ΜΕΡΟΣ 6ο
3. Η ΓΕΝΕΣΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΟΦΙΑΣ
Εάν ο 5ος π.Χ. αιών χαρακτηρίζεται, από τους
μισθωμένους ψευτοδημοκρατικούς κονδυλοφόρους και τους ψυχοπαθείς ψευτοδιανοούμενους,
ως «χρυσούς αιών», τότε πως θα
έπρεπε να χαρακτηρισθεί η προηγηθείσα περίοδος του 7ου – 6ου π.Χ. αιώνος,
κατά την οποίαν εγεννήθη η Ελληνική φιλοσοφία και ήκμασαν οι σοφοί της αρχαίας
Ελλάδος;
Η εποχή
της αρχαίας Ελληνικής σοφίας είναι η πρώτη ιστορική περίοδος της πνευματικής αφυπνίσεως του
ανθρώπου.
Κατά την περίοδον εκείνη:
-Άνοιξαν οι κρουνοί του Ελληνικού πνευματικού
φωτός και κατηύγασαν, για ΠΡΩΤΗ φορά, την τότε γνωστή ανθρωπότητα που ήταν βυθισμένη
εις το βαρβαρικό σκότος.
-Άρχισε να λειτουργεί εις την Ελληνικήν
επικράτεια η πρώτη (παγκοσμίως) πνευματική πηγή Δικαίου, Ηθικής και πολιτικής
σκέψεως, όταν ο υπόλοιπος κόσμος εκυριαρχείτο από τον δειματοσταγή δεσποτισμόν, την νομιμοποιημένην αδικία, και την κτηνώδη σαρκολατρεία.
Οι Έλληνες σοφοί τους οποίους ο Περίανδρος δεν
θεωρεί ως γεννήματα ανθρώπων αλλά «ως υιούς του Ηλίου που με την ίδιαν με
αυτόν ακτινοβολίαν εφώτισαν την ανθρωπότητα και καθοδήγησαν αυτήν εις την οδόν
του καθήκοντος και της αρετής», είναι:
.Οι κλειδούχοι των θυρών αναζητήσεως της
καταγωγής, ουσίας και αποστολής του ανθρώπου.
.Οι ιδρυτές της πρώτης και μοναδικής
αυθεντικότητος οικουμενικής πνευματικής τραπέζης, εις την οποίαν κατετέθησαν οι
διαχρονικές ανθρώπινες αρετές και αξίες.
.Οι παγκόσμιοι σηματοδότες της αδογμάτιστης
πολιτικής φιλοσοφίας και διαυγούς πολιτικής πρακτικής.
.Οι πρώτοι αυτόφωτοι «θεολόγοι» της αρετής που
απεκτήθη δια της θεοδότου σοφίας τους και των θείων νόμων:
«Η Ελλάδα και η πενία είναι πάντα σύντροφοι. Η αρετή όμως αποκτάται με την σοφία και με
τον ισχυρό νόμο. Αυτήν (την αρετή) ασκώντας η Ελλάδα, κατώρθωσε να
αντιμάχεται την πενία και την δουλεία».1
«Εις
χρόνους κατά τους οποίους το Ελληνικόν πνεύμα επεχείρει τας μεγαλειώδεις
πτήσεις του, διετυπώθησαν εις την Ελληνικήν γλώσσαν διδάγματα αιωνίου κύρους, τα
οποία ενωρίς κατέστησαν υπερχρονικής αξίας οδηγοί δια την εφεξής πορείαν του
ανθρωπίνου γένους. Αυταί αι ρήσεις των αρχαίων σοφών αποτελούν λογικά, ηθικά, κοινωνικά,
πολιτικά αξιώματα, των οποίων η κατάκτησις βοηθεί όσον καμμία άλλη δύναμις, εις την κατασκευήν ανθρώπων ανωτέρου τύπου,
προνομιούχων δηλαδή και ευγενών προσωπικοτήτων, ικανών να
καταβάλλουν και να ενεργούν εις την περαιτέρω πορείαν του γένους των ανθρώπων».2
*
Η Ελληνική σοφία,
όπως συνεπυκνώθη κατά κύριον λόγον, εις τα έργα των επτά (7) σοφών, αποτελεί
τον παιδαγωγόν του ανθρώπου και την προπαιδείαν του εις τον Χριστιανισμόν και
τον Ορθόν πολιτικόν Λόγον. Ποιος ατεχνής, αφραδής και μωρός αμφισβητεί σήμερον
τις διαχρονικές παρακαταθήκες της;
«Ο προορισμός της
Ελληνικής φιλοσοφίας είναι η διάπλαση όλων κατά τέτοιον τρόπον, ώστε να
γίνωνται Έλληνες. Οι Έλληνες σοφοί είτε εξ ολοκλήρου είτε εν μέρει, υπήρξαν
διδάσκαλοι της αλήθειας, την αγάπησαν και την αναζήτησαν με πάθος. Τους
ωδηγούσε προς την αληθινή φιλοσοφία μια ερωτική αγάπη για την γνώση της
αλήθειας...Η ελληνική φιλοσοφία γεννήθηκε χάριν του
Χριστιανισμού και εταυτίσθηκε με αυτόν για να εργασθεί για
την σωτηρίαν της ανθρωπότητος. Αυτό μαρτυρεί και ο Απόστολος των εθνών Παύλος
όταν αναφέρει ότι οι Έλληνες αναζητούν με πάθος την σοφίαν – Α΄ Κορ. 1/22».3
Ουδείς εχέφρων
αμφιβάλει ότι η αρχαία Ελληνική σοφία, εκ φύσεως κιβωτός
γνώσεων και όχι πολυμάθεια κοράκων με ακράτητον γλώσσαν
και ανοήτως φλυαρούντων (Πίνδαρος, Ολυμπ. Β/94),
αποτελεί την πολυτιμωτέρα προσφορά εις την γένεση και ανάπτυξη του παγκοσμίου
πολιτισμού.
Και όμως! Αντί η
πνευματική κληρονομιά των επτά (7) σοφών της αρχαιότητος,
να αποτελέσει την βάση πάσης σύγχρονης πολιτικής σκέψεως, με τις εύλογες προσαρμογές,
κυρίως για τους Έλληνες απογόνους τους, ΟΥΔΕΜΙΑ σχεδόν από τις πνευματικές τους
παρακαταθήκες ελήφθη υπόψιν από τους σημερινούς δημοκρατικούς ταγούς μας….
Ερευνώντες λοιπόν, το
θέμα της Ελληνικής Δημοκρατίας κατά την αρχαιότητα, είναι επιβεβλημένον να
καταθέσουμε τις βαρύνουσες δια το αντικείμενο απόψεις - θέσεις, λόγω και έργω,
των Επτά,
δια την πολιτικήν, την Ηθικήν, το Δίκαιον και τους άρχοντας, αφού οι ίδιοι
θεωρούνται ο στύλος και το εδραίωμα της αρχαίας Ελληνικής σοφίας.
Βίας Πριηνεύς
«Είναι φανερόν ότι θα εγίνετο ένδοξος και ο βασιλεύς
και
ο τύραννος, (Μικρὸν οὖν ἐπισχὼν ὁ Σόλων «ἐμοὶ μέν,» ἔφη,
«δοκεῖ μάλιστ᾽ ἂν ἔνδοξος γενέσθαι καὶ βασιλεὺς καὶ τύραννος)….εάν
συμπεριεφέροντο σύμφωνα με τους νόμους (εἰ πρῶτος χρῷτο τοῖς νόμοις τῆς
πατρίδος.)».4
«Κρατίστην είναι
δημοκρατίαν εν
η πάντες ως τύραννον φοβούνται τον
νόμον».5
«Οι
πλείστοι άνθρωποι κακοί».
Ειρωνευόμενος την φιλοχρηματίαν έλεγεν ότι
εκείνο που κάνει τον άνθρωπο να τέρπεται περισσότερον είναι «όταν κερδίζει
χρήματα». (Διογ. Λαέρτιος, 1, 82 - 1, 87).
«Πρέπει να παραδεχθώμεν, ότι η μεν φύσις μάς
εξωθεί εις την συγγνώμην, ο δε νόμος μάς δεσμεύει με την ψήφον».6
«Είναι φανερόν ότι αρίστη
είναι η οικία εκείνη
εις την οποίαν ο οικοδεσπότης συμπεριφέρεται εξ ιδίας πρωτοβουλίας ακριβώς όπως
ο νόμος τον εξαναγκάζει να συμπεριφέρεται και έξω από το σπίτι του». (Πλουτάρχου,
Συμπόσιον Επτά Σοφών, 55d).
«Το να είναι κανείς δυνατός εις το σώμα, είναι
έργον της φύσεως. Το να τολμά όμως να λέγη δια την πατρίδα του, είναι γνώρισμα ψυχικής
δυνάμεως και συνέσεως». (Διογ. Λαέρτ, τόμ. Α', βιβλ. 5/86. Εκδ. Λειψ. 1833).
«Ό,τι
καλόν πράττης, να το αποδίδης εις τους θεούς (οι οποίοι σε παρώθησαν) και όχι
εις τον εαυτόν σου» (Στοβαίου Ανθολ., Α' σ. 109/79).
«Σύμφωνα με τα έργα σου θα δημιουργήσης την
υστεροφημίαν, με τον καιρόν θα δείξης την ευλάβειάν σου, με τον χαρακτήρα σου
την γεναιότητα, με τον φόβον την ευσέβειαν, με τον πλούτον την φιλίαν, με τον
καλόν λόγον την πειθώ, με την σιγήν την κοσμιότητα, με την ορθήν σου γνώμην την
δικαιοσύνην, με την τόλμην σου την ανδρείαν, με τις καλές σου πράξεις την
δύναμιν, με την καλήν σου φήμην την εξουσίαν και με την αρετήν σου την
ευγένειαν». (Στοβαίου Ανθολ., Α' σ. 109/79)
«Εκείνα
που δεν θα τα έχεις ανάγκην όταν κάποτε απαλλαγείς από το σώμα σου, όλα αυτά να
τα περιφρονείς. Εκείνα όμως που θα τα έχεις ανάγκη όταν αποθάνεις, δι’ αυτά
παράλληλα με την ιδικήν σου προσπάθεια, να παρακαλείς και τους θεούς να γίνουν
βοηθοί σου». (Στοβαίου Ανθολ., Α' σ. 5/30).
Θαλής ο Μιλήσιος
«Το πλέον ωφέλιμον εις την ζωήν είναι η αρετή
διότι και τα άλλα (μη ωφέλιμα) με την βοήθειάν της γίνονται ωφέλιμα». (Πλουτ.Συμπ.
153d).
«Κρατίστην είναι
δημοκρατίαν την
μήτε πλουσίους άγαν μήτε πένητας έχουσαν πολίτας». (Πλουτ.Συμπ.154e).
«Τι είναι πρεσβύτερον; Ο Θεός διότι δεν εγεννήθη ποτέ (προϋπάρχει). Δεν έχει ούτε αρχή
ούτε τέλος». (Πλουτ. Συμπόσιον153b
και
Διογ. Λαέρτιος).
«Η
καταπάτησις του όρκου που έδωσες, δεν είναι πράξις λιγώτερο ανήθικη από την
μοιχείαν». (Διογ. Λαέρτιος, τ. 1, β. 1/35, Λειψία 1833).
«Ο τύραννος που θέλει να κυβερνά
περισσότερον δούλους παρά ανθρώπους ελευθέρους, δεν διαφέρει καθόλου από τον
γεωργόν, που προτιμά να συγκομίζη ήρας και παράσιτα, παρά σιτάρι και κριθάρι».
Κλεόβουλος ο Ρόδιος
Υπήρξε τύραννος της Λίνδου. (Πλούταρχος,
Συμπόσιον 7 Σοφών, 148d). Είχε θυγατέρα την
Κλεοβουλίνην η οποία εφημίζετο δια την ικανότητά της να εφευρίσκη αινίγματα
και απέθανε τιμώμενος υπό πάντων. (Διογ. Λαέρτιος, Β 1/6).
«Καλύτερα να μαθαίνης έστω και αργά, παρά να
παραμένης αμαθής». (Διογ. Λαέρτ. τ. Α΄, β. 6/91).
«Μεγαλυτέραν σωφροσύνην
παρουσιάζει εκείνο το δημοκρατικό πολίτευμα, όπου οι πολιτικοί φοβούνται περισσότερον την
μομφήν, παρά τον νόμον». (Πλουτ. Συμπ. 154e).
«Άριστος είναι ο οίκος
εκείνος, εις
τον οποίον περισσότερα είναι τα μέλη της οικογένειας που αγαπούν τον
οικοδεσπότην, από εκείνα που τον φοβούνται». (Πλουτ. Συμπ. 157a).
«Για ένα
άνθρωπον ανόητον και φαύλον, δεν υπάρχει κανένα όριον περιουσίας».
( Πλουτ. Συμπ. 157b).
«Να συμβουλεύης τα άριστα εις την πόλιν». (Διογ.
Λαέρ. Α',6/92).
«Δούλους μεθυσμένους να μη τους τιμωρής, διότι
θα δείξης ότι και συ είσαι μεθυσμένος».
«Να νυμφεύεσαι από την τάξιν σου - γάμει εκ των ομοίων - Διότι αν συγγενεύσεις με
ανωτέρους αποκτάς δέσποτας και όχι συγγενείς».
«Ο νόμος σαν υφαντουργός προσφέρει εις τον
καθένα ό,τι είναι κανονικόν και ό,τι του ταιριάζει».
Υπήρξε τύραννος της
Κορίνθου διαδεχθείς το 628 π.Χ. τον πατέρα του Κύψελον, ο οποίος με την σειράν
του είχε ανατρέψει την Δωρικήν αριστοκρατίαν. Εκαυχάτο δια την αριστοκρατικήν
του καταγωγήν θεωρών τον εαυτόν του απόγονον του Ηρακλέους.
«Αυτή η πόλις ευημερεί,
εις την οποίαν αφ’ ενός μεν, όλοι
οι πολίται έχουν ίσα δικαιώματα, αφ’
ετέρου δε όλοι πιστεύουν, ότι η
αρετή είναι το άριστον, η δε κακία το χείριστον».
(Πλουτ.Συμπόσ. 152β).
«Αι μεν ηδοναί είναι φθαρταί, αι δε αρεταί είναι αθάνατοι».
«Τίποτε να μην κάνης
χάριν των χρημάτων, διότι πρέπει να κερδίζης μόνον εκείνα που είναι αναγκαία να
κερδηθούν» (Διογ. Λαέρτ. Α/7/97).
«Το ανήθικον κέρδος εμπεριέχει
εκ φύσεως την κατηγορίαν». (Στοβ. Ανθολ. Α/10/49).
«Είναι καλύτερον να σε
φθονούν παρά να σε λυπούνται». (Διογ. Λαέρτ., Α/7/97).
«Θνῆσκε
ὑπὲρ πατρίδος» (Orellius,I,σ.186,
Opuscula Graecorum veterum Sentetiosa, Λειψία, 1819).
Ερωτηθείς τι είναι
ελευθερία, είπεν: «Ελευθερία είναι η αγαθή συνείδησις» (Η εσωτερική επίγνωσις
των πράξεών μας).
«Να μην αρκήσαι μόνο να τιμωρής εκείνους που διαπράττουν σφάλματα, αλλά
να εμποδίζης και εκείνους που προτίθενται να κάνουν». (Στοβ. τόμ. Α, 109/79).
«Εις εκείνον που
κυβερνά δι’ εξαναγκασμού, ακόμη και η εκούσια απομάκρυνσίς του από την αρχήν,
εγκυμονεί κινδύνους» (απάντησις δοθείσα εις κάποιον ερωτήσαντα, διατί
εξακολουθεί να είναι τύραννος, ενώ είχε δημοκρατικάς αρχάς).
«Καθώς ακριβώς η καπνιά,
είναι ιδιάζουσα ασθένεια του σίτου, έτσι και ο φθόνος αρρωσταίνει την φιλίαν».
«Σοφοῖς
χρῶ»(Να διατηρής σχέσεις
με σοφούς).
«Ἀγαθοὺς τίμα».
«Μη επαίρου επί
δόξει».(Να μην υπερηφανεύεσαι δια δόξαν).
Πιττακός ο Μυτιληναίος
Ο Δήμος της Λέσβου, εν
μέσω πολιτικών αναταραχών, ανέθεσε το 589
π.Χ. εν λευκώ, εις τον Πιττακόν, την διοίκηση των κοινών με απεριόριστη
εξουσία (αισυμνήτης).
Δια τον Πιττακόν
ομιλούν πολλοί αρχαίοι Έλληνες με θαυμασμόν δια την πολιτικήν του σύνεση, την σοφίαν
του και την στρατιωτικήν του ικανότητα (Αριστοτέλης, Πλάτων, Ηρόδοτος,
Πλούταρχος, κ.α.).
Κατά
τον Διόδωρον τον Σικελιώτην, ο
Πιττακός δεν ήταν μόνον σοφός αλλά και ο τελειότερος πολίτης όμοιον του οποίου
δεν εγέννησε ποτέ η νήσος.7
«Ο άρχων πρέπει να διοική κατά τέτοιον τρόπον
ώστε να κάνη τους υπηκόους του, όχι απλώς να μην τον φοβούνται, αλλά αντιθέτως
να φοβούνται μήπως αυτός πάθη τίποτε». (Πλουτ. Συμπ.152β).
«Κρατίστη είναι η Δημοκρατία
εκείνη, όπου εις
μεν τους πονηρούς δεν επιτρέπεται να κυβερνούν, εις
δε τους αγαθούς επιβάλλεται να κυβερνούν»(Πλουτ. Συμπ. 154e).
«Φοβού τα αισχρά».
«Αρχή άνδρα δείκνυσι».
«Το κέρδος, που επιδιώκεται δια παντός τρόπου είναι απληστία».
«Από μεν τα άγρια θηρία
το κάκιστον είναι ο τύραννος, από δε τα ήμερα ο κόλαξ» (Πλουτ. Συμπ. 147b).
«Ποία είναι η μεγίστη
εξουσία; Αυτή που προέρχεται από τον νόμον».
«Αρίστη
οικία είναι εκείνη, που δεν
χρειάζεται τίποτε από τα περιττά και που δεν στερείται τίποτε από τα αναγκαία»
(Πλουτ. Συμπ. 155d).
«Μη πλούτει κακώς».
«Πρέπει να κάνης τας
συναναστροφάς σου με ανθρώπους σοβαρούς και αγαθούς»(Δειν ζητείν
άνθρωπον σπουδαίον).
Εκ των ποιημάτων του το
μάλλον διαδοθέν, ήτο:
«Τον κακόν άνθρωπον πρέπει να πλησιάζης κρατώντας τόξον και φαρέτρα με
βέλη. Γιατί καμμίαν εμπιστοσύνην δεν εμπνέουν τα λόγια που βγαίνουν από το
στόμα του, επειδή μέσα στην καρδιά του κλείνει δίβουλη σκέψη». (Διογ.Λαέρτ.Α, 4,77).
Ο Πιττακός φοβηθείς
μήπως παρεκκλίνει από την αρετήν, απεμακρύνθη μόνος του από την εξουσίαν, μετά 12ετή διακυβέρνησιν, ειπών εκείνο
το περίφημον «Χαλεπόν
εσθλόν έμμεναι» (είναι δύσκολον
πράγμα εις τον άνθρωπον να παραμένη σε όλην του την ζωήν καλός).
Σόλων
Τα
αφορώντα εις τον Σόλωνα έχουν
αναφερθεί εις το οικείο
κεφάλαιο. Σταχυολογούμε όμως μερικά αποσπάσματα από τα διασωθέντα έργα του:
«Πολλοί
κακοί είναι πλούσιοι, πολλοί δε καλοί είναι πτωχοί. Αλλά εμείς δεν
είμεθα διατεθειμένοι
να ανταλλάξωμεν μαζί τους την αρετήν με τον πλούτον, διότι ενώ η αρετή είναι σταθερά,
τα χρήματα τα έχει
άλλοτε μεν
ο ένας, άλλοτε δε ο
άλλος εκ των ανθρώπων».8
«Φρονώ
ότι και ένας
βασιλεύς
και ένας
τύραννος,
μπορεί να γίνη
ένδοξος, αν αντί της Μοναρχίας δώση εις τους πολίτας δημοκρατικόν τρόπον ζωής». (Πλουτ.Συμπ.152a).
«Άρχεσθαι
μαθών, άρχειν επιστήση».
«Πάρα πολλά κακά προξενεί εις
την πόλιν η περιφρόνησις των
πολιτών προς τους νόμους...».
«Να επικαλήσαι
και να τιμάς
τους θεούς».
«Ευτυχισμένη είναι η πόλις εκείνη που ακούει ένα μόνον κήρυκα» (Αναφέρεται
ως χρησμός δοθείς εις τον
Σόλωνα-Πλουτ.Συμπ. 152c).
«Η σκέψις
των αθανάτων θεών είναι
ανεξερεύνητος από τους ανθρώπους».
«Οι πόλεις θα διωκούντο άριστα, εάν οι μεν πολίται
πειθαρχούσαν εις τους άρχοντας οι δε άρχοντες εις τους νόμους».9
«Ο πλούτος
εκείνος τον οποίον
δίδουν οι θεοί,
παραμένει εις τον άνθρωπον όλως διόλου αδιατάρακτος, από την
αρχήν ως το τέλος. Εκείνος όμως ο
πλούτος τον οποίον
οι άνθρωποι προσπαθούν να
επιτύχουν με αδικίαν,
επειδή δεν έρχεται με τον σωστό τρόπο, παρωθούμενος από τις κακές πράξεις του
ανθρώπου, ταχέως αναμιγνύεται στην πρώτην ευκαιρία, με την συμφορά».10
Χείλων ο Λακεδαιμόνιος
Εις τον κύκλον των επτά σοφών της αρχαιότητος
συγκαταλέγεται και ο Χείλων ο Λακεδαιμόνιος. Κυριώτερα από τα αποδιδόμενα εις
αυτόν αποσπάσματα είναι:
«Γνώθι σαυτόν».
«Είναι δυσκολώτατον να κατορθώση να γνωρίση
κανείς τον εαυτόν του, διότι κάθε ένας λόγω του εγωϊσμού του, προσθέτει πολλά
καλά (που δεν έχει) εις το άτομό του».
«Ο άρχων πρέπει τίποτε να μη σκέπτεται ως
θνητός, αλλά όλα ως αθάνατος».
«Κάλλιστος
είναι ο βασιλεύς εκείνος, ο οποίος φροντίζει να μην προξενή μόνον φόβον».
«Πρέπει η οικία να μοιάζει περισσότερον, με
πόλιν βασιλευομένην» (Δειν μάλιστα βασιλευομένη πόλει προσεοικέναι τον οίκον).
«Τι είναι
πλούτος; Το θησαυροφυλάκιον κάθε κακού, ο προμηθευτής των δυστυχημάτων και ο ενισχυτής
της πονηριάς».
«Αρίστη πολιτεία είναι εκείνη η οποία
εισακούει πάρα πολύ τους νόμους, πολύ δε ολίγον τους ρήτορας» (ΣΣ: Οι πολίτες πρέπει να ακούουν
εκείνους που εφαρμόζουν τους νόμους και όχι τους λαοπλάνους).
«Δεν αρμόζει εις ένα συνετόν άνθρωπον, να
αναμιγνύεται με τυχαίους συντρόφους εις ένα συμπόσιον».
«Να μη σπαταλάς τον χρόνον σου» (Χρόνου
φείδου).
*
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Εκ της εμβριθούς αναλύσεως των διαυγών κειμένων
της αρχαίας Ελληνικής σοφίας (συμπεριλαμβανομένων των κειμένων των πνευματικών
ογκολίθων Πλάτωνος-Αριστοτέλους-τραγικών, κλπ.), και συνεκτιμήσεως του βίου
των σοφών της αρχαιότητος, προκύπτουν τα παρακάτω:
1ο Η πολιτική σκέψις των αρχαίων Ελλήνων ήταν αδογμάτιστη.
2ο Απερρίπτετο ασυζητητί η μονιμότης συγκεκριμένου πολιτικού
συστήματος η δε εναλλαγή στην μορφή της πολιτικής εξουσίας, εξετιμάτο ως
ασφαλιστική δικλείς κατά πάσης ανωμαλίας.
3ο Η Δημοκρατία δεν
απερρίπτετο ως πολιτικός θεσμός. Ετίθεντο όμως προϋποθέσεις δια την εφαρμογήν
της ως βιώσιμου πολιτεύματος, μεταξύ των οποίων ήσαν: Η κοινή καταγωγή
των πολιτών, το ζην κατ’ αρετήν και η αυστηρά τήρησις των νόμων από όλους και δι’
όλους (άρχειν τε και άρχεσθαι μετά δίκης).
4ο Η Αρχαία Δημοκρατία δεν εννοείτο ως
πολιτική διακυβέρνησις αλλά ως τρόπος
ζωής των γνησίων
πολιτών, με ίσες ευκαιρίες και ίσα δικαιώματα, στις
ιδιωτικές τους δράστηριότητες - διαφορές, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξεως.
Οι Έλληνες εδέχθησαν, κατ’ αρχάς, δύο είδη
ισότητος, το ένα που απένειμε σε όλους (ηθικούς και πονηρούς) τα ίδια
δικαιώματα και το άλλο που απένειμε ό,τι πρέπει στον καθένα.
Το πρώτο είδος το
απεδοκίμασαν διότι
απεδείχθη άδικον εις την πράξιν, ενώ επεκύρωσαν το δεύτερο (παροχή δικαιωμάτων
ανάλογα με την αξίαν του καθενός), ως δίκαιο και ωφέλιμο.11
«Δίκαιον εστί το προσήκον εκάστω αποδιδόναι» (Πλάτων)
«Αλλά δια μεν των νόμων
εξασφαλίζεται σε όλους ισότης δικαιοσύνης δια τα ιδιωτικά συμφέροντα, ενώ για
την προσωπική υπόληψη, έκαστος πολίτης προτιμάται εις τα δημόσια αξιώματα, όχι
διότι ανήκει εις ωρισμένη κοινωνική τάξιν, αλλά δια την αρετήν του εφ’ όσον
διακρίνεται εις κάποιον κλάδον».12
5ο Υφίστατο διαβάθμισις
και διαχωρισμός, ως προς την αξίαν και την καταλληλότητα εις το άρχειν, ακόμη
και μεταξύ των γνησίων πολιτών.
«..διότι περισσότερον
πολίται είναι οι εξ επιφανών οικογενειών καταγόμενοι παρά οι εξ αφανών, η
δε ευγενής καταγωγή εις όλους τους λαούς είναι αιτία τιμής. Και
προς τούτοις φυσικόν είναι να είναι ανώτεροι οι εξ ανωτέρων γεννηθέντες, καθόσον
η καταγωγή εξ ευγενούς οίκου είναι υπεροχή γένους». (Αριστοτέλους, Πολιτικά Γ΄,
1283a, 35-42).
6ο Οποιαδήποτε μορφή πολιτεύματος,
εις το οποίον ο άρχων ή οι άρχοντες εσέβοντο τον Δίκαιον
Νόμον και τον εφοβούντο (τον νόμον) ως τύραννον, ήτο αποδεκτόν.
«Πόλεως ψυχή οι νόμοι
εισίν, πόλις μη όντων νόμων καταλύεται» (Πλάτων).
«Οι Έλληνες αν και
είναι ελεύθεροι εν τούτοις δεν είναι ελεύθεροι σε όλα. Γιατί επάνω τους έχουν
τον Δεσπότην-Κυρίαρχον νόμον, που τον φοβούνται πολύ περισσότερον από ό,τι
φοβούνται οι δικοί σου εσένα».13
7ο Η δικαιοσύνη εθεωρείτο
ως θειον δώρο. Πηγή και μήτηρ του δικαίου ήταν η αρχαία Ελληνική θρησκεία. Ο
δίκαιος νόμος αποτελούσε τον καθρέπτην της ψυχοσυνθέσεως των αρχαίων Ελλήνων
και τον γνώμονα της ηθικής βουλήσεως της κοινωνίας.
«Ο Ζεύς λοιπόν επειδή εφοβήθη δια το ανθρώπινο
γένος, μήπως δηλαδή απολεσθή, αποστέλλει τον Ερμή φέροντα εις τους ανθρώπους
και την αιδώ και την δικαιοσύνην...»
(Πλάτων).
8ο Ο νόμος εθεωρείτο
σαν τέλειος και δίκαιος, όταν
ήταν σύμφωνος με την φύση των πραγμάτων (ισχυρός) κατά το μέγιστο δυνατό, και
γενικά συνέφερε την πολιτεία. Και ήτο σύμφωνος με την φύση, εάν εμιμείτο το φυσικόν
δίκαιον. Και το
φυσικόν δίκαιον εξέφραζε αυτό που αναλογούσε και ανήκε στον καθένα σύμφωνα με
την αξία του.14
9ο Οι πονηροί-πανούργοι
ρήτορες, οι λαπλάνοι και οι δημαγωγοί, εξισούντο με γένος, το πλέον εχθρικό προς τον λαό/(Γένος
ουδέν κακονούστερον τω πλήθει πονηρών ρητόρων και δημαγωγών).15
«Ποτέ να μη δίδεις εξουσία στους πονηρούς
γιατί άμα κορεσθούν από το χρήμα και λάβουν αναξίως αξιώματα, τότε χοροπηδούν
για την ανέλπιστη τύχη τους» και «όσο πιο ανάξιοι είναι τόσο πιο αδιάφοροι
εμφανίζονται
και πλημμυρίζουν από αφροσύνη και θράσος».16
10ο
Κατεδικάζετο ο φιλοχρηματισμός και ο πλουτισμός εξ αδικίας ή
δόλου. Παράλληλα οι αρχαίοι σοφοί εδέχοντο ως καλλίστην πολιτείαν εκείνην η
οποία δεν είχε ούτε πολύ πλουσίους ούτε πολύ πτωχούς πολίτας.
«Όταν λοιπόν στην πόλη εκτιμάται ο πλούτος και
οι πλούσιοι, τότε η αρετή και οι αγαθοί θα περιφρονούνται πολύ»(Πλάτων,Πολιτεία,Η,551).
«Κέρδος αισχρόν, βαρύ κειμήλιον» (Περίανδρος).
«Τόσον πολύ ανωτέρα των χρημάτων είναι η
δικαιοσύνη, όσον αυτά μεν ωφελούν τους ανθρώπους μόνον ζώντας, εκείνη όμως
γίνεται δημιουργός δόξης και αν ακόμα έχουν αποθάνει» (Ισοκράτης).
11ο
Ο
πατριωτισμός ήταν
συνυφασμένος με οποιαδήποτε μορφή πολιτικής οργανώσεως και το ηρωϊκώς θνήσκειν υπέρ πατρίδος (ανδρεία), ήταν
υπερτάτη τιμή δια τους άρχοντας και τους πολίτας.
«Ποιον πράγμα είναι προσφιλέστερον από την
προγονικήν γην;» (Ευριπίδης).
«Φιλῶ τέκν’, ἀλλὰ πατρίδ’ ἐμὴν μᾶλλον φιλῶ»(Ζάλευκος).
«Τεθνάμεναι γὰρ καλὸν ἐνὶ προμάχοισι πεσόντα ἄνδρ᾽
ἀγαθὸν περὶ ᾗ πατρίδι μαρνάμενον·» (Σιμωνίδης).
«Μητρός τε καὶ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων
ἀπάντων τιμιώτερόν ἐστιν ἡ Πατρὶς καὶ σεμνότερον καὶ ἁγιώτερον καὶ ἐν μείζονι
μοίρᾳ καὶ παρὰ θεοῖς καὶ παρ᾿ ἀνθρώποις τοῖς νοῦν ἔχουσι.» (Σωκράτης).
«Το Ελληνικόν γένος είναι ανδρείον
και
πνευματικόν. Δι’ αυτό ακριβώς και διαρκώς είναι ελεύθερον
και άριστα πολιτεύεται» (Αριστοτέλης).
Ποιος είναι ο ανδρείος κατά τους Ελληνες;
«Ανδρείος δεν είναι μόνον αυτός που νικά τους
εχθρούς αλλά και εκείνος που δεν κατακυριεύεται από τις ηδονές» (Αριστοτέλης).
«Δεν πρέπει να τιμάμε την ανδρείαν εκείνη που
προέρχεται από απερισκεψία ή μη ευγενή φιλοδοξία (άκαιρον φιλοτιμίαν)»
(Ισοκράτης).
12ο
Οι θεοί ήσαν οι παράκλητοι δια την εκτέλεσιν αγαθών πράξεων
και οδηγοί δια την απόκτηση αρετής.
13ο
Η Ελευθερία εθεωρείτο ταυτόσημος του αγαθού και διεχωρίζετο
από την αναρχία και την ασυδοσία.
«Η γαρ άγαν ελευθερία έοικεν ουκ εις άλλο τι ή
εις άγαν δουλείαν μεταβάλλειν και ιδιώτη και πόλει» (Πλάτων).
«Οι Έλληνες εκαυχώντο δια την «Ελληνικήν
ελευθερίαν», της οποίας η υφή ήτο διττή: Άμυνα κατά των εξωτερικών εχθρών και
ελευθέρα πολιτεία εις την οποίαν βασιλεύει ο νόμος. Τούτο ήτο η ειδοποιός
διαφορά των Ελλήνων από τους βαρβάρους».17
Ωσαύτως δια πρώτην φορά εις την παγκόσμιον
ιστορία, διεκρίθη η ελευθερία εις Εθνικήν και πολιτικήν. «Λέγοντες πολιτικήν
ελευθερίαν εννοούμεν την απόλυτον πειθαρχίαν εις τον Λόγον, ως βασιλεία του
νόμου, και όχι ως τυραννίαν της ασυδοσίας και του εκτραχηλισμού της
ψευδοελευθερίας».18
«Ελευθερία εστίν αγαθή συνείδησις»
(Περίανδρος).
14ο
Υφίστατο κρυστάλλινη διάκρισις μεταξύ δούλων,
μετοίκων και
πολιτών.
Δούλοι:
Η Δουλεία
ήταν θεσμός του αρχαίου Ελληνικού βίου, διεπόμενος από γραπτό ή εθιμικό
δίκαιον. Κατά την ομηρικήν περίοδον, οι δούλοι εκαλούντο δμώες {Δμως-ωός (Ομήρου
Οδ. Α/398)=δούλος, δοριάλωτος, ο συλληφθείς εις τον πόλεμον}.Οι Αθηναίοι τους
προσεφώνουν παίδας. Σύμφωνα με το Ελληνικόν δίκαιον, οι αιχμάλωτοι πολέμου
εθεωρούντο ιδιοκτησία των νικητών.19
Μέτοικοι:
Οι
συγκροτούντες, εις την αρχαία Ελλάδα, ιδίαν πολιτικήν τάξη μεταξύ ξένων και
πολιτών και απολαύοντες περιορισμένων
πολιτικών δικαιωμάτων. Εις τας Αθήνας δεν επετρέπετο να νυμφεύονται Ατθίδες
ή να έχουν έγγειον ιδιοκτησίαν, παρά μόνον κατόπιν προσωπικού νόμου. Υπεχρεούντο να έχουν προστάτην τέλειον
Αθηναίον πολίτην, να καταβάλλουν ειδικόν φόρον, το μετοίκιον, και να
στρατεύονται…».20
Ο θεσμός της διακρίσεως μεταξύ ξένων και
πολιτών υφίστατο παντού. Εις την Ρώμην ο έχων περιορισμένα δικαιώματα έναντι
της πολιτείας και των νόμων Ρωμαίος πολίτης, ελέγετο πελάτης
(Λατινικά cliens). Οι πελάτες ετίθεντο υπό την προστασία των τελείων
Ρωμαίων πολιτών, ιδία των πατρικίων, οι οποίοι ελέγοντο «πάτρωνες».
15o Βασικά προσόντα αρχόντων και αρχομένων
εθεωρούντο η αυτογνωσία, η σύνεσις, η δικαιοσύνη, η ορθογνωσία, η φιλοπονία, η
ευσέβεια, η μόρφωσις, η πειθαρχία και η φιλαλήθεια.
16o Υπήρχε σαφέστατη πολιτική προτίμησις προς την
μοναρχίαν ή την ολιγαρχίαν, τα οποία θεωρούσαν ως συστήματα διοικήσεως, με τα
ολιγώτερα μειονεκτήματα, τηρουμένων των προϋποθέσεων που αναφέρθηκαν.
«Η μοναρχία λοιπόν συνδεδεμένη με
καλούς γραπτούς κανόνες, που τους καλούμε νόμους, είναι το άριστο από όλα τα πολιτεύματα».21
«Η βασιλεία έχει την δεύτερη θέση, μετά από τους θεούς, γιατί το μόνο που δεν έχει είναι η αθανασία, όλα
τα άλλα τα έχει».22
17o Διεκηρύχθη η υπεροχή του Ελληνικού Έθνους
έναντι των άλλων συγχρόνων λαών:
«Πας μη Έλλην βάρβαρος».
«Ευχαριστώ τους θεούς διότι εγεννήθην Έλλην και όχι βάρβαρος....» (Θαλής).
18o Η Ηθική των αρχαίων Ελλήνων ήτο Αριστοκρατική
και όχι δημοκρατική με την σημασία που αποδίδουν οι φαρισαίοι εραστές της
σύγχρονης ψευτο-δημοκρατίας
«Η
Ελληνική σοφία ανεπτύχθη εις ένα πολύ καλλιεργημένον περιβάλλον εις τους
κόλπους ενός κόσμου σοφών, ευδαιμόνων, προνομιούχων καθώς ακριβώς ήσαν οι
ελεύθεροι άνθρωποι των Ελληνικών πολιτειών. Ο όχλος ουδέποτε δύναται να είναι
σοφός διότι καθοδηγείται υπό του συναισθήματος, εάν μη υπό του ενστίκτου. Η
Ηθική των Ελλήνων είναι Αριστοκρατική και ως τοιαύτη κατάλληλος δι’ ολίγους
μόνον ανθρώπους».23
Ύστερα από τα παραπάνω που είναι τόσο πρόδηλα, ιστορικώς
ακλόνητα και πολιτικώς πεντακάθαρα, ποίος υγιής εγκέφαλος τολμά να εμφυτεύση, μονοπωλιακώς,
την δημοκρατικήν συνείδηση εις το αυτόφωτον – αδογμάτιστον – θεόδμητον - πολύτροπον
και έξοχον Ελληνικόν πνεύμα;
«Πάντως
γεγονός αναμφισβήτητον είναι ότι όταν οι αρχαίοι Έλληνες έκτιζον τον Παρθενώνα
και με την εκπληκτικήν ανάτασιν του πνεύματός των, συνελάμβανον και καθώριζον
τα μεγαλύτερα δια τον άνθρωπον προβλήματα των αιώνων, διαγράφοντες δια του
αφθάστου και πολυπλεύρου έργου των, τους ευρείς ορίζοντας «της επιστήμης και
της υποθέσεως», ενώ συγχρόνως επεδίωκον να διαμορφώσουν εις ένα σύνολον
αρμονικόν το χάος των συναισθημάτων, των αντιλήψεων, των αναγκών και των
αξιώσεων των ανθρώπων, όλοι οι άλλοι
λαοί, μηδέ και των σημερινών πολιτισμένων εξαιρούμενων, ή έζων εις τρώγλας και
επί των δένδρων ως πίθηκοι και ήσαν πράγματι βάρβαροι, ή δεν εγνώριζον ακόμη να
σκεφθούν και να συμπεριφερθούν ως άνθρωποι».24
Συνεχίζεται
1 Δημάρατος προς Ξέρξη,
Ηρόδοτος, Ζ, 102.
2 Γ.
Κουρμούλης (1907-1977), καθηγητής γλωσσολογίας στο Πανεπ. Αθηνών.
3 Περί
της Ελληνικής φιλοσοφίας ως προπαιδείας εις τον Χριστιανισμόν, Αγ.Νεκτάριος.
4 Πλουτάρχου, Συμπ. Επτά Σοφών, 152α, εκδ. Ελλην. Βιβλ.
Ακαδημ. Αθηνών, 1936.
5 ένθ. ανωτ. 154α.
6 Ιωάν. Στοβ. Ανθολ. Τόμ. Β΄
βιβλ. 46-47.
7 Διόδ. Σικελιώτης, Β΄, σ.82, εκδ. Δινδορφίου.
8 Πλουτάρχου-Βίος Σόλωνος, 3. έκδ. Π. Λορεντζάτου
1932.
9 Στοβ.
Ανθολ. τόμ. Γ', 43/89, Th. Gaisford.
10 Υποθήκαι εις εαυτόν,
Th. Bergk, εκδ. Λειψίας, 1883.
11 Ισοκράτης,
Αρεοπαγιτικός,355, 20.
12 Θουκυδίδης,
Επιτάφιος Περικλέους, Β, 37, 1.
13 Δημάρατος
προς Ξέρξη, Ηρόδοτος, Ζ/104.
14 Αρχύτας, Περί νόμου και δικαιοσύνης, Στοβαίος,43/133.
15 Ισοκράτης,
Περί ειρήνης,41,185b.
16 Ευριπίδης, Ερεχθεύς,
Στοβαίος,41/4 και Δημόκριτος, Απ.254.
17 Εισαγωγή εις την πολιτικήν
ιστορίαν του Ελληνικού Έθνους, Ευάγγ. Φωτιάδης, σ. 37, 1962.
18 όπως ανωτ. σ.42.
19 Ξενοφ. Κύρου παιδεία, 7/5 και
73.
20 Μεγάλη Αμερικανική Εγκ. τόμος
16ος, σ. 208-209.
21 Πλάτωνος, Πολιτικός, 392e.
22 Αρχέλαος, Στοβαίος, ΜΖ, 5.
23 Questions
de morale et d’ education,1895, Από την μελέτη του
γάλλου φιλοσόφου και ιστορικού της φιλοσοφίας, Emile Boutroux.
24 Νεώτ. Εγκυκλ. ΗΛΙΟΣ, τ. ΕΛΛΑΣ,
Εισαγωγή, σ. 43.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου