ΤΟ ΕΘΝΙΚΟΝ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ 15^ης ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1922

ΜΕΡΟΣ 2^ο

Την 14^η Σεπτεμβρίου μετά την παραίτηση του Βασιλέως Κωνσταντίνου και την ορκωμοσίαν του νέου Βασιλέως Γεωργίου, οι «επαναστατικές» ορδές αποβιβασθείσες στο Φάληρο και τον Πειραιά έφθασαν στις Αθήνες όπου και εγκατεστάθησαν. Προηγουμένως όμως και αμέσως μόλις έγινε γνωστή η συγκατάθεση της κυβερνήσεως Τριανταφυλλάκου όπως παραδώσει την εξουσία στους στασιαστές, οι εν Αθήναις μυημένοι στην ανταρσία πράκτορες υπό τον «περίφημον» Θεόδωρον Πάγκαλον, έσπευσαν και κατέλαβαν τις διάφορες αρχές και προέβησαν στην σύλληψη των: Δημητρίου Γούναρη, Νικολάου Στράτου, Νικολάου Θεοτόκη, Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, Γεωργίου Μπαλτατζή, Ξενοφώντος Στρατηγού, Μιχαήλ Γούδα και του αρχιστρατήγου Γεωργίου Χατζηανέστη.

Την έκνομη αυτή ενέργεια των εν Αθήναις βενιζελικών, αφού αρχικώς κατέκρινε (!!!) η «επανάστασις» την επομένη με ανακοινωθέν της, υπογεγραμμένου από τους: Στυλιανό Γονατά, Νικόλαο Πλαστήρα, Βασίλειο Κουρουσόπουλο, Παναγιώτη Γαρδίκα, Αλέξανδρο Εδιπίδη, Μιλτιάδη Κοιμήση, Αριστείδη Χασαπίδη, Αχιλλέα Πρωτοσύγγελο, Αλκιβιάδη Παναγόπουλο, Κωνσταντίνο Μαμούρη, Πετροπουλάκη και Δημήτριο Φωκά, επεδοκίμασε και διέταξε την κράτηση όλων των ανωτέρω συλληφθέντων, ως ενόχων, δήθεν, της επελθούσης Εθνικής συμφοράς1.   
     Δηλαδή, οι φυγάδες εκείνοι οι οποίοι, επιλανθανόμενοι των υποχρεώσεων και του στρατιωτικού τους καθήκοντος εγκατέλειψαν τις θέσεις τους ενώπιον του εχθρού, εκείνοι οι οποίοι, με τον ένα ή τον άλλον τρόπον, κατά τα στάδια του μικρασιατικού αγώνος, προεκάλεσαν την διχόνοιαν στις τάξεις του ελληνικού στρατού…, εκείνοι οι οποίοι με την αντεθνική προπαγάνδα τους εντός και εκτός Ελλάδος, ακόμη και στις περιοχές των στρατιωτικών επιχειρήσεων, υπέσκαψαν το Εθνικό φρόνημα και σύμφωνα με πολλές έγγραφες μαρτυρίες, ήσαν υπεύθυνοι της στρατιωτικής ήττας, ενεφανίσθησαν για να αποφύγουν τις δικές τους ευθύνες, αυτόκλητοι επιτιμητές και τιμωροί εκείνων οι οποίοι εξετέλεσαν τιμίως και ευσυνειδήτως το καθήκον τους απέναντι στην Πατρίδα τους2.  

Όλα αυτά προλέγονται καθ’όσον υπάρχουν συντριπτικά αποδεικτικά στοιχεία, επιβεβαιωθέντα και από τα επακολουθήσαντα την εθνικήν τραγωδίαν γεγονότα. Άπαντα θα κατατεθούν!

Εν τω μεταξύ, αφού διελύθη η Εθνοσυνέλευση, συγκροτήθηκε η «επαναστατική επιτροπή» όπως προαναφέρθηκε, την οποίαν αποτελούσαν οι: Στυλιανός Γονατάς, Νικόλαος Πλαστήρας, Δ. Φωκάς, Π. Γαρδίκας, Β. Κουρουσόπουλος, Μ. Κοιμήσης, Α. Παναγόπουλος, Α. Εδιπίδης, Α. Χασαπίδης, Α. Πρωτοσύγγελος, Κ. Μαμούρης.

Την 15^ην Σεπτεμβρίου η «επαναστατική επιτροπή» διεκήρυξε ότι είναι κυρίαρχος μέχρι της συγκροτήσεως της νέας Εθνοσυνελεύσεως, προέβη δε στην ορκομωσίαν της υπ’ αυτής υποδειχθείσης νέας κυβερνήσεως, της οποίας τα μέλη ήσαν, κατά το πλείστον, πρώην υπουργοί του βενιζελικού κόμματος, υπό την προεδρίαν του Αναστασίου Χαραλάμπη.

Με τηλεγράφημά της η «επαναστατική επιτροπή» ανέθεσε την διαχείριση των εξωτερικών υποθέσεων της Ελλάδος στον ευρισκόμενο στο Παρίσι αυτοεξόριστο Ελευθέριο Βενιζέλο.

Στις 16/29 Σεπτεμβρίου ορκίζεται πρωθυπουργός διαρκείας 24 ωρών, ο αντιστράτηγος Αναστάσιος Χαραλάμπης για να τον διαδεχθεί την επομένη ημέρα ο Σωτήριος Κροκιδάς. Ο ειδικός απεσταλμένος του Βενιζέλου Ν. Πολίτης αναλαμβάνει υπουργός εξωτερικών.

Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος την 17/30 Σεπτεμβρίου 1922, μέσα στην χαώδη και έκρυθμο εκείνη κατάσταση αφού επιβιβάσθηκε σε Ελληνικό πλοίο στον Ωρωπό, ανεχώρησε οικογενειακώς για το Παλέρμο της Ιταλίας. Μετά τρείς μήνες περίπου, δηλαδή, την 29^η Δεκεμβρίου 1922 πέθανε μακρυά από την Ελλάδα.

Οι «κινηματίες» αρχικά είχαν σκοπό να εκτελέσουν τους συλληφθέντας πολιτικούς αρχηγούς και τον αρχιστράτηγον, χωρίς διαδικασίες, επί του θωρηκτού «Λήμνος». Τέτοια άλλωστε υπήρξε και η υπόδειξη του Ελευθερίου Βενιζέλου, με τον οποίον οι αρχηγοί των «επαναστατών» βρίσκονταν σε στενώτατη επαφή, όπως επίσης και η επιθυμία των περί τον Πάγκαλον αδιάλλακτων βενιζελικών. Αυτό όμως πληροφορηθέντες οι πρεσβευτές  των Μεγάλων Δυνάμεων εις τας Αθήνας, με επέμβαση προς αυτούς του Βασιλέως Γεωργίου, ο οποίος μάλιστα απείλησε και με παραίτηση, προσεκάλεσαν στην Αγγλική Πρεσβεία τους Γονατά και Πλαστήρα στους οποίους υπέδειξαν ότι καλόν θα ήτο να απεφεύγετο η άμεση εις θάνατον καταδίκη των συλληφθέντων, καθ’ όσον όπως ετόνισαν, η παραπομπή αυτών σε επαναστατικό δικαστήριο, δεν θα απηχούσε καλώς στην κοινή γνώμη της Ευρώπης και Αμερικής.

Οι Πρεσβευτές προσέθεσαν ότι στην αντίληψή τους εκείνη ήσαν σύμφωνοι και όλοι οι εν Αθήναις πρεσβευτές των άλλων Δυνάμεων.

Η επέμβαση των πρεσβευτών είχε σαν αποτέλεσμα την ματαίωση της σχεδιασθείσης αμέσου εκτελέσεως των συλληφθέντων πολιτικών και την έκδοση ανακοινωθέντος εκ μέρους της «επαναστατικής επιτροπής» κατά το οποίο, οι ως άνω «ένοχοι των επελθουσών εθνικών συμφορών»  (ΣΣ: Ένοχοι πριν ακόμη δικαστούν!!!), συλληφθέντες, θα παρέμεναν προφυλακιστέοι στις φυλακές  και ότι περί του τρόπου της ταχύτερης δίκης τους θα απεφάσιζε η μέλλουσα Εθνοσυνέλευση. Αυτή ήταν η νόμιμη και δικαιοτέρα απόφαση3!   

Την απόφαση της αυτή η επαναστατική επιτροπή γνωστοποίησε στις εφημερίδες στις 16/29 Σεπτεμβρίου με ανακοινωθέν του γραφείου τύπου της επιτροπής.

Αλλά, εάν αυτό εγίνετο, θα απετύγχανε το βδελυρό τους σχέδιο, διότι μία Εθνοσυνέλευση, οποτεδήποτε και να συνεκροτείτο, δεν ήταν δυνατό να προβεί αναίτια στην εξόντωση των πολιτικών αντιπάλων του Βενιζέλου. Έπρεπε κατά συνέπεια να βρεθεί άλλος τρόπος, ώστε να απαλλαγεί ο βενιζελισμός εκ των κατ’ εξοχήν «επικινδύνων» αντιπάλων του.

Και ο τρόπος ευρέθη!.. Η βενιζελική δημοσιογραφία και όλα τα βενιζελικά «κύμβαλα» ανέλαβαν να παραστήσουν ότι η κοινή γνώμη απαιτούσε την θανάτωση των πολιτικών αρχηγών. Με κατάλληλη λοιπόν αρθρογραφία, με σάλπιγγες και τυμπανοκρουσίες προσεπάθησαν να εξερεθίσουν την κοινή γνώμη κατά των συλληφθέντων.

Τρείς βενιζελικοί έμποροι Αθηνών παρουσιάσθηκαν στην «επαναστατική επιτροπή» ως εκπρόσωποι του εμπορικού κόσμου, συνέστησαν την ταχεία εκτέλεση του τυφεκισμού, την οποίαν, όπως ισχυρίσθησαν απαιτούσε..η κοινή γνώμη!!!

Ο Εμπορικός Σύλλογος Αθηνών όμως, αφού έλαβε γνώση του γεγονότος, εξέδωσε το παρακάτω ανακοινωθέν:

«Οι εις την Επαναστατικήν Επιτροπήν παρουσιασθέντες τρείς έμποροι, οι συστήσαντες την επαναστατικώ δικαίω εκτέλεσιν των πολιτικών προσώπων και εάν ήσαν πραγματικώς τοιούτοι διηρμήνευσαν αποκλειστικώς και μόνον την ατομικήν τους γνώμην, όλως αντίθετον προς τα αισθήματα ολοκλήρου της εμπορευομένης τάξεως, της κατ’ εξοχήν συντηρητικής, φρονούσης ότι η διά της Επαναστάσεως ζητουμένη γεφύρωσις προς προάσπισιν των εθνικών δικαίων, θα εματαιούτο δια του αίματος και θα εγίνετο αφορμή σπαραγμού και ανυπολογίστων συμφορών».

Το πρώτο σχέδιο των κινηματιών δηλαδή να παραστήσουν ότι η κοινή γνώμη αξίωνε τον τυφεκισμόν των πολιτικών ηγετών, απέτυχε.

Αλλ’ οι κινηματίες δεν παραιτήθησαν του σκοπού των, έθεσαν αμέσως μόλις αντελήφθησαν την κοινή γνώμη εναντίον τους, σε ενέργεια τους συλλόγους των Φιλελευθέρων. Προς τους Συλλόγους αυτούς, παρηγγέλθη από το βενιζελικό κέντρο να αποσταλούν προς την «επαναστατική επιτροπή» ψηφίσματα που να ζητούν την θανάτωση των συλληφθέντων πολιτικών, κατ’ απαίτηση δήθεν της κοινής γνώμης.

Εκατοντάδες τέτοιων ψηφισμάτων απεστάλησαν εδώ από τους βενιζελικούς των επαρχιών, πολλά δε άλλα, με πλαστές υπογραφές συντασσόμενα στις Αθήνες, εδημοσιεύοντο στις βενιζελικές εφημερίδες της πρωτεύουσας, με σκοπό να πείσουν τους αφελείς ότι πράγματι η ελληνική κοινή γνώμη απαιτούσε την εκτέλεση για ένα τέτοιο απαίσιο και ειδεχθές κακούργημα4.

Ποίοι υπεδαύλισαν λοιπόν εκ νέου, τον Εθνοκτόνον και μισαλλόδοξον κομματισμόν, τον καταραμένον εθνικόν διχασμόν, σ’ εκείνες τις κρίσιμες για το Έθνος στιγμές, αμέσως μετά την Μικρασιατικήν τραγωδίαν;

Σε μία εμφανή απόπειρα να παρουσιασθεί η προσαγωγή σε δίκη των φερομένων ως πρωταιτίων της Μικρασιατικής καταστροφής ως παλλαϊκό αίτημα, ώστε κατ’ αυτόν τον τρόπο να συγκαλυφθεί και η σωρεία των νομικών παρατυπιών και διάτρητων δικονομικών μεθοδεύσεων που την συνόδευε, στις 9 Οκτωβρίου 1922, με υποκίνηση της Επαναστατικής Επιτροπής συγκροτήθηκε στις Αθήνες ογκώδες συλλαλητήριο με κύριο σύνθημα «Θάνατος στους προδότες» (ΣΣ: «προδότες» πριν δικασθούν!!!). Σε αυτό μίλησαν οι Νικόλαος Πλαστήρας και Στυλιανός Γονατάς, οι οποίοι διαβεβαίωσαν τους συγκεντρωθέντες ότι «οι υπαίτιοι της καταστροφής θα αντιμετωπίσουν τάχιστα την αμείλικτον Εθνικήν Νέμεσιν» (προεξόφλησαν δηλαδή, την  θανατική καταδίκη των κατηγορουμένων).

Ενώ αυτά συνέβαιναν στις Αθήνες, οι σύμμαχοι δεν έμειναν αδρανείς. Ωργάνωσαν διάσκεψη των στρατιωτικών αντιπροσώπων Ελλάδος, Τουρκίας, Αγγλίας, Γαλλίας και Ιταλίας, με σκοπό την σύναψη ανακωχής. Η διάσκεψη συνήλθε στα Μουδανιά5 στις 20 Σεπτεμβρίου/3 Οκτωβρίου. Η Αγγλία εξεπροσωπήθη από τον στρατηγό Χάριγκτον, η Γαλλία από τον στρατηγό Σαρπύ, η Ιταλία από τον στρατηγό Μομπέλλι και η Τουρκία από τον Ισμέτ Πασά. Η Ελλάς, η οποία ηγνοήθη από τους συμμάχους στις προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις, εκλήθη την τελευταία στιγμή και εξεπροσωπήθη από τον Πλαστήρα, τον Αλ. Μαζαράκη-Αινιάνα και τον Πτολεμαίο Σαρηγιάννη, ο οποίος – κατά περίεργον τρόπον – επεβίωνε υπό όλα τα καθεστώτα.

Οι Έλληνες αντιπρόσωποι εκαλούντο να συμβάλλουν σε διακανονισμό όρων στρατιωτικής ανακωχής. Όταν, όμως, έφθασαν εκεί, αντελήφθησαν έντρομοι ότι ερήμην της Ελλάδος είχε συμφωνηθεί η παραχώρηση στην Τουρκία ολόκληρης της Ανατολικής Θράκης, μέχρι τον Έβρο ποταμό. Επρόκειτο, επομένως, περί συμφωνίας, η οποία προκατελάμβανε τις αποφάσεις της μελλούσης να υπογραφεί συνθήκης ειρήνης.6

Τηλεγράφημα του Βενιζέλου περιέπλεκε μάλλον ή διευκόλυνε τα πράγματα. Ενώ τόνιζε ότι η Ελλάς οφείλει να κρατήσει την Ανατολική Θράκη μέχρι της συνδιασκέψεως της ειρήνης, κατέληγε ότι, εάν η πολιτική της κυβερνήσεως περιελάμβανε την απόφαση να κρατήσει η Ελλάς την Θράκη εναντίον της γνώμης των συμμάχων, δεν θα έπρεπε να υπολογίζει σ’ αυτόν. Θα της έστελνε τις… ευχές του και θα κατέθετε την ανατεθείσα σε αυτόν εντολή7.

Με άλλα λόγια ο «εθνάρχης» Βενιζέλος διέτασσε τους υποτακτικούς του κινηματίες να αποδεχθούν ό,τι είχαν αποφασίσει ή θα απεφάσιζαν οι σύμμαχοι, άλλως θα παρέτεινε επ’αόριστον τις …διακοπές του στο εξωτερικό!!!

Το τηλεγράφημα αυτό του Βενιζέλου, αλλά και οι αντιφατικές οδηγίες, οι οποίες εστέλλοντο από τις Αθήνες στους Έλληνες απεσταλμένους στην διάσκεψη των Μουδανιών, έφεραν σ’ αυτούς ταραχή και αμηχανία περί του πρακτέου. Τελικώς, έπειτα από δηλώσεις και αντιδηλώσεις, φραστικές θωπείες του Άγγλου στρατηγού Χάριγκτον και σκαιές πιέσεις του Γάλλου συναδέλφου του, του «αθλίου και προστύχου»8 Σαρπύ, έπειτα από αναβολές και εκπομπές οδηγιών από τις Αθήνες, υπεγράφη στις 28 Σεπτεμβρίου/11 Οκτωβρίου 1922 η δήθεν ανακωχή των Μουδανιών.

Η Ελλάς χωρίς καν να ερωτηθεί, υπεχρεώθη να δεχθεί «μίαν άδικον απόφασιν»9. Να εκκενώσει την Ανατολική Θράκη, συμπτύσσουσα τον στρατό της όπισθεν του Έβρου.

Αυτή ήταν η πρώτη «επιτυχία» των πραξικοπηματιών και προσωπικώς του Βενιζέλου στο διπλωματικό πεδίον, μετά την επικράτηση του  βενιζελικού πραξικοπήματος. Η απώλεια-παράδοση της Ελληνικής  Ανατολικής Θράκης!

Τούρκοι χωροφύλακες και μερικά εντελώς διακοσμητικά τάγματα των συμμάχων, ανελάμβαναν την τήρηση της τάξεως (!) στην εκκενούμενη περιοχή, μέχρι της υπογραφής της συνθήκης ειρήνης. Νέες στρατιές προσφύγων άρχισαν να κατακλύζουν την δυτική Θράκη και την Μακεδονία, προστιθέμενοι σε όσους είχαν προηγηθεί.

                                                                                                                                           Συνεχίζεται

---

[ Νίκος Αντωνακέας, Πολιτική Ιστορία Ελλάδος, Φαυλοκρατία, τ. 2^ος, σ. 25.

2 ο. α. 251-252.

3 ο.α. σ. 252-253

4 ο. α. 254.

5 Στα Μουδανιά…τρόπος του λέγειν! Στην πραγματικότητα, όλες οι συζητήσεις έγιναν επάνω σε πολεμικά πλοία των συμμάχων. Οι Έλληνες Αξιωματικοί, όχι μόνον δεν επλησίασαν στην ακτή, αλλά δεν ήλθαν καν σε επαφή με τον τούρκο απεσταλμένο, Ισμέτ Πασά. Αυτός συνωμίλει μόνον με τους στρατηγούς των «συμμάχων». Όταν έφθασε την 4^ην Οκτ. 1922 η ελληνική αντιπροσωπεία στα Μουδανιά, το σχέδιον της ανακωχής είχε ήδη καταρτισθεί και εγκριθεί από όλους τους άλλους αντιπροσώπους. Την συνθήκην υπογράφουν όλοι οι αντιπρόσωποι πλήν των Ελλήνων.

     Τελικώς η Ελλάς προσεχώρησε στην συνθήκην την 13^ην Οκτωβρίου πεισθείσα ότι οι σύμμαχοι είχαν ειλημμένη απόφαση δια την εφαρμογήν των όρων της ανακωχής, έστω και εν απουσία της Ελλάδος. Η εκκένωση της Ανατολικής Θράκης αρχίζει την 15^ην Οκτωβρίου, οπότε αποχωρούν τα Ελληνικά στρατεύματα (στρατηγός Κ. Νίδερ) δυτικώς του Έβρου ποταμού.

6 Ήδη από τις 10 Σεπτεμβρίου οι σύμμαχοι με διακοίνωσή τους προς την Τουρκία είχαν προαναγγείλει την σύμπτυξη των ελληνικών στρατευμάτων εκ του εδάφους της Ανατολικής Θράκης, σε γραμμή, την οποίαν θα καθώριζαν οι στρατηγοί των συμμάχων (Αλ. Μαζαράκη-Αινιάνος: «Απομνημονεύματα», σ. 309, όπου παρατίθεται αυτούσιο στα γαλλικά, το συμμαχικό κείμενο).

7 Πολιτική-Φιλολογική Πατρών, ο. α. σ.4

8 Αλ. Μαζαράκη-Αινιάνος: «Απομνημονεύματα», σ. 320, 322.

9 Αλ. Μαζαράκη-Αινιάνος ένθ ανωτ., σ. 325. Κατά τον συγγραφέα, η Θράκη, μπορούσε να κρατηθεί, αλλά, όλοι έσπευσαν (Βενιζέλος και οι εν Αθήναις επαναστάτες) να δεχθούν αμέσως την παραχώρηση.