμαξηλάτην υβρίζοντα ίππον του και Μωχαμέτην. Συνέλαβε και παρεμβάντα επιβάτην αμάξης και περέπεμψεν αμφοτέρους Στρατοδικείον. Καλέσας συμβούλιον Πανιωνίου Συλλόγου, όπως δηλώση ότι δεν επιτρέπει τέλεσιν αγώνων, ενώ το Συμβούλιον απεδέχθη δήλωσιν άνευ αντιρρήσεως, κ. Στεργιάδης επρόσθεσεν ότι συνηθίζει και να δέρνη και αφηγήθη ότι εις Ήπειρον έσπασε δέρων δώδεκα ράβδους και ότι οι παρουσιαζόμενοι εις αυτόν έπρεπε να φορούν από μέσα προβιάν δια να μη ματώνουν.

     Φαντάζεσθε εντύπωσιν και σχόλια. Εις υπαλλήλους Τραπέζης Αθηνών παρουσιασθέντας ίνα δηλώσουν ότι θα συμμορφωθούν με απεργίαν συναδέλφων των εν Αθήναις, δεν ηρκέσθη να απαγορεύση τούτο, αλλά εδήλωσε και ότι θα τους συλλάβη και θα τους διαπομπεύση. Και επομένην πρωΐαν  διέταξεν αστυνομίαν και συνέλαβε και ωδήγησε πάντας εν πομπή παρ’ αυτώ.

      Ηπείλησε δε τότε ότι συνηθίζει να δέρη και αφηγήθη πόσους έδειρε εις Ήπειρον και πώς έδειρε και ένα ιερέα. Επειδή δε είς των υπαλλήλων εμειδίασεν ακούων την διήγησιν επετέθη κατ’ αυτού, τον ερράπισε δις και απέπεμψεν όλους, συλλαμβάνων έκαστον από βραχίονα. Όταν δε εις των υπαλλήλων εδήλωσεν ότι είναι Ιταλός υπήκοος, κ. Στεργιάδης είπεν ότι πρέπει να εντρέπωνται αυτοί, οι μη Έλληνες δηλαδή, να ακολουθούν τους ραγιάδες…. Φοβούμαι μήπως ευρισκόμεθα ενώπιον παθολογικού φαινομένου… φοβούμαι όμως δυσφορίαν και αγανάκτησιν ομογενούς πληθυσμού Σμύρνης, μήπως ξεσπάση εις αποδοκιμασίαν. Φαντασθήτε ότι εις ανωτέρω παρουσιάσεις έλεγε και ότι θα συλλάβη πεντακοσίους προκρίτους ομογενείς δια να τους δείρη και τους εξορίση… Μεταξύ πολλών ψιθυρίζονται ότι εάν εξακολουθήση τοιαύτη συμπεριφορά θα ευρεθούν εις ανάγκην να ζητήσουν αγγλικήν προστασίαν….».

ια. Την ίδια ημέρα και ο υπουργός Εξωτερικών Αλέξανδρος Διομήδης έστειλε στον Ν. Πολίτη, αντιπρόσωπο της Ελλάδας στην Διάσκεψη της Ειρήνης, ανάλογο τηλεγράφημα:

«Μετά πολλής λύπης αναγκάζομαι να σας μεταδώσω οδυνηράς πληροφορίας περί δράσεως κ. Στεργιάδη εν Σμύρνη. Η νοσηρά νευρικότης του έφθασεν εις κατακόρυφον. Ουδείς τολμά να του ομιλήση ή να παραπονεθή ή να δώση πληροφορίαν τινά εις την Αρμοστείαν. Ευρίσκεται εις ρήξιν με όλους σχεδόν… Και αυτός ο ευμενέστατος προς ημάς διακείμενος Αμερικανός Χόρτον… διακηρύσσει ότι λόγω της νευρικότητός του κ. Στεργιάδου είναι αδύνατος πάσα μετ’ αυτού συνεννόησις.

          Εν γένει ομογενείς και ξένοι έχουν δυσμενεστάτην εντύπωσιν ήτις αντανακλά επί Ελλάδος. Τους Έλληνες υβρίζει ενώπιον και των ξένων με πρόθεσιν, θα έλεγε τις, εξευτελισμού. …Οσάκις αρχαί ιδικαί μας εν επιτελέσει έργων των εύρουν πταίοντα Τούρκον ή Ισραηλίτην, περιπίπτουν εις δυσμένειαν αρμοστού. Ηρνήθη σκαιώς να δεχθή τον ανταποκριτήν του «Matin» … Κακομεταχειρίζεται ομογενείς πληθυσμούς… Τρομοκρατεί πάντας με φανεράν απειλήν μαστιγώσεων και ραβδισμού…  Εξεδίωξε λιμενάρχην διότι συνέστησεν εις κατάστημα τι τροφοδοτούν στρατόν ημών να αναρτήση ελληνικήν σημαίαν… Αρχηγός χωροφυλακής ζητεί ανάκλησιν, ουδείς δε υπάλληλος θέλει να μείνη… Συνέπεια τούτων είναι ότι Τούρκοι γίνονται αυθαδέστεροι και ημέτεροι ταπεινότεροι…. Η κατάστασις είναι κρισιμωτάτη… πρέπει να ελκύση άμεσον προσοχήν όσον υποπτεύομαι ότι ευρισκόμεθα προ παθολογικού φαινομένου…».

 

                                                         Στεργιάδης (αριστερά με τα γυαλιά), Παρασκευόπουλος 

και δεύτερος από δεξιά ο Πάγκαλος Σμύρνη 1920 

Είναι προφανές ότι αρκούσαν τα δύο αυτά τηλεγραφήματα των  εμπίστων του Ρέπουλη και Διομήδη, για να απομακρύνει ο Βενιζέλος ΑΜΕΣΩΣ, τον Στεργιάδη από την Αρμοστείαν και να τον αντικαταστήσει, αλλά ΔΕΝ το έπραξεν. Γιατί δεν το έπραξεν; Η απάντηση είναι απλή.

 Ή ο Βενιζέλος διεκατείχετο από τα ίδια ανθελληνικά συναισθήματα με εκείνα του Στεργιάδη, για τους Έλληνες ή ο Στεργιάδης ήταν εντολοδόχος «υπερτέρας του Βενιζέλου αρχής» και είχε άνωθεν «αόρατη» προστασία.

 ιβ. Από το βιβλίο του Κων/νου Πολίτη, «Μικρά Ασία», σταχυολογούμε:

«…Ο Στεργιάδης ήταν ένας μισέλλην, έβριζε πολύ τους μικρασιάτες και τους ονόμαζε τουρκόσπορους, κανένας δεν τον χώνευε, ούτε κι ο Στρατός. Οι αξιωματικοί δεν του έδιναν και τόσο σημασία. Με τον Φρούραρχο δεν τα πήγαιναν καθόλου καλά ούτε και με τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο. Οι Τούρκοι του έκαναν πολλές φορές το τραπέζι. Είχε Τουρκάλες φιλενάδες ως και μια Ιταλίδα. Αυτά τα έλεγε ο κόσμος όλος… Οι Τούρκοι δεν συγχωρούσαν σε καμία περίπτωση σε Τουρκάλα να έχει σχέσεις με χριστιανό, η ποινή ήταν θάνατος, όπου να κρυβόταν θα την σκότωναν. Τις σχέσεις αυτές τις θεωρούσαν μεγάλη προσβολή στη θρησκεία τους.

Πώς τώρα οι Τούρκοι επέτρεπαν στον Στεργιάδη να έχει φιλενάδες Τουρκάλες; Οι Τουρκάλες αυτές ήταν μορφωμένες και οι ίδιοι οι Τούρκοι τις εβοήθησαν να πιάσουν σχέσεις με τον Στεργιάδη για να κάνουν τη δουλειά τους, και την έκαναν. Ήταν ένας ηλίθιος γυναικάς και βλάκας. Επίσης και η Ιταλίδα φιλενάδα του έκανε κι αυτή κατασκοπεία. Όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων αυτή είχε πολλή φιλία με τον Βιτάλη, Ιταλό κατάσκοπο και τον οποίο συνέλαβε ο υπομοίραρχος Τζέμος της αντικατασκοπείας, στο Κορδελιό, στο μπαρ Venus, που σύχναζαν πολλοί μπέηδες.

Τόσο ηλίθιος ήταν λοιπόν αυτός ο άνθρωπος που δεν κατάλαβε ότι όλες αυτές που τον περιτριγύριζαν ήταν κατάσκοποι; Και γιατί δεν είχε Ελληνίδες φιλενάδες; Γιατί ήταν αποκρουστικός άνθρωπος. Και γιατί να είναι αποκρουστικός από τις Ελληνίδες και να μην είναι και από τις Τουρκάλες; Γιατί έκαναν την δουλίτσα τους, γι’ αυτό. Αυτός ήταν ο Στεργιάδης, ο άνθρωπος που με την παρουσία του εμόλυνε ολόκληρη την Ιωνία μας. Ανάθεμα την ώρα που πάτησε την Σμύρνη μας, η κατάρα μας θα τον βαρύνη στους αιώνες των αιώνων….».

ιγ. Ο Γιάννης Κορδάτος αναφέρει στην Ιστορία του:

«Ο Στεργιάδης… από την πρώτη μέρα έδειξε πως είχε σκοπό να παίξει το ρόλο Τούρκου Πασά.»

ιδ. Απαντώντας σε ερώτημα του Γεωργίου Παπανδρέου αφορώντος στην εκκένωση του ελληνικού πληθυσμού, ο Στεργιάδης αναφέρει κυνικά:

« Καλύτερα να μείνουν εδώ να τους σφάξει ο Κεμάλ, γιατί αν πάνε στην Αθήνα θα ανατρέψουν τα πάντα.»

ιε. Ο αυταρχισμός του εκδηλωνόταν κυρίως στον κλήρο. Ταπείνωσε τον μητροπολίτη Κυδωνιών Γρηγόριο κι εξευτέλισε τον Σμύρνης Χρυσόστομο, όταν αδιστάκτως διέκοψε  το κήρυγμα του, στην δοξολογία για τον εορτασμό της συμμαχικής νίκης, λέγοντας οργισμένος, «ξεφεύγετε από τα θρησκευτικά όρια και επιδίδεσθε εις εθνικοπατριωτικάς πολιτικολογίας».

              -Στην Πρέβεζα ο Μητροπολίτης Ιωακείμ, «τόλμησε!» να τον επισκεφθεί στο γραφείο του, όπου βρισκόταν και ο υπουργός Περιθάλψεως Σίμος. Μόλις τον είδε ο Στεργιάδης, έγινε έξαλλος και μπροστά στο υπουργό του λέει: «Τι θέλεις εδώ δέσποτα; Ποιος σε κάλεσε;» Και σύμφωνα με την εφημερίδα «Ακρόπολις», «όρμησε, τον ήρπασε από το εγκόλπιο το οποίον έσφιγγε δυνατά το λαιμό του και τον έσυρε βιαίως προς την έξοδο. Η αλυσίδα του εγκολπίου παρά ολίγον να τον πνίξη!» Μία ώρα μετά, επιτέθηκε στον βουλευτή Πρεβέζης Γερογιάννη με ύβρεις και τον απέπεμψε, ενώ χαστούκισε για ασήμαντο λόγο, τον τελωνιακό υπάλληλο Κρεβατά!

-Στις 18-11-1919, ο Χρυσόστομος διαμαρτύρεται εγγράφως στον Στεργιάδη. «Εξοχώτατε, ήλθον εξάκις εις το μέγαρόν σας, αλλά εστάθη αδύνατον να σας ιδώ!». Ο Στεργιάδης αντιδρά. Κόβει την κυβερνητική επιχορήγηση  για κοινωνικούς σκοπούς, επισκέπτεται τον… «καταχραστή» Χρυσόστομο και του λέει « Είσαι ή δεν είσαι κλέφτης; Τι παπάς είσαι; Δώσε μου γρήγορα λογαριασμό!»  

Ο Χρυσόστομος δείχνει τις αποδείξεις και ο Στεργιάδης λέει ειρωνικά « Μπα; Κρατάς και αποδείξεις; Άκουσε καλά, εγώ είμαι αρμοστής, σε μένα λογοδοτείς κι εσύ είσαι ένας απλός παπάς!». Όταν κατάλαβε ότι παραφέρθηκε, έστειλε για να τον εξευμενίσει ένα αυτοκίνητο, το οποίο δεν δέχτηκε ο ιεράρχης! 

Ο εθνομάρτυς μητροπολίτης Χρυσόστομος, τον οποίο εξευτέλιζε ο Στεργιάδης

 -Απάνθρωπα φέρθηκε στο γραφείο του και στον ιερέα Δωρόθεο που αδικηθείς, ζήτησε δικαίωση. «Βρε τραγόπαπα, τολμάς να κάνεις του κεφαλιού σου;» του είπε ο Στεργιάδης και όταν τόλμησε να δικαιολογηθεί, αφηνίασε: « Σκασμός παλιάνθρωπε» και άρπαξε ένα μαστίγιο, τον δέρνει ανηλεώς και να τον κλωτσά αλύπητα! Ακόμα και τον διοικητή του στρατού κατοχής Σμύρνης στρατηγό Κων. Νίδερ εξευτέλισε σε εκδήλωση παρουσία επισήμων!

Σε εκδήλωση στην Σμύρνη ο Στεργιάδης επιπλήττει φραστικά δημοσίως

τον Στρατηγό Νίδερ!

          -Χαρακτηριστική και συγκινητική είναι η επιστολή του Χρυσόστομου προς τον Βενιζέλο την 25η Αυγούστου, την ίδια μέρα δηλαδή που ο Στεργιάδης εγκατέλειπε την Σμύρνη:

«…Ο Ελληνισμός της Μ. Ασίας, το ελληνικόν κράτος, αλλά και σύμπαν το ελληνικόν έθνος καταβαίνει εις τον Άδην… Της αφαντάστου ταύτης καταστροφής, βεβαίως αίτιοι είναι οι πολιτικοί και προσωπικοί Σας εχθροί, πλην και Υμείς φέρετε μέγιστον της ευθύνης βάρος, δια δύο πράξεις σας:

Πρώτον, διότι αποστείλατε εις Μ. Ασίαν ως Ύπατον Αρμοστήν ένα τούτ’ αυτό παράφρονα και εγωιστήν, φλύαρον, απερροφημένον εν τω αυτοθαυμασμώ και καταφρονούντα και υβρίζοντα και δέροντα και εξορίζοντα και φυλακίζοντα όλα τα υγιά και σώφρονα στοιχεία του τόπου, διότι εν τω φρενοκομείω του βεβαίως δεν είχον τόπον…

Δεύτερον, διότι πριν αποπερατώσητε το έργον Σας… είχατε την ατυχή και ένοχον έμπνευσιν να διατάξητε εκλογάς…».

                                                                                                                          Συνεχίζεται

---

1 Βασική βιβλιογραφία για τον Στεργιάδη

-Έφη Αλλαμανή-Κρίστα Παναγιωτοπούλου, «Διάσταση στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας. Το πρόβλημα Στεργιάδη», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ.ΙΕ', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1978.

-Βικτωρία Σολωμονίδου, «Βενιζέλος-Στεργιάδης: Μύθος και πραγματικότητα», στο: Θάνος Βερέμης-Γιούλα Γουλιμή (επιμ.), Ελευθέριος Βενιζέλος: Κοινωνία-οικονομία-πολιτική στην εποχή του, εκδ. Γνώση, Αθήνα, 1989.

-Aνθολόγηση περιστατικών υπερβασιών του Στεργιάδη : Χρήστου Αγγελομάτη, Χρονικόν της μεγάλης τραγωδίας (Το έπος της Μικράς Ασίας), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα.

-Michael Llewellyn - Smith, Το όραμα της Ιωνίας. Η Ελλάδα στην Μικρά Ασία 1919-1922, μτφρ. Λίνα Κάσδαγλη,εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 2002.

-Γιώργος Γιαννακόπουλος, «Η Ελλάδα στην Μικρά Ασία: Το χρονικό της Μικρασιατικής περιπέτειας: 1919-1920», στο: Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τομ.6, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003.

-Ιωάννης Γιαννουλόπουλος, «Η Εθνική Άμυνα ,η Μικρασιατική Άμυνα και οι κινήσεις για την αυτονόμηση της Ιωνίας ως το τέλος του 1921», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ.ΙΕ', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1978.

-Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος, Ιωάννα Διαμαντούρου, Νικόλαος Οικονόμου, «Οι διωγμοί των Ελληνικών πληθυσμών σε άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ.ΙΕ', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1978.

2 Dimitri Kitsikis (Τουρκολόγος-Διεθνολόγος, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Οττάβας του Καναδά)-«Anti-Atatürk: A Psychological Portrait of Stergiades, “Dictator of Ionia” in 1919-1922, the Greek that failed to conquer Turkey», Πρακτικά Β΄ Διεθνούς Συνεδρίου Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών, Γαστούνη, 2007.

3 Dimitri Kitsikis - « Αριστείδης Στεργιάδης », στο: Το κτίριο Γερωνυμάκη-Στεργιάδη στην συνοικία Σουλτὰν Ιμπραΐμ, Ηράκλειο, Κρήτη, ΤΕΕ/ΤΑΚ, 2008 (εικονογραφημένο).