ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ:
Η ΔΟΞΑ ΤΟΥ
ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ 1
«… Κι απ’ τη Χρυσή την Πύλη,
σαν αρχάγγελος, τρανός αφέντης, ρήγας, αυτοκράτορας, εμπήκε μεσ’ την Πόλη, στην Αγιά Σοφιά.2
Και χύνεται ο ήλιος της κορώνας του κι ανθίζει η Ρωμιοσύνη σαν τα λούλουδα και
χάνεται ο Φράγκος
σαν την καταχνιά!» (Κ. Παλαμάς)
ΜΕΡΟΣ 27ο
ΙΑ. ΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΙΟΙ-ΑΡΝΗΤΕΣ
και ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ
(Συνέχεια 26ου μέρους) 3
Πολέμιοι-Αρνητές
5. Αδαμάντιος Κοραής
Εκείνος που άρχισε τον πόλεμον κατά της Ρωμηοσύνης,
στους νεώτερους χρόνου, ήταν ο Αδαμάντιος Κοραής.
Ως εθνικά ονόματα υπεστήριξεν ή το Γραικός ή το Έλλην. Γράφει ότι: «Έν από τα
δύο λοιπόν ταύτα είναι το αληθινόν του έθνους όνομα. Στο έργο του
"Διάλογος δύο Γραικών" έγραφε:
"Ένα
από τα δύο λοιπόν ταύτα (Έλληνας ή Γραικός) είναι το αληθινό του έθνους όνομα.
Επρόκρινα το Γραικός, επειδή ούτω μας ονομάζουσι και όλα τα φωτισμένα έθνη της
Ευρώπης". [«Διάλογος δύο Γραικών», σελ. 37].
Όπως έχουμε τονίσει και αποδείξει, το "Γραικός"
είναι ονομασία την οποία μας απέδωσαν τα "φωτισμένα" έθνη της Ευρώπης
κατά τον 8ο αιώνα, όταν ακόμα βρίσκονταν στα βαθύτερα σκοτάδια της
Ιστορίας τους, για λόγους καθαρά συμφεροντολογικούς. Έπρεπε να
καπηλευθούν το όνομα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, για να νομιμοποιηθεί το
Φραγκικό κράτος του Καρλονάνου/μάγνου, ως η πραγματική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, με
την οποία όμως οι Φράγκοι, ουδεμία σχέση είχαν. Οι λόγοι χρησιμοποίησης
διαφορετικών ονομάτων ήταν καθαρά πολιτικοί. Έπρεπε με κάθε τρόπο να σβήσει από
την εθνική συνείδηση των Ελλήνων η ανάμνηση του παρελθόντος τους. Κυρίως
έπρεπε να πάψει να ταυτίζεται η χώρα τους με την Ελληνιστική
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Ο
Κοραής ήταν μεταξύ εκείνων που υποστήριζαν το ξερίζωμα της Ρωμηοσύνης, και πολέμησε εναντίον εκείνων που
αγωνίζονταν να διατηρήσουν την χρήση του Ρωμηός
και Ρωμηοσύνη, τουλάχιστον στην
δημοτική γλώσσα.
Για να αντιληφθούμε
τους λόγους της προτιμήσεως του Κοραή προς το Γραικός ή Έλλην και εάν η επιλογή του αυτή, ήταν αυτόφωτη ή
ετερόφωτη, ιστορικώς αιτιολογημένη ή αδικαιολόγητη, επιβάλλεται:
- Να
εξετάσουμε το βιογραφικό του, να αναζητήσουμε τους δασκάλους του, τις
θρησκευτικές και λοιπές πνευματικές διαδρομές του, τις καταγεγραμμένες φιλοσοφικές
απόψεις του, προκειμένου να σκιαγραφήσουμε το ιδεολογικό-πολιτικό του φρόνημα,
το θρησκευτικό του πιστεύω και τις πνευματικές του ιδέες, λαμβανομένου υπ’ όψιν
ότι εδώ και δύο αιώνες περίπου, προβάλλεται από τους συστημικούς κονδυλοφόρους,
ως «μεγάλος φωτιστής του γένους», ως
μία από «τις μεγαλύτερες μορφές του
Ελληνικού Διαφωτισμού» και ως
«Διδάσκαλος του Γένους».
Να διαπιστώσουμε
δηλαδή, ποιά ήταν η ιδεολογία του, τι επίστευε για την Δημιουργία του
Σύμπαντος, τον άνθρωπο, τον διαχρονικό Ελληνισμό, την Επανάσταση του 1821, τον
Χριστιανισμό, την Ορθοδοξία, την Ελλάδα, την Ελληνική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, την
Ευρώπη, και τέλος εάν και τι είδους «φώτιση» είχε, από ποιους και πως την έλαβε.
- Να
ερευνήσουμε το θέμα μέσα στα ιστορικά του πλαίσια. Εκτός από την «Ευρώπη» όπως
μας την παρουσιάζει ο Κοραής, να χρησιμοποιήσωμεν ως κριτήριον πρωτίστως και
ασφαλώς, την ιδικήν μας εσωτερική εθνική παράδοση, ως κάμνει ο Παλαμάς, και
κατά δεύτερον λόγον την παράδοση όλων των εθνών της Ευρώπης, ως και των εθνών
εκτός της Ευρώπης.
α. Βιογραφικό-πνευματικές διαδρομές
Ο Κοραής γεννήθηκε στην Σμύρνη το 1748. Από
ενωρίς επεδόθη στην εκμάθηση ξένων γλωσσών (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά,
Ιουδαϊκά και Λατινικά). Από κάποιον αγνώστου ονόματος Ιουδαίο, διδάχθηκε την Ιουδαϊκή
γλώσσα, κι’ από τον Ολλανδό πάστορα, ιουδαϊκής καταγωγής, του Ολλανδικού
προξενείου της Σμύρνης, Bernhard Keun, τα λατινικά. Τα πρώτα του γράμματα τα έλαβε στην
Προτεσταντική (Ευαγγελική) Σχολή της Σμύρνης.
Από το 1747 η Ευαγγελική Σχολή είχε
ανεξαρτητοποιηθεί από τον έλεγχο της
ελληνικής κοινότητας και τέθηκε υπό την προστασία του εκάστοτε Άγγλου προξένου της
Σμύρνης. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο
από την πλευρά του με διάφορα σιγγίλια διακήρυξε
την αυτονομία
και ανεξαρτησία της σχολής από την ελληνορθόδοξη κοινότητα και παράδοση (!!!). Τελικά, το 1810, ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ αναγνώρισε
επισήμως και διεθνώς το προνόμιο της Αγγλίας στη σχολή. Η Ευαγγελική Σχολή ήταν υπό την προστασία των
Άγγλων προτεσταντών, μέχρι το 1914.
Με άλλα λόγια, ο Κοραής αν και γεννήθηκε και μεγάλωσε
μέχρι την ηλικία των 24 ετών στην Ελληνορθόδοξη Σμύρνη [Γκιαούρ Ισμίρ=Η Σμύρνη
των απίστων (Ελλήνων Χριστιανών)], μορφώθηκε και έλαβε τα πρώτα πολιτικά και
πνευματικά «φώτα», σε Ιουδαιοπροτεσταντικό περιβάλλον..
Στην Προτεσταντική Σχολή της Σμύρνης εδίδασκε και ένας ορθόδοξος
ιερομόναχος, ο Ιερόθεος Δενδρινός. Ο Ιερόθεος ήταν
από τους πρώτους που αντέδρασαν στην εισαγωγή των «νέων ιδεών» του Ευρωπαϊκού
Διαφωτισμού στην Ελλάδα. Ο ίδιος απέτρεπε τους νέους από το να σπουδάζουν στην
Ευρώπη, λέγοντας: «αθεΐζουσιν όσοι σπουδάζουν εν τη Φραγκία και μετά την
επιστροφήν αυτών συναθεΐζουσι και ετέρους».
Το κήρυγμα αυτό που συνέχισε αργότερα ο μαθητής
του Αθανάσιος ο Πάριος, θεωρήθηκε συντηρητικό και ο Ιερόθεος δεν άργησε να
πέσει σε δυσμένεια από τους Άγγλους προστάτες της σχολής. Δυστυχώς ο Κοραής δεν
ακολούθησε τον δρόμον που κατεδείκνυε ο
διδάσκαλός του Ιερόθεος, αλλά αγάπησε σφόδρα τον προτεστάντην Bernhard Keun, τις αρχές και ιδέες του οποίου ασπάσθηκε,
συγγράψας μάλιστα αργότερα προς τιμήν του, στην λατινικήν, την διπλωματικήν του
εργασίαν «Pyretologiae Synopsis»
αλλά και την σύντομη διδακτορική διατριβή του, «Medicus Hippocraticus» (1787)!!!
Το 1771 μεταβαίνει στο Άμστερνταμ. Κατά την επταετή εκεί
διαμονήν του παρηκολούθησε μαθήματα εκμαθήσεως ξένων γλωσσών και εμελέτησε μετά
ζήλου τα έργα των Ελβέτιου, Χιούμ και Βολταίρου. Δείγματα των
ιδεολογικών και πνευματικών του διαδρομών καταφαίνονται στις επιγραφόμενες
τρεις «Κατηχήσεις» του, όπου διακρίνονται οι (αντιχριστιανικές) αντιλήψεις του Μοισιόδακος και
του Ολλανδικού
προτεσταντικού Φιλελευθερισμού.4
Στην Ολλανδία ο Κοραής γνωρίζει μια Λουθηρανή κοπέλα
και δρομολογεί γάμο μαζί της, όμως ο θάνατός της μετά από σύντομη ασθένεια
ανατρέπει την προοπτική του γάμου. Το 1777 εγκατέλειψε το Άμστερνταμ και
επέστρεψε στην Σμύρνη.
Ο Αδαμάντιος Κοραής ήταν τέκτων
μέλος της μασονικής στοάς της Ολλανδίας (litlepost.blogspot.com/2011/03/24-2011-1900.html), και κατ’ άλλους, της μεγάλης στοάς
της Ανατολής στην Γαλλία,
Στην Σμύρνη έφθασε την άνοιξη του 1779. Φεύγει πάλι,
το 1782, για ιατρικές σπουδές στο Μονπελλιέ της Γαλλίας. Χάρη στην οικονομική
ενίσχυση του Μακαρίου Νοταρά, ολοκληρώνει τις σπουδές του. Το 1786 δημοσιεύει
την διπλωματική του εργασία στη λατινική γλώσσα, όπως προείπαμε, προς …τιμήν
του διδασκάλου του Ολλανδο-ιουδαίου Bernhard Keun, με τίτλο «Pyretologiae Synopsis» αλλά και την
σύντομη διδακτορική διατριβή του, Medicus
Hippocraticus (1787).
Το 1782 μεταβαίνει στο Μοντπελλιέ
για ιατρικές σπουδές και την 24ην Μαΐου 1788 εγκαθίσταται οριστικώς στο Παρίσι,
ασχοληθείς κυρίως με την έκδοση των αρχαίων κλασικών, πιστεύων ότι μόνον δια
της παιδείας και του φωτισμού των υποδούλων ομογενών του ήτο δυνατόν να
επιτευχθεί η απελευθέρωση και αναγέννηση της Ελλάδος.
Με το πτυχίο της Ιατρικής από το Μονπελιέ είχε
αποφασίσει οριστικά να μην εξασκήσει το επάγγελμα του γιατρού, αλλά να ζήσει
στο Παρίσι, ενασχολούμενος με τις φιλολογικές επιστήμες. Η άφιξή του στο Παρίσι
συνέπεσε με τις παραμονές της Γαλλικής Επαναστάσεως. Με το κείμενό του «Αδελφικὴ
Διδασκαλία» (ΣΣ: Ένα από τα συνθήματα των «αδελφών» τεκτόνων ήταν η
«αδελφότης»), αντιτάχθηκε στις «συντηρητικές» θέσεις της «Πατρικής Διδασκαλίας» (απεδίδετο στον
Αθανάσιον Πάριον), η οποία αντιδρούσε στον Διαφωτισμό. Με τα ποιήματα ᾎσμα
Πολεμιστήριον και Σάλπισμα
Πολεμιστήριον προσπάθησε από το εξωτερικό, όπου μονίμως διέμενε, να
«τονώσει» τις ελπίδες των αγωνιζομένων Ελλήνων για απελευθέρωση από τον
Τουρκικό ζυγό. Αποτέλεσμα αυτών των προσδοκιών του για ενδεχόμενη βοήθεια από
τους Γάλλους, ήταν και το κείμενό του «Ὑπόμνημα
περὶ τῆς παρούσης καταστάσεως τῆς Ἑλλάδος».
Σε ένα άλλο έργο του, το «Συνέκδημον Ἱερατικόν»,
λίβελλον κατά της Ορθοδοξίας, μιλούσε για δεισιδαιμονία, τιτλομανία και ηθική
κατάπτωση του Ορθόδοξου κλήρου, γράφοντας χαρακτηριστικά: «Ὁ φίλαρχος ἱερωμένος καταντᾷ εἰς φονικὸν τύραννον, ὁ φιλόπλουτος εἰς
αἰσχροκερδῆ γόητα καὶ ὁ φιλήδονος γίνεται ἵππος θηλυμανής». Επίσης
συνιστούσε την μετάφραση της Αγίας Γραφής και την ανακαίνιση των εκκλησιών. Tην μετάφραση των ιερών κειμένων από
ποιούς; Δεν αρκούσαν τα πατερικά κείμενα;
Το 1839 το βιβλίο καταδικάστηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.5
Greek
pagan antiquity could be combined with contempt for the real glory of Greece –
the Orthodox Church. A case in point was Adamantios Korais. Runciman writes:
“He was born at Smyrna in 1748 and went as a young man to Paris, which he made
his headquarters for the rest of his life. There he made contact with the French Encyclopédistes and
their successors. From them he learnt a dislike for clericalism and for
tradition. From reading Gibbon he came to believe that Christianity had
ushered in a dark age for European civilization. His friend Karl
Schlegel taught him to identify nationality with language. ‘Language
is the nation.’ He
wrote; ‘for where one says la langue de France one means the French nation.’
The Greeks of his time were therefore of the same race as the ancient Greeks.
But to make the identification closer he sought to reform the language so that
it would be nearer to the Classical form. He was, in fact, primarily
responsible for the katharevousa... For the Byzantine past of Greece and for
the Orthodox Church he had no use at all. His
writings were eagerly read by the young intellectuals at the Phanar and by men
of education all over Greece.”6
Σε επιστολή του στα τέλη του 1814, έγραφε, «Δὲν ἔμεινεν ἀμφιβολία [...] ὅτι ἔφθασε καὶ τῶν Γραικῶν ὁ καλὸς καιρός. καὶ ἔφθασε μὲ τόσην ὁρμήν ὥστε καμμία δύναμις ἀνθρώπινος δὲν εἶναι πλέον καλὴ νὰ μᾶς ὀπισθοποδίσῃ». Στα 1818 έγραφε, «ἤρχισα νὰ φοβοῦμαι ὄχι μὴ φωτισθῇ τὸ γένος, ἀλλὰ μή, πρὶν ἀποκτήσῃ φῶτα ἀρκετά, κεφαλαί τινες ἐνθουσιαστικαὶ ἐπιχειρήσωσι πρὸ τοῦ πρέποντος καιροῦ τὴν συντριβὴν τοῦ ζυγοῦ».7
Ποιούς υπονοεί ο
Κοραής, με την φράση «ενθουσιώδεις κεφαλές» χωρίς να έχουν «φωτισθεί»
προηγουμένως (με τα «φώτα» που είχε λάβει και ο ίδιος);
Προφανώς όλους τους πρωταγωνιστές,
ήρωες, και εθνομάρτυρες της Επαναστάσεως του 1821.
Πόσοι γνωρίζουν σήμερα, ότι ο Κοραής ήταν κατά της
εθνεγερσίας του 1821, ισχυριζόμενος ότι η Επανάσταση ήταν πρόωρη, οι Έλληνες
πνευματικώς ανώριμοι, άποψη που είχαν εκφράσει και οι τουρκόφρονες Φαναριώτες;
Κατά την έναρξη της Επαναστάσεως
του 1821, εξέφρασε την αντίθεσή του ισχυρισθείς ότι οι Έλληνες πνευματικώς ήσαν
ανώριμοι ακόμη, αλλά απεφάσισε να βοηθήσει τον αγώνα εκ του …μακρόθεν και δι’
επιστολογραφίας προς τα «φωτισμένα έθνη», αυτοπροσδιοριζόμενος
ως εκπρόσωπος του αγωνιζομένου έθνους,
προτρέποντας αυτά να βοηθήσουν τους Έλληνες.
Η πεποίθησή του πως η Επανάσταση ήταν πρόωρη
επαναλαμβάνεται συχνά, όπως στην επίσημη επιστολή του προς τις Ελληνικές αρχές
τον Αύγουστο του 1825 και στα 1831, οπότε σε επιστολή του προς τον Αλέξανδρο
Κοντόσταυλο, έγραψε:
«Ἡ
ἐπανάστασις τῆς Ἑλλάδος ἦτο δικαιοτάτη, ἀλλὰ ἔγινεν ἀκαίρως. Ὁ καιρός της ἦτο
τὸ 1850 ἔτος, ὅτε ἠθέλαμεν ἔχει πολλοὺς ἀπὸ τοὺς ἔτι σπουδάζοντας νέους μας,
ἡλικιωμένους ἄλλους μεταξὺ 30 καὶ 40 ἐτῶν, καὶ ἄλλους ὑπὲρ τὰ 40, καὶ
διδαγμένους ἀπὸ τὰ συμβάντα καὶ συμβαίνοντα σήμερον εἰς τὴν Εὐρώπην, ἱκανοὺς νὰ
δράξωσι τὰ πράγματα καὶ νὰ διαλύσωσι τὰς φατρίας».8
Όταν ανέλαβε την διοίκηση του νεσύστατου Ελλαδικού
κράτους ο Ιω. Καποδίστριας, ο Κοραής άνευ λόγου και αφορμής, επετέθη με
σφοδρότητα κατά του κυβερνήτου, αδιαλλείπτως και αδικαιολογήτως τον κατηγορούσε
για ολοκληρωτικές τάσεις και ότι ήθελε να υποδουλώσει τους Έλληνες. Τοσαύτη
ήταν η σφοδρότητα κατά του Καποδίστρια, ώστε κυκλοφόρησε δύο κατάπτυστους διαλόγους
με το ψευδώνυμο Γ.
Πανταζίδης, εναντίον του, εκ των οποίων το ένα δημοσιεύθηκε ζώντος
του Κυβερνήτου και το άλλον μετά την δολοφονίαν του.
Ο Κοραής όχι μόνον αντιπολιτεύθηκε
με οξύτητα το καθεστώς του Καποδίστρια αλλά και ευχήθηκε (άκουσον! άκουσον!) την ανατροπή του.
Χρησιμοποίησε το γνώριμό του διαλογικό είδος και ανεξάρτητον (βλέπε πονηρού
όφεως) ύφος, εκδίδοντας, όπως προείπαμε, δύο ψευδώνυμους διαλόγους με τίτλο, «Τί συμφέρει εἰς τὴν ἐλευθερωμένην ἀπὸ τοὺς
Τούρκους Ἑλλάδα νὰ πράξῃ εἰς τὰς παρούσας περιστάσεις διὰ νὰ μὴ δουλωθῇ εἰς Χριστιανοὺς
Τουρκίζοντας».
Ποιούς χαρακτηρίζει ο
Κοραής, εκ της μακρυνής και ασφαλούς ξενιτιάς, ως «Χριστιανούς
Τουρκίζοντας»;
Προφανώς τους πρωταγωνιστές της Επαναστάσεως του 1821, Ορθόδοξους
Έλληνες Ρωμηούς.
Ο πρώτος διάλογος
δημοσιεύθηκε το 1830 και δεύτερος μετά το θάνατο του Καποδίστρια, το 1831 Το
δεύτερο κείμενο καταστράφηκε αργότερα, ως βδελυρό και μισελληνικό, από τους Έλληνες
πληρεξουσίους στην Εθνοσυνέλευση του Ναυπλίου το 1832.9
Ο Κοραής στο Παρίσι,
μόλις πληροφορήθηκε την δολοφονίαν του Εθνάρχου, εξέφρασε ικανοποίηση και
αγαλλίαση , επειδή κατ’ αυτόν, ο Καποδίστριας ήθελε, (άκουσον! άκουσον!
άκουσον!) «να φθείρη τα ήθη του έθνους
και να το καταστήσει αληθώς άξιον δουλείας σβένων εις τις ψυχές των πολιτών,
τον έρωτα της ελευθερίας», θεωρώντας ταυτόχρονα ότι «η μεγαλύτερη ποινή δεν
ήταν ο φόνος του Καποδίστρια, αλλά η έξωσή του από την Ελλάδα»!!!
Θεέ μου, Τι μίσος! Τι
φθόνος! Τι φανατισμός! Τι ανθελληνισμός! Τι Φραγκολγνεία! Τι εωσφορική
αλαζονεία! Τι μικροψυχία! Τι ασέβεια προς τον Νεκρόν! Όλα αυτά από ποιόν και
προς ποίον;
Από τον αποστάτη της Ορθοδόξου
πίστεως, τον πραιτωριανόν του γαλλικού σκοτεινού «Διαφωτισμού», τον διαμένοντα
μονίμως και διάγοντα βίον τρυφηλόν στο εξωτερικό, τον Εφιάλτην του Ελληνισμού, το
πιστό κυνάριον των Φράγκων, τον αρνητήν της Ιστορικής Ελληνικής συνεχείας, Αδαμάντιον Κοραή,
προς τον Ελληνόψυχον Κυβερνήτην των
μπαρουτοκαπνισμένων, πενομένων και μόλις απελευθερωθέντων ραγιάδων, τον
αρνηθέντα πλούτη και αξιώματα στο εξωτερικό και ελθόντα να κυβερνήσει την
Ελλάδα αμισθί, τον φωτεινόν Εθνάρχην και μάρτυρα της Ρωμηοσύνης, Ιωάννην Καποδίστρια
!!!
Στον αγώνα του ο Κοραής
κατά του Καποδίστρια, είχε επαφές και επικοινωνία με τους υπευθύνους της
εφημερίδος που χρηματοδοτούσε η ετερόκλητη παράταξη των ανθρώπων της Αγγλίας
και των «αριστοκρατών» κοτζαμπάσηδων μασόνων της τουρκοκρατίας, ο «Απόλλων», που την έγραφε ο Πολυζωίδης και τυπωνόταν στο άντρο
των «συνταγματικών»/ «φωταδιστών»/Μασόνων, την Ύδρα. Η εφημερίδα δύο ημέρες
μετά την δολοφονίαν του Καποδίστρια, έγραφε:
«Έπεσεν το τέρας της
τυραννίας, έπεσεν ο τύραννος. Έπεσε θύμα της ακραιφνούς φιλοπατρίας νέων
Αρμοδίων και νέων Αριστογειτόνων, νέων Βρούτων και νέων Κασίων». Λίγο μετά την δολοφονία, αφού το έργο
επετεύχθη, ο Απόλλων ανέστειλε την η κυκλοφορία του, «ίσως γιατί ο μόνος λόγος
ύπαρξης και χρηματοδότησης του ήταν η πρόκληση εσωτερικής αστάθειας ».
Ο Αλέξανδρος Σούτζος (Σούτσος),
της γνωστής οικογένειας της Κωνσταντινουπόλεως, στις 30 Σεπτεμβρίου, δημοσίευσε
στην ίδια εφημερίδα τον μονόλογο, του «Τυραννοκτόνου Μαυρομιχάλη», ενώ ο
αδελφός του Παναγιώτης χαρακτήριζε τη δολοφονία «δεύτερη επανάσταση»!!!!!
Βασικές ιδέες του Κοραή, του υποτιθέμενου
«εραστή» της αρχαιοελληνικής παιδείας, ήταν η ανάγκη «μετακένωσης» της δυτικής παιδείας (ΣΣ: Της Φράγκικης παιδείας) στην Ελλάδα και
ο εκσυγχρονισμός της διδασκαλίας, με νέα διδακτέα ύλη και σχολικά βιβλία,
κατάρτιση διδασκάλων και εκπαίδευση μαθητών (ΣΣ: Προφανώς Δυτικόφρονη/Φρακόφρονη).10 Τον όρο μετακένωσις τον έπλασε
ο Κοραής, για να αποδώσει το αίτημα της αξιοποιήσεως των «δυτικών επιτευγμάτων»,
που μπορούσαν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της ελληνικής προσπάθειας.11
Με άλλα λόγια, μετακένωση ή Κοραϊσμός σημαίνει:
Πλήρης προσαρμογή της Ελληνικής Παιδείας στα δυτικά πρότυπα των κατά τον Κοραή,
«πεφωτισμένων της εσπερίας εθνών» (Πλήρης μετάλλαξη της Ελληνικής παιδείας).
Σύμφωνα με την θεωρία της μετακένωσης, για να
μπορέσουν οι Έλληνες να ξαναγίνουν Έλληνες και να προοδεύσουν, θα πρέπει να
επαναντλήσουν την χαμένη τους ελληνικότητα από τα «πεφωτισμένα και λελαμπρυσμένα της Εσπερίας
έθνη». Με άλλα λόγια, οι Έλληνες, που δεν είναι ακόμα Έλληνες,
γίνονται Έλληνες στο ποσοστό που αντιγράφουν με πληρότητα, τους Γερμανούς η
τους Γάλλους.
Από τις διάφορες αντιλήψεις για το τι -είναι- το
ελλαδικό κράτος, άρα και για το πως πρέπει να πορεύεται στην Ιστορία, φαίνεται
να επικράτησε στο ελλαδικό κράτος, η τάση του Κοραϊσμού: «Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια, ο Κοραϊσμός,
χάρη στις λόγχες των Βαυαρών, επιβλήθηκε κυριαρχικά σαν επίσημη κρατική
ιδεολογία». [ Γιανναράς, Χρήστος: Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη
Ελλάδα, Αθήνα, Δόμος 1992.---- Εφημερίδα «Καθημερινή», 3.2.2008, σ. 21].
Ο Κοραής απέθανεν στο Παρίσι το 1833. Το Σύστημα σε
ένδειξη …ευγνωμοσύνης για την εκ του μακρόθεν προσφοράν του (ποίαν άραγε και
προς ποίους;) στην Ελλάδα και στον αγώνα του κατά του μάρτυρα της Ρωμηοσύνης
Ιω. Καποδίστρια, δια πανελληνίου εράνου
(έλεος Κύριε!) έστησε το άγαλμά του στα προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών, την
11ην Μαΐου 1875 και τα οστά του μεταφερθέντα εκ Παρισίων, από την πραγματικήν και αγαπημένην του πατρίδα την Γαλλίαν των
«φωτισμένων» (υπ)ανθρώπων, εναπετέθησαν σε μνημείον του Α΄ Νεκροταφείου
Αθηνών, την 8ην Απριλίου 1877!
Ήμαρτον Κύριε! Οι Έλληνες Ρωμηοί δεν συμμετείχαν ούτε συμμετέχουν σε τέτοια
ανοσιουργήματα!
Παραθέσαμε με λίαν συνοπτικά σχόλια, τα κυριώτερα βιογραφικά
στοιχεία του Αδαμαντίου Κοραή που προκύπτουν από την υφιστάμενη γραμματεία. Αν
και εξάγονται βάσιμα αρχικά συμπεράσματα (επιβαλλόμενα και απορρέοντα) που
δίδουν ικανοποιητικές απαντήσεις στα αρχικά ερωτήματα που θέσαμε για την
«ακτινογραφία» του Κοραή, εν τούτοις φρονούμεν ότι θα εξαχθούν ασφαλέστερα
συμπεράσματα, εάν απαντηθούν και τα εξής ερωτήματα:
1ο/ Ποίες οι
θρησκευτικές, πολιτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις αυτών που ενέπνευσαν,
επηρέασαν, και καθοδήγησαν, σύμφωνα με τα στοιχεία της γραμματείας, τον Κοραή στις
πνευματικές αναζητήσεις και διαδρομές του (Ελβέτιος,
Χιούμ, Βολταίρος, Γίββων, Schlegel, Μοισιόδαξ,
Τζων Λοκ);
2ο/ Γιατί ο Ευρωπαϊστής Κοραής κατηγορούσε
τον Εθνάρχη Ιωάννη Καποδίστρια, χρησιμοποιώντας μάλιστα, σε ωρισμένες
περιπτώσεις, ψευδώνυμο, κάτι που δείχνει
δειλία και αναξιοπρέπεια; Τι εφοβείτο, αφού ευρίσκετο πολύ μακράν της μαχομένης
πατρίδος, και υπό την προστασίαν των Γάλλων ομοφρόνων του;
Απάντηση 1η:
Ελβέτιος
-Ο Κλωντ Αντριέν Ελβέτιος, ήταν γάλλος φιλόσοφος,
υλιστής, αισθησιοκράτης και εγκυκλοπαιδιστής. Γεννήθηκε το 1715 στο Παρίσι,
πέθανε το 1771 στις Βερσαλλίες και ήταν ένας από τους ιδεολογικούς προδρόμους
της γαλλικής επαναστάσεως. Κήρυττε τον απόλυτο αθεϊσμό και διαλαλούσε ότι υπάρχει άμεση
σχέση μεταξύ θρησκείας (ΣΣ: Εννοούσε τον Χριστιανισμό) και τυραννίας [Εγκυκλοπαιδιστές:
Ούτως είναι γνωστοί οι συντάκτες της «Μεγάλης Γαλλικής Εγκυκλοπαιδείας» (28
τόμοι, Παρίσι, 1751-1772), αντιχριστιανοί και αθεϊστές φιλόσοφοι, επιστήμονες
και λόγιοι οι οποίοι απετέλεσαν τους στυλοβάτες του λεγομένου Γαλλικού
Διαφωτισμού και ουσιαστικώς την ομάδα εκείνη η οποία προετοίμασε τα πνεύματα
και προπαρασκεύασε ψυχικώς τον Γαλλικό λαό (βλέπε Γαλλικό όχλο), να δεχθεί και
να ακολουθήσει την γαλλική Επανάσταση (1789)].
Ντέϊβιντ Χιούμ
-O Ντέϊβιντ Χιούμ (David Hume) (26 Απριλίου/7 Μαΐου
1711 – 25 Αυγούστου 1776) ήταν Σκωτσέζος ιστορικός και φιλόσοφος που επηρέασε
την ανάπτυξη δύο σχολών φιλοσοφίας, του σκεπτικισμού και του εμπειρισμού.12
Η σκεπτικιστική
προσέγγιση του Χιουμ αρνείται επίσης την ύπαρξη τόσο της πνευματικής ουσίας που
υπέθετε ο Μπέρκλεϋ όσο και της "υλικής
ουσίας" του Λοκ. Προχωρώντας πιο πέρα, ο Χιουμ αρνήθηκε και την ύπαρξη του ατομικού εαυτού, υποστηρίζοντας
ότι επειδή οι άνθρωποι δεν έχουν μια σταθερή αντίληψη του εαυτού τους ως
χωριστές οντότητες, «δεν είναι παρά ένα
δεμάτι ή συλλογή διαφορετικών αντιλήψεων».
Ποια ήταν η άποψη, του
κατά το Σύστημα, «μεγάλου φιλοσόφου», ανθρωπιστού, αντιρατσιστού, και «διαφωτιστού» Χιουμ, για τις ανθρώπινες φυλές;
«I am apt to suspect the Negroes, and in general all other species of
men, to be naturally inferior to the whites. There never was any civilized
nation of any other complection than white, nor even any individual eminent in
action or speculation. No ingenious manufactures among them, no arts, no
sciences... Such a uniform and constant difference could not happen, in so many
countries and ages, if nature had not made an original distinction between
these breeds of men»: Of national characters, in Essays: Moral, Political and
Literary.13
«Είμαι
σε θέση να υποψιαστώ πως οι νέγροι, και γενικά όλα τα άλλα ανθρώπινα είδη, ότι
είναι φύσει κατώτερα από τα λευκά. Δεν υπήρξε ποτέ πολιτισμένο έθνος άλλου χρώματος εκτός από λευκό, ούτε
ακόμα και οποιοδήποτε άτομο που να διέπρεψε στην δράση ή την κερδοσκοπία.
Καμία έξυπνη κατασκευή μεταξύ τους, καμία τέχνη, καμία επιστήμη… Μια τέτοια
ομοιόμορφη και σταθερή διαφορά δεν θα μπορούσε να συμβεί, σε τόσες πολλές χώρες
και ηλικίες, εάν η φύση δεν είχε κάνει μια αρχική διάκριση σ’ αυτές τις
ανθρώπινες φυλές».
Βολταίρος
-Ο γνωστός Βολταίρος (1694-1778) θεωρούσε ότι «ο χριστιανισμός ήταν μια καλή πίστη για
καμαριέρες και ράφτες», αλλά για την ανώτερη τάξη πρότεινε έναν απλό
θεϊσμό. Αντιτάχθηκε στον αθεϊσμό και τον υλισμό του Ελβέτιου του και του Χόλμπαχ.
Είναι παροιμιώδης η θέση του ότι «εάν ο Θεός δεν υπήρχε, θα έπρεπε
να εφευρεθεί», που περιέχεται σε ένα από τα ποιήματά του.
Ποίος ήταν ο Θεός
του Βολταίρου;
Ο Ιησούς Χριστός;
Ασφαλώς Όχι. Τότε ποιος; Ο Εωσφόρος, αφού ο Βολταίρος ήταν, εκτός των άλλων και μασόνος.
«…Ο Λόκ, ο Μοντεσκέ, ο
Βολταίρος, όλοι Μασόνοι, κήρυξαν την φιλοσοφία της ελευθερίας, μια φυσική
συνέπεια της εμπειρίας των Ναϊτών και της καταστολής των ιδεωδών τους…..»14
Ο Βολταίρος, λίγο πριν
το θάνατό του, στις 30 Μαΐου του 1778, εισήχθη στους κόλπους της Μασονίας.
Συγκεκριμένα, στις 7 Απριλίου εκείνου του έτους συνόδεψε τον Βενιαμίν Φραγκλίνο
στην μασονική στοά ( Loge des Neuf Sceurs) στο Παρίσι, όπου και εισήχθη στην
αδελφότητα.15
Όπως όλοι
οι μασόνοι έτσι και ο Βολταίρος δεν ήταν απλώς φανατικός αντιχριστιανός, αλλά
κλασσικός και καθαρός Αντίχριστος και Χλευαστής του Ιησού Χριστού.16
Αποφάνθηκε και διακήρυξε δογματικώς ότι: «Βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση ν’αποδείξω ότι ο Ιησούς δεν ήταν ο Χριστός…»!!!17
Για τον Βολταίρο «ο Ιησούς ήταν ένας επαρχιώτης
Σωκράτης» ενώ θεωρούσε τον Κομφούκιο (Κινέζο σοφό, 551-479 π.Χ) ως δάσκαλο
ηθικής «πολύ ανώτερο από τον Ναζωραίο» [«Ouvres Completes de Voltaire VII», Παρίσι,
1879,129,Κεφ. « Dieu et
les Hommes», σ.277].
Σήμερα ο Βολταίρος θεωρείται και προβάλλεται από το Σύστημα
ως ο κορυφαίος των κορυφαίων του διαφωτισμού, και του ανθρωπισμού. Ας δούμε
όμως την γνώμη του για τους μαύρους και τα… δικαιώματά τους! Γράφει λοιπόν ο «μέγας
φιλόσοφος» των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τα εξής… αντιρατσιστικά, καθώς περιγράφει
τους μαύρους συνανθρώπους μας:
«Leurs yeux ronds, leur nez épaté, leurs lèvres toujours grosses, leurs
oreilles différemment figurées, la laine de leur tête, la mesure même de leur
intelligence, mettent entre eux et les autres espèces d’hommes des d i f f é r
e n c e s prodigieuses »18
«Τα στρογγυλά μάτια
τους, η πλακουτσωτή μύτη τους, τα χείλια τους που είναι πάντα παχιά, τα
διαφορετικά διαμορφωμένα αυτιά τους, το μαλλί στο κεφάλι τους, το μέτρο της
ίδιας της νοημοσύνης τους, όλ’ αυτά ορθώνουν ανάμεσα σ’ αυτούς και τα άλλα είδη
τεράστιες δ ι α φ ο ρ έ ς».
«[Ε]t ils n’ ont d’ homme que la stature du corps, avec la faculté de la
parole et de la pensée dans un degré très éloigné du nôtre. Tels sont ceux que j’ai vus et examinés»19
«Και δεν είναι άνθρωποι, παρά το
παράστημα του σώματος, μιας κι η ικανότητα στο να διατυπώνουν την σκέψη τους
απέχει υπερβολικά πολύ από την δική μας. Τέτοιοι είναι εκείνοι που έχω δει και
έχω εξετάσει».
«[Ε]t on peut dire que si leur intelligence n’est pas d’une autre espèce que notre entendement, elle est fort inférieure.
Ils ne sont pas capables d’une grande attention; ils
combinent peu, et ne paraissent faits ni pour les avantages ni pour les abus de
notre philosophie»:20
«Εάν η αντιληπτικότητά τους δεν είναι
τελείως διαφορετικής φύσης από την δική μας, είναι σε κάθε περίπτωση πολύ
κατώτερη. Δεν είναι ικανοί στο να δείξουν οποιασδήποτε μεγάλη συγκέντρωση.
Έχουν πολύ μικρή συνδυαστική ικανότητα και δεν δείχνουν ικανότητα να
κατακτήσουν ούτε τα πλεονεκτήματα ούτε για τις καταχρήσεις της φιλοσοφίας μας».
Και
το
…αντιρατσιστικώτερο:
«C'est une grande question
parmi eux s'ils son descendus des singes, ou si les singes sont venus d'eux.
Nos sages ont dit que l'homme est l'image de Dieu: voilà une plaisante image de
l'Etre éternel qu'un nez noir épaté, avec peu ou point d'intelligence! Un temps
viendra, sans doute, où ces a n i m a u x sauront bien cultiver la
terre, l'embellir par des maisons et par des jardins, et connaître la route des
astres. Il faut du temps pour tout»:21
«Ένα σπουδαίο ζήτημα είναι επίσης το αν
προέρχονται [οι Αφρικανοί] από τους πιθήκους ή εάν οι πίθηκοι προέρχονται από
αυτούς. Οι σοφοί μας μας έχουν πει ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε κατ’
εικόνα Θεού. Να λοιπόν μια ωραία εικόνα του θείου κατασκευαστή: Μια πλακουτσωτή
μαύρη μύτη με ελάχιστη ή και ανύπαρκτη νοημοσύνη. Σίγουρα θα έρθει καιρός που
θα μάθουν ακόμη και αυτά τα ζ ώ α πώς να καλλιεργούν καλά το έδαφος, να
καλλωπίζουν τα σπίτια και τους κήπους τους και να γνωρίσουν τις πορείες των
αστεριών: Ο οποιοσδήποτε χρειάζεται τον χρόνο του για όλα».
Στην φιλοσοφία του,
βασισμένη στο σκεπτικισμό και τον ορθολογισμό, o Βολταίρος ήταν βαθιά
επηρεασμένος από το Λοκ (Locke) καθώς επίσης και από τους Montaigne και Bayle. Στην πολιτική υποστήριζε την μεταρρύθμιση αλλά ένιωθε
φρίκη για την αμάθεια και τον πιθανό φανατισμό των ανθρώπων καθώς και για την
βία της επανάστασης.
Ποιος τα έλεγε αυτά; Ο κατ’ εξοχήν υποστηρικτής
της βίας, από τους προδρόμους της γαλλικής Επαναστάσεως.
Τι αηδία αισθάνονταν
αλήθεια για τους μαύρους ο κορυφαίος του διαφωτισμού και ΘΕΜΕΛΙΩΤΗΣ, κατά το Σύστημα,
της ελευθερίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και…αντιρατσισμού Βολταίρος, ένας από τους εμπνευστές και ίνδαλμα
του Κοραή!
Ιώσηπος
Μοισιόδαξ
Ο Ιώσηπος Μοισιόδακας γεννήθηκε στο χωρίο
Τσερναβόδα στη νότια όχθη του Δουνάβεως, κατά μαρτυρία του Ρήγα Βελενστινλή
στην Μεγάλη Χάρτα του. Ως συμβατικό έτος γεννήσεώς του αναφέρεται το 1725. Δεν είναι γνωστό τίποτα σχετικά με την οικογένειά του και τα πρώτα του
χρόνια στην Τσερναβόδα. Το όνομά του Ιώσηπος
το έλαβε αργότερα, όταν χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος. Το κοσμικό του όνομα
φέρεται να ήταν Ιωάννης. Το
επώνυμο Μοισιόδακας, δεν ήταν οικογενειακό αλλά
δηλωτικό της εθνικής του προελεύσεως, ένας συλλογικός προσδιορισμός που
αφορούσε τους βλαχόφωνους κατοίκους της βόρειας Βουλγαρίας. Ίσως τα πρώτα του
γράμματα να τα διδάχθηκε κάπου στην Βλαχία ή αλλαχού.
Όπως επισημαίνει ο Μάριο Βίττι, «με τον
Μοισιόδακα βλέπουμε έναν βούλγαρο να δραστηριοποιείται όχι πια στον υποτελή
δικό του εθνικό χώρο, αλλά στον ελληνικό».22 [Mario
Vitti ,1926, Κωνσταντινούπολη. Ιταλός και εκ μητρός Έλληνας,
ερευνητής της νέας ελληνικής φιλολογίας και ομότιμος καθηγητής της ελληνικής
φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Tuscia στο Βιτέρμπο της Ιταλίας].
Διδάχθηκε φιλοσοφία (λογική, εισαγωγή στη
φιλοσοφία και μεταφυσική) και
μαθηματικά, (αριθμητικά, γεωμετρία, φυσική και κοσμογραφία), από τα βιβλία του
D.B. Duhamel, την Μεταφυσική του Gehonesi, τα Στοιχεία Aριθμητικής του G.
Wolff, τα Στοιχεία Γεωμετρίας του A. Tacqet, και έρχεται σε επαφή με το πνεύμα
του Διαφωτισμού. Υιοθέτησε τις απόψεις του Lock. Κατηγορήθηκε ως άθεος και λατινόφρονας.
Έντουαρντ Γκίμπον (Γίββων)
Ο Έντουαρντ Γκίμπον (Edward Gibbon, γνωστός μερικές φορές
στα ελληνικά σαν Εδουάρδος Γίββων,1737-1794)
ήταν Άγγλος ιστορικός. Ας αφήσουμε άλλους, σημαντικούς ιστορικούς και μελετητές
(μόνον ξένες πηγές), να σκιαγραφήσουν τον Γίββωνα, τα έργα του οποίου «ρούφηξε»
στην κυριολεξία και εντυπωσίασαν τον «φωταδιστή»
Αδαμάντιο Κοραή.23
1/ «Δεν
πρόκειται να επαναλάβω τη στερεότυπη φράση ότι οι βυζαντινές σπουδές ήταν και
συνεχίζουν να είναι αδικαιολόγητα παραμελημένες. Αυτό μπορεί να ίσχυε πριν από
100, ίσως και 50 χρόνια, αλλά σίγουρα δεν αντικατοπτρίζει τη σημερινή
πραγματικότητα.
Η περιφρονητική
μεταχείριση του Βυζαντίου από μελετητές όπως ο Μοντεσκιέ και ο Εδουάρδος Γίββων,
διατήρησε κάποια από την κακεντρέχειά της και στη βικτωριανή εποχή, αλλά άρχισε
να απορρίπτεται πολύ πριν το τέλος του 19ου αιώνα,
προς
όφελος μιας πιο θετικής θεώρησης». [Πανεπιστήμιο της
Οξφόρδης, «Ιστορία του Βυζαντίου», Νεφέλη, Αθήνα 2006, σελ. 7 (στον πρόλογο του
C. Mango)].
2/ «…τις παραμονές της Γαλλικής
Επανάστασης ο Γίββων δεν έδειξε μικρότερη εχθρότητα
απ΄ ό,τι ο Βολταίρος απέναντι στον χριστιανισμό, κηρύσσοντας τον ένοχο για την πτώση της Ρωμαϊκής
αυτοκρατορίας». [Lefebvre Georges, «Η
Γαλλική Επανάσταση», 7η έκδ. αναθεωρημένη c1989, MIET, Αθήνα 2003, σελ. 77].
3/ «Σήμερα, φυσικά, τα σχετικά με
τον Χριστιανισμό κεφάλαια του Γίββωνος, έχουν πολύ μικρότερο, και όχι ιστορικό,
ενδιαφέρον. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τους σύγχρονους κριτάς του
Γίββωνος. Μετά την εποχή του το ιστορικό υλικό είναι πιο άφθονο, τα ιστορικά
προβλήματα έχουν αλλάξει, η εξέτασι των πηγών έχει γίνει πιο κριτική, η
εσωτερική σχέσι των πηγών είναι πιο ξεκαθαρισμένη και νέες επιστήμες, όπως η
νομισματολογία, επιγραφολογία, σφραγιδολογία και παπυρολογία, συμβάλλουν στην
ιστορική έρευνα. Επί πλέον ο Γίββων δεν είχε επιδοθή στα Ελληνικά...
Ο Άγγλος Ιστορικός Φρήμαν
γράφει σχετικά ότι: «Παρά την θαυμάσια τέχνη του Γίββωνος... δεν είναι
ασφαλώς το ύφος του εκείνο που χρειάζεται για να διεγείρη τον σεβασμό για τα
πρόσωπα ή την περίοδο, με την οποία ασχολείται ή για να οδήγηση σε μια
λεπτομερέστερη μελέτη τους. Ο απαράμιλλος του σαρκασμός και η υποτίμησι,
βρίσκονται διαρκώς εν δράσει... είναι ανίκανος να θαυμάση με ενθουσιασμό
πράγματα ή πρόσωπα. Σχεδόν κάθε Ιστορία, όταν την χειρίζωνται με αυτόν τον
τρόπο, αφίνει την αξιοπεριφρόνητη πλευρά της να κυριαρχεί στην σκέψι του
αναγνώστου. Ίσως καμιά ιστορία δεν θα έμενε αστιγμάτιστη με έναν τέτοιο
χειρισμό...».
Η Βυζαντινή Ιστορία έτσι
κακομεταχειρισμένη, παρουσιάζεται άσχημα. Οι προσωπικές Ιστορίες και oι
υποθέσεις όλων των αυτοκρατόρων, από τον υιό του Ηρακλείου μέχρι τον Ισαάκ
Άγγελο, συμπιέζουνται σ' ένα κεφάλαιο. «Αυτός ο τρόπος διαχειρίσεως του
θέματος», παρατηρεί ο J. Β. Bury «ανταποκρίνεται ττρος την περιφρονητική
θέσι που παίρνει ο συγγραφεύς απέναντι στη «Βυζαντινή» ή «κατώτερη
Αυτοκρατορία». Η ερμηνεία που δίνει ο Γίββων
στην εσωτερική ιστορία της Αυτοκρατορίας, μετά τον Ηράκλειο, δεν είναι μόνον
επιπόλαιη αλλά συγχρόνως δίνει λανθασμένη εντύπωση των γεγονότων». [Vasiliev
Α.Α., «Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας», τόμ. Α', Μπεργαδής, Αθήνα 1954,
σελ. 21-23].
4/ «Σήμερα δεν υπάρχει
πια ανάγκη να αποδείξουμε πόσο ιστορικά αστήρικτες είναι οι θεωρίες του Lebeau
και του Gibbon. Πέρασε
ευτυχώς ανεπανάληπτα η εποχή, που όσοι έγραφαν βιβλία για το Βυζάντιο
βρίσκονταν στην ανάγκη να δικαιολογηθούν πειστικά, γιατί προτίμησαν ένα τέτοιο
θέμα και να καταπολεμήσουν με πομπώδεις εκφράσεις και συχνά εξεζητημένο τρόπο
τους ισχυρισμούς του Gibbon...
Όπως είναι γνωστό, το έργο του Gibbon με την εντυπωσιακή αφηγηματική του
ποιότητα επηρέασε πολύ και για μεγάλο χρονικό διάστημα τα πνεύματα και παρέλυσε
το ζήλο για την έρευνα του Βυζαντίου ένα ολόκληρο σχεδόν αιώνα. Ακόμη και
σήμερα πολλοί ερευνητές βλέπουν τη θρησκευτική ζωή του Βυζαντίου με τις
διόπτρες του Gibbon». [Ostrogorsky
Georg, «Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους», τόμ. Α', 7η έκδ., Ιστορικές Εκδόσεις
Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 2002, σελ. 52-53].
5/ «...[την
Βυζαντινή Αυτοκρατορία] ο Μοντεσκιέ και ο Γίββων, τη θεωρούν ακόμη συνέχεια
και παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Από κάποια
ασυναίσθητη επίδραση μιας προαιώνιας μνησικακίας, από κάποια σκοτεινή ανάμνηση
θρησκευτικών παθών που έχουν ξεχαστεί, εξακολουθούμε να κρίνουμε τους Έλληνες
του Μεσαίωνα όπως τους έκριναν οι σταυροφόροι, που δεν τους καταλάβαιναν, και
οι πάπες, που τους αφόριζαν.
Κατά τον ίδιο τρόπο, και η
βυζαντινή τέχνη εξακολουθεί να θεωρείται, δυστυχώς πολύ συχνά, τέχνη στατική
—πρόθυμα την ονομάζουν «ιερατική»—, που δεν είχε τη δύναμη να ανανεωθεί και
που, κάτω από τη στενή επίβλεψη της Εκκλησίας, περιόρισε τη χιλιετή της
προσπάθεια στο να επαναλαμβάνει αόριστα τις δημιουργίες ορισμένων ιδιοφυών
καλλιτεχνών. Στην πραγματικότητα, το Βυζάντιο ήταν κάτι τελείως διαφορετικό».[
Diehl Charles, «Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας», Καρδαμίτσας, Αθήνα 2007
(c1919), σελ. 7].
6/ «Ο Γκίμπον προσέδωσε μια πρόσθετη
ενότητα στην εξιστόρηση του θεωρώντας την ως απαρέγκλιτη παρακμή από τα ιδεώδη
εκείνα της πολιτικής και περισσότερο ακόμη, της πνευματικής ελευθερίας που είχε
συναντήσει στην κλασική λογοτεχνία... Οσοδήποτε όμως καλά κι αν ταίριαζε η αντίληψη αυτή με την ιστορία του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους,
αποτελεί το σοβαρότερο μειονέκτημα του δεύτερου μέρους της ιστορίας του Γκίμπον
που τον παρέσυρε σε καταφανείς αντιφάσεις. Υποστήριζε, λ.χ. ότι τη
μακραίωνη ιστορία του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους, δηλ. του Βυζαντίου,
χαρακτήριζε μια συνεχής παρακμή, μολονότι επί 1.000 χρόνια η Κωνσταντινούπολη
στάθηκε το προπύργιο της Ανατολικής Ευρώπης.
Το γεγονός είναι ότι ο
Γκίμπον όχι μόνο δεν συμπαθούσε τον βυζαντινό πολιτισμό αλλά δεν ήταν και εξοικειωμένος
αρκετά με τις ελληνικές πηγές όσο με τις λατινικές, ούτε είχε πρόσβαση στο
πλούσιο υλικό άλλων γλωσσών που συγκέντρωσαν εν τω μεταξύ οι μελετητές, με
αποτέλεσμα να υπάρχουν σοβαρές παραλείψεις στην εξιστόρησή του καθώς και μη
ικανοποιητικές συγκεφαλαιώσεις... Τίθεται όμως περαιτέρω το ερώτημα κατά
πόσον οι αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν θα πρέπει να θεωρηθούν ως προοδευτικές ή
οπισθοδρομικές. Γράφοντας ως «φιλόσοφος» των μέσων του 18ου αιώνα, ο Γκίμπον
είδε την ιστορική πορεία ως οπισθοδρόμηση... Η νεώτερη ιστορική γνώση
έχει σημειώσει, στον τομέα που απασχόλησε τον Γκίμπον, σημαντική πρόοδο με την
ανάπτυξη της οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας, καθώς και της ιστορίας των
θεσμών.
Η μελέτη των
νομισμάτων, των επιγραφών και γενικά η αρχαιολογία προσέφεραν σημαντικά στην
έρευνα αυτή. Ιδιαίτερα κυρίως, η επιστημονική εξέταση των φιλολογικών πηγών,
που εφαρμόζεται πολύ συστηματικά σήμερα, ήταν άγνωστη στον Γκίμπον».[
«Γκίμπον, Έντουαρντ», εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα», τόμ. 18,
εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005].
7/ «…αφηγήθηκε την ιστορία της
αυτοκρατορίας… με πνεύμα κάθε άλλο παρά φιλικό προς τον θρίαμβο του
χριστιανισμού στη Δύση... Θεωρούσε ότι η τέχνη μπορούσε να αναπτυχθεί
ουσιαστικά ανεξάρτητα από τη ζωή ή τις πεποιθήσεις των καλλιτεχνών, και ότι η
τέχνη της Ελλάδας ήταν γι' αυτόν κάτι το πολύ ανώτερο από τη χριστιανική τέχνη
του Μεσαίωνα και της Αναγεννήσεως. Έτσι μαζί με τον
σύγχρονό του Βολταίρο, ο Γίββων και ο Βίνκελμαν, ο καθένας με τον τρόπο
του, μετέτρεψαν την ιστορία σε όπλα επίθεσης εναντίον των παραδοσιακών
χριστιανικών προτιμήσεων».[ UNESCO, Ιστορία της Ανθρωπότητας,
τόμ. 12, «Η Θεμελίωση των Νεώτερων Χρόνων 1300-1775», εκδ. Χ. Τεγόπουλου-Ν.
Νίκας & ΣΙΑ Ο.Ε., Αθήνα 1970, σελ. 4137].
Karl Wilhelm Friedrich (Schlegel)
O Schlegel
ήταν γερμανός ποιητής, ερευνητής της συγκριτιστικής γλωσσολογίας,
ιουδαιοταλμουδικής καταγωγής. Αρχικώς υπήρξε άθεος,
ριζοσπάστης και ατομικιστής (individualist=Υποστηρικτής της
θεωρίας της αποδεσμεύσεως του ατόμου εκ της κοινωνικής ομάδος). Αργότερα προσκοληθείς στο άρμα του Clemens von Metternich,
ασπάστηκε τον παπισμό…
Karl
Wilhelm Friedrich (after 1814: von)
Schlegel (10 March 1772 – 12 January 1829), usually cited as Friedrich
Schlegel, was a German
poet,
literary critic, philosopher, philologist and Indologist. With his older brother, August
Wilhelm Schlegel, he was one of the
main figures of the Jena romantics. He was a zealous promoter of the Romantic movement and inspired Samuel
Taylor Coleridge, Adam Mickiewicz and Kazimierz
Brodziński. Schlegel was a
pioneer in Indo-European
studies, comparative
linguistics, in what became known
as Grimm's law, and morphological
typology. As a young man he was an atheist, a radical, and an individualist.
Ten years later, the same Schlegel converted to Catholicism. Around 1810 he was a diplomat and journalist in the service of Clemens
von Metternich, surrounded by monks
and pious men of society.
Τζων Λοκ
Ο Τζων Λοκ, [John Locke (1632 – 1704)], ήταν κοινός
πνευματικός προπάτωρ όλων των προαναφερθέντων ινδαλμάτων του Κοραή. Άγγλος φιλόσοφος και ο
κύριος αντιπρόσωπος του αγγλικού κινήματος του εμπειρισμού. Μαζί με τον Ντέϊβιντ
Χιουμ (1711-1776) και τον Τζωρτζ Μπέρκλεϋ (1684-1753), σχηματίζει το τρίπτυχο
των φιλοσόφων του αγγλικού Διαφωτισμού και του επερχόμενου εμπειρισμού.
Η πολιτική του φιλοσοφία επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την
Αμερικανική Επανάσταση, το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, την Γαλλική
Επανάσταση καθώς και το πρώτο Σύνταγμα της Γαλλίας, και με αυτόν τον τρόπο τα
Συντάγματα των περισσοτέρων «φιλελευθέρων» κρατών.
Η φιλοσοφία του Λοκ στηρίζεται στην θεωρία της γνώσεως
που έχει βάση τον εμπειρισμό και τον υλισμό. Στο «Δοκίμιο για την ανθρώπινη νόηση»
(1690) το οποίο επεξεργάστηκε επί 20 χρόνια ο Λοκ υπογραμμίζει: έμφυτες
ιδέες και αρχές θεωρητικές ή ηθικές συμπεριλαμβανομένης και της ιδέας του θεού
δεν υπάρχουν!
Όλες οι ιδέες κατά τον Λοκ προέρχονται από δύο
πηγές: Την εξωτερική εμπειρία (αίσθηση)
και την εσωτερική εμπειρία (σκέψη). Υποστήριζε ότι όλες οι γνώσεις μας
στηρίζονται και προέρχονται μόνο από την εμπειρία, μέσω των αισθήσεων και με
την εσωτερική παρατήρηση των ιδεών μας. Ότι δε γεννιόμαστε με καμιά (έμφυτη)
έννοια ή γνώση και παρά ταύτα, ότι η ύπαρξη του Θεού είναι η πιο εύκολη αλήθεια
που μπορεί ν’ ανακαλύψει η διάνοιά μας, ενώ αντιθέτως η γνώση για την ύπαρξη
των εξωτερικών πραγμάτων είναι λιγότερο βέβαιη.
Για τον Λοκ, ηθικά καλό είναι αυτό που δημιουργεί
ευχαρίστηση και μειώνει τον πόνο διατηρώντας την αρμονία ανάμεσα στα προσωπικά
και στα δημόσια συμφέροντα. Αυτή η αρμονία επιτυγχάνεται με την «σοφή και
αφοσιωμένη συνειδητότητα».
Για τις απόψεις του υπέρ της ανεξιθρησκείας (έτσι ονομάζει το Σύστημα φαρισαϊκά και βελούδινα, τον Αντιχριστιανισμό
και ιδιαιτέρως τον απογαλακτισμό από την Ορθόδοξη Εκκλησία), όπως
διατυπώθηκαν σε τέσσερις επιστολές του και στο έργο «Στη Λογική του
Χριστιανισμού», ο Λοκ συνάντησε την μήνη των Χριστιανών της εποχής του.
John Locke,
suggested a pragmatic view of toleration, although he advanced a
concept of toleration only between certain Christian sects. He similarly denied toleration to Catholics
on the grounds that papal authority made them a danger to the state. In
essence, Locke advanced a freedom of worship, not a freedom of thought. The
vast majority of eighteenth-century writers, like Locke, had no interest in granting
religious tolerance to ideas that deviated from the core of revealed religion.24
Αυτοί ήσαν οι
μέντορες, τα ινδάλματα και οι «φωτεινοί» οδηγοί που ενέπνευσαν, εντυπωσίασαν,
επηρέασαν και κατηύθυναν την ζωή, τις σκέψεις και τις δραστηριότητες του Γραικύλου
και άφηνιασμένου διώκτη της Ρωμηοσύνης, Αδαμαντίου Κοραή. Αθεϊστές, Τέκτονες,
Υλιστές, παραχαράκτες της ιστορίας, αντίχριστοι, ρατσιστές, εωσφοριστές. Φρονούμεν
ότι αντελήφθητε για ποιάς κατηγορίας «ανθρωπιστές», «αντιρατσιστές» και «φωτισμένα»
μυαλά μιλάμε και τι είδους ανθρωπιστής, «φωτιστής» και «διδάσκαλος του Γένους»,
ήταν το…άξιο πνευματικό τέκνο τους, ο Αδαμάντιος Κοραής. Αφήνουμε τα
συμπεράσματα στην κρίση σας. Εμείς τι άλλο να προσθέσουμε;
Συνεχίζεται
1 α. Η βιβλιογραφία από την οποίαν αντλήθηκαν τα
στοιχεία της παρούσης μελέτης, πλέον των πηγών που καταγράφονται σε κάθε
ανάρτηση, θα παρατεθεί στο τέλος της αναπτύξεως του θέματος.
β. Οσάκις θα αναφερόμαστε στους όρους Βυζάντιον,
Βυζαντινός/ Βυζαντινοί, Βυζαντινός πολιτισμός, και Βαλκάνια, Βαλκανική
χερσόνησος, θα το πράττουμε κατ’ οικονομίαν, αφού οι παραπάνω όροι
είναι τεχνητοί, εμβόλιμοι και ιστορικώς αβάσιμοι.
Όπως σημειώνει ο Ακαδημαϊκός Δ.Α. Ζακυνθηνός,
«τα ονόματα Βυζάντιον, Βυζάντιος, Βυζαντινός, Βυζαντιακός, ουδέποτε
εχρησιμοποιήθησαν υπό την Ελλήνων των μέσων αιώνων εν τη σημασία, ην έχουν
σήμερον. Κατ' αυτούς Βυζάντιον, Βυζαντίς, Βυζαντιών πόλις ήτο η
Κωνσταντινούπολις, Βυζάντιος δε ο κάτοικος αυτής... Ο όρος ούτος εν τη κατά τους νεωτέρους χρόνους κατισχυσάση ευρεία
εννοία εμφανίζεται το πρώτον εν τη Λατινική, μετά δε την άλωσιν της
Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων, δηλοί κυρίως τους εις την Ιταλίαν
καταφυγόντας Έλληνας λογίους. Ως όρος επιστημονικός χρησιμοποιείται κατά τον
δέκατον έκτον (16ον) αιώνα».
Ειδικώς για τους όρους «Βαλκάνια»
και «Βαλκανική», σημειώνουμε τα εξής:
Ο Αίμος
είναι οροσειρά στα βορειανατολικά της Ελληνικής Χερσονήσου, από την οποία
ονομάστηκε Χερσόνησος
του Αίμου. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνος,
στα διεθνή έγγραφα (επίσημες αλληλογραφίες, περιεχόμενο διμερών ή διεθνών
συνθηκών, στρατιωτικά έγγραφα, κλπ) η περιοχή των σημερινών Βαλκανίων,
ανεφέρετο ως «Χερσόνησος του Αίμου».
Οι Συστημικοί ανθέλληνες
και οι Ιουδαιοταλμουδιστές νεότουρκοι, την ονόμασαν Βαλκανική χερσόνησο
και Μπαλκάν και έκτοτε παραδόξως, επικράτησε διεθνώς η ανιστόρητη αυτή
ονομασία.
Με την ονομασία Βαλκάνια
[από την τουρκική λέξη «μπαλκάν» (balkan = όρος, ή υψηλή δασώδης οροσειρά),
(αρχ. ελλ. Χερσόνησος του Αίμου)], και Βαλκανική
χερσόνησος, καθιερώθηκε εσφαλμένα να χαρακτηρίζεται, περισσότερο ως
πολιτικός όρος παρά γεωγραφικός, αφ’ ενός η περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης
και συγκεκριμένα η τρίτη από Δυσμών προς Ανατολάς νότια χερσόνησος της Ευρώπης
και αφετέρου συλλήβδην και χώρες γειτονικές που βρίσκονται εκτός των φυσικών
γεωγραφικών ορίων της χερσονήσου αυτής, που από το μακρινό παρελθόν λειτούργησε
και λειτουργεί ως σταυροδρόμι, μεταξύ Ευρωπαϊκής και Ασιατικής ηπείρου.
Σύμφωνα με την
Ελληνική μυθολογία, ο Αίμος οφείλει το όνομα του στο αίμα του τιτάνα Τυφώνα, τον οποίο πλήγωσε ο Δίας όταν εξαπέλυσε κεραυνό εναντίον του ή από τον Αίμο, μυθικό βασιλιά της Θράκης.
2 Μετά την απελευθέρωση της Βασιλεύουσας που ήταν
υποδουλωμένη στους άπιστους εισβολείς και αιμοσταγείς κατακτητές, Λατίνους και
Φραγκοπαπικούς, ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Η΄
Παλαιολόγος, εισέρχεται θριαμβευτικώς στην Πόλη, από την Χρυσεία Πύλη, στις
15-8-1261.
3 1. Από το έντυπο της Ιεράς Μητροπόλεως
Ναυπάκτου «Εκκλησιαστική Παρέμβαση», τεύχος 101, Ιούλιος 2004, Πηγή: http://www.parembasis.gr
/2004/04_07_01.htm---
2. GHERARDO ORTALLI, «H
Βενετία και τα ίχνη του Βυζαντίου», ΤΟ ΒΗΜΑ, 24-10-2004
3. «H
Δ’ Σταυροφορία και η πρώτη Άλωση της Κωνσταντινούπολης», Nίκος
Γ.Mοσχονάς Iνστιτ. Bυζαντ.
Eρευνών, ενθετο «Επτά Ημέρες» εφημ «Καθημερινή», 1-11-98
4. Αρχιεπισκόπου πρ.
Θυατείρων και Μ. Βρεταννίας Μεθοδίου Γ. Φούγια, Μητροπολίτου Πισιδίας, «Έλληνες
και Λατίνοι», Α.Δ.Ε.Ε., Αθήνα, σ. 278
5. Σερ Έντγουϊν Πήαρς,
«Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204»
4 Μεγάλη Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 13ος, σ.
613-615,1968.
5 Καβάκας, Ανανίας. «Αδαμάντιος
Κοραής: Ένα λαμπρό αστέρι». Πανελλήνιος Ευαγγελικός
Σύνδεσμος. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Φεβρουαρίου 2011.
6 Runciman, The
Great Church in
Captivity, Cambridge University Press, 1968, p.
392-393.
7 Πολίτης,
Αλέξης (2008). «"Αν ήρχιζε μετά είκοσι χρόνους...". Ο Κοραής, οι
κοινωνικές ιδέες του Διαφωτισμου και η Ελληνική Επανάσταση.» (pdf). Ο Ερανιστής (Όμιλος Μελέτης του
Ελληνικού Διαφωτισμού), σ.242.
8 Όπως παραπάνω, σ.244-245.
9 Κουλούρη Χριστίνα,
Λούκος Χρήστος (1996). Τα πρόσωπα του
Καποδίστρια. Ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας και η νεοελληνική ιδεολογία (1831-1996).
Αθήνα: Πορεία. ISBN 978-960-7043-37-5. Κουλούρη
& Λούκος, σελ. 25.---- Κούκκου,
Eλένη. «Κοραής και Καποδίστριας», σελ. 309–342.
10 Ἡ μετακένωση καὶ ἡ σημασία της.
Ἡ άντίληψη
τοῦ Κοραῆ συνοψίζεται στὴν θεωρία του τῆς «μετακένωσης»: Σύμφωνα μὲ αὐτήν, ἡ ἀρχαία
Ἑλλάδα «εἶχε τὰ φῶτα» τοῦ πολιτισμοῦ, τὰ ὁποῖα μεταλαμπαδεύτηκαν στὴν Δύση, ἐκπολιτίζοντάς
την. Στὸ μεταξὺ ὅμως οἱ Ἕλληνες ἔχασαν τὸν
πολιτισμό τους στὴν ἱστορική τους πορεία, μετατρεπόμενο σὲ «Γραικούς».
«[…]νὰ
διεγείρω τοὺς νέους εἰς ζῆλον τῆς προγονικῆς αὐτῶν δόξης, βλέποντας, ὅτι τῶν ἐπιστημῶν,
ὅσαι φωτίζουν σήμερον τὴν Εὐρώπην, τὰ πρῶτα σπέρματα καὶ στοιχεῖα ἐγεννήθησαν εἰς
τὴν πατρίδα των, καὶ σώζονται εἰς τὰ βιβλία τῶν Ἑλληνικῶν συγγραφέων. Εἶναι
καταισχύνη μας, ἐνῷ οἱ ξένοι τὰ φυτεύουν, τὰ καλλιεργοῦν, τὰ αὐξάνουν εἰς
μεγάλα δένδρα, καὶ τρέφονται μὲ τοὺς καρπούς των, ἡμεῖς μηδὲ νὰ ἐξεύρωμεν, ὅτι
αὐτὰ εἶναι προγονικὴ ἠμῶν κληρονομία.».
«Περιστρέψατε
τοὺς ὀφθαλμούς, ὦ νέοι, εἰς ὅλα τὰ μέρη, καὶ ἴδετε ἂν κανὲν ἀπὸ τὰ σημερινὰ Ἔθνη
ἔχη προπάτορας τοιούτους, ὁποίους ἡμεῖς, παραδείγματα ἀρετῆς καὶ σοφίας ἑνωμένα
τόσα, ὅσα ἀναγινώσκομεν εἰς τὰ συγγράμματα τῶν προγόνων μας. Συλλογίσθητε, ἂν ἦναι
τίμιον καὶ καλὸν νὰ καυχώμεθα εἰς ταύτας τὰς πατραγαθίας, χωρὶς νὰ δείξωμεν καὶ
ἡμεῖς ἰδίας ἀνδραγαθίας· νὰ ὑποφέρωμεν ὀνειδιζόμενοι ἀπὸ τὰ ἄλλα Ἔθνη, ὡς ἀνάξιοι
τῆς προγονικῆς ἡμῶν εὐγενείας καὶ δόξης, ὡς ἔθνος ἠλίθιον, ὡς ἀνωφελὲς βάρος τῆς
γῆς».
Σὲ μιὰ ἐπιστολή
του πρὸς τοὺς Ἐπιτρόπους τῆς Σχολῆς Χίου, τὸν Νοέμβριο τοῦ 1811, θεωρεῖ τὴ
δυτικὴ παιδεία ὡς τὸ δραστικότερο μέσον γιὰ ν’ ἀποκτήσει ἡ Ἑλλάδα τὴν ἀρχαία
της δόξα. Θεωρεῖ τὴν «μετακένωσιν» μιὰ μορφὴ ἐπιστροφῆς τῶν ἐπιστημῶν στὴν
πατρίδα ὅπου γεννήθηκαν, ἀφοῦ, ὅπως ὑποστηρίζει, οἱ Εὐρωπαῖοι πῆραν τὶς ἐπιστῆμες
ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ γένος, ὅταν αὐτὸ βρέθηκε σὲ δυστυχία.
Πηγές: Α. Κοραῆς,
Προλεγόμενα τῆς πρώτης ἐκδόσεως (1802) στὸ ἔργο: Βεκκαρίου, Περὶ ἀδικημάτων καὶ
ποινῶν, Προλεγόμενα στοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες συγγραφεῖς, τόμ. Δ΄, ἔκδ. Μορφωτικὸ
Ἵδρυμα Ἐθνικῆς Τραπέζης, Ἀθήνα 1995, σσ. 39-40 και 46-47.--- Κοραῆς,
Ἀδαμάντιος, Ἐπιστολὴ ἀπό 4.11.1811, Ἀλληλογραφία, ἐκδ. Ο.Μ.Ε.Δ.,
τόμ. Γ΄, Ἀθήνα 1979, σ. 156. Βασική πηγή: Αντίβαρον. Ἡ κοραϊκὴ
«Μετακένωσις» – σύμφωνα μὲ τὴ διδακτορικὴ διατριβὴ τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδεροῦ στὸ
Mainz τὸ 1962, 18 Ιουλίου 2011.
11 «Νεοελληνικός
Διαφωτισμός. Η νεωτερική πρόκληση». Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770–2000.
Ηλιού, Φίλιππος (2003) 2ος
τόμος, Η Οθωμανική κυριαρχία, 1770-1821. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα,
σελ.11.
12 Σύμφωνα με την φιλοσοφία του Χιουμ, η γνώση της
ουσίας των γεγονότων είναι αδύνατη, αν και παραδεχόταν ότι στα πρακτικά
ζητήματα οι άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να σκέπτονται με όρους
αιτίας-αποτελέσματος και να υποθέτουν την αξιοπιστία των αντιλήψεών τους γιατί
διαφορετικά θα τρελαίνονταν. Δεχόταν
επίσης την πιθανότητα της γνώσεως των σχέσεων μεταξύ ιδεών, όπως είναι οι
σχέσεις των αριθμών στα μαθηματικά.
13 Τhe Liberation Debate, Rights at issue, Part two, Edited by Michael Leahy
and Dan Cohn, Bernard Bixill, p.61-62,1996.
15 tektonismos.blogspot.
om/2009/09/ rancois-marie-arouet-de-voltaire.html,13 Σεπ 2009.
16 Διαφωτισμός. Ένα καλογυαλισμένο Μωσαϊκό
Αντιφατικών και Αντιχριστιανικών Ιδεών, Ιωάννη Παλαιτσάκη, σ. 29, Αθήνα, 2002.
17 Ο Άλλος Ιησούς, Alfred
Lapple, Μετάφρ. Ευαγγέλου Γεωργούλα,1999, σ.277.
18 Essai sur les moeurs, et l’
esprit des nations, sur les principaux faits de l’histoire, Ceuvres Completes
de Voltaire, Tome Septieme, 1859, Paris, INTRODUCTION.
19 Essai sur les moeurs, et l’ esprit des
nations, sur les principaux faits de l’histoire, Ceuvres Completes de Voltaire,
Tome Septieme, 1859, Paris, INTRODUCTION.
20 Essai sur les moeurs, et l’ esprit des
nations, sur les principaux faits de l’histoire, κεφ. CXLI.
21 Lettres d’Amabed, Septième lettre. D'Amabed.
22 Vitti,
Mario (1987) [1978]. Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (2η έκδοση), σ.145. Αθήνα: εκδ. Οδυσσέας.
23 Εδουάρδος Γίββων: Ένας... συκοφάντης Ιστορικός, oodegr.co/neopaganismos/romi/
givon_ 1.htm, 11 Δεκ. 2008.
24 Tomaselli, Sylvana. "Intolerance, the Virtue of Princes and
Radicals." In Toleration in Enlightenment Europe, edited by Ole Peter
Grell and Roy Porter, p.93. Cambridge: Cambridge University Press, 2000. --- Jonathan I. Israel, "Spinoza, Locke and
the Enlightenment Battle for Toleration," in Toleration in Enlightenment
Europe, ed. Ole Peter Grell and Ray Porter (Cambridge: Cambridge University
Press 2000), 103–4 --- Israel, Jonathan I.
"Spinoza, Locke and the Enlightenment Battle for Toleration." In
Toleration in Enlightenment Europe, edited by Ole Peter Grell and Roy Porter,
p.102–113. Cambridge:
Cambridge University Press,
2000.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου