Η ΑΓΑΠΟΛΟΓΙΑ-ΑΠΑΤΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ ΚΑΙ Η ΑΛΗΘΙΝΗ/ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ  ΑΓΑΠΗ

«Ἀγάπη πού δέν ἔχει στοιχεῖα σωτηρίας

εἶναι πλάνη τοῦ διαβόλου»

Γέρων Ἐφραίμ ἐν Ἀριζόνᾳ

ΜΕΡΟΣ 14ο

Ι.  ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΙΡΕΤΙΚΟΥΣ (Συνέχεια 13ου μέρους)1

3. Η αληθής αγάπη της Ορθόδοξης Εκκλησίας και η ψευδής αγάπη («αγαπισμός» ή αγαπολογία) της Νέας Εποχής.2

α. Η κατά Χριστόν αγάπη και η κοσμική αγάπη.

Η χριστιανική αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον, ως σταδιακή μετοχή στην άκτιστη θεϊκή ενέργεια της αγάπης, δεν ενεργείται κατά τον τρόπο που ενεργείται η αγάπη μεταξύ των ανθρώπων του κόσμου τούτου, όπως άλλωστε και  η ειρήνη του Χριστού δεν είναι καθώς η ειρήνη του κόσμου αυτού:

«Ειρήνην αφίημι υμίν, ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν· ου καθώς ο κόσμος δίδωσιν, εγώ δίδωμι υμίν». (ΙΩΑΝΝ:14, 27).

Όπως η ειρήνη του Χριστού δεν είναι η εγκόσμια ειρήνη, έτσι και η αγάπη Του, όπως την περιγράφει ο Απόστολος Παύλος, είναι διαφορετική της διανθρώπινης, διότι αυτή έχει χαρίσματα υπερφυή, δεν διακόπτεται ποτέ και από τίποτε και δεν ζητεί το συμφέρον της, ούτε επηρεάζεται από τα ανθρώπινα πράγματα: «η αγάπη [...] ου ζητεί τα εαυτής [...] πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει. Η αγάπη ουδέποτε εκπίπτει». (Α΄ ΚΟΡ:13/ 5.7.8).

Περαιτέρω, ο αποστολικός λόγος μας τονίζει ότι η αγάπη των πιστών πρέπει να είναι άνευ υποκρίσεως, δηλαδή αληθής· «η αγάπη ανυπόκριτος· αποστυγούντες το πονηρόν, κολλώμενοι τω αγαθώ». (ΡΩΜ:12/9).

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, γράφει χαρακτηριστικώς :

«Αυτό είναι το κεφαλαιωδέστερο του τρόπου ζωής μας, αυτό είναι το γνώρισμα, το να μη προσέχουμε μόνο στα δικά μας, αλλά και τα μέλη μας τα διεστραμμένα να τα διορθώνουμε και να τα καταρτίζουμε· αυτό είναι μέγιστο δείγμα της πίστεως· «Εν τούτω γνώσονται πάντες, λέγει, ότι μαθηταί μου εστέ, εάν αγαπάτε αλλήλους».

Αλλά την γνήσια αγάπη δεν την δείχνει το κοινό γεύμα, ούτε η απλή προσφώνηση, ούτε η κολακεία στα λόγια, αλλά το να διορθώσει κανείς και να βάλει στόχο το συμφέρον τού πλησίον, το να σηκώσει αυτόν που έπεσε, να δώσει χέρι σε αυτόν που είναι πεσμένος και έχει αμελήσει την σωτηρία του και το να επιδιώκει πριν από τα δικά του αγαθά το καλό του πλησίον. Αυτό είναι της γνήσιας αγάπης».3

β. Η ψευδής αγάπη των αντιχριστιανών και αθέων της Νέας Εποχής (Ο δογματικός Πλουραλισμός).

Σε αντίθεση προς την αληθή αγάπη, έχουμε και την «εσχηματισμένη», την φαινομενική και ψευδή αγάπη, τον «αγαπισμό», ο οποίος προωθείται από τις δυνάμεις του σκότους ως ακατάσχετη αγαπολογία, και έχει μόνο την εξωτερική εμφάνιση της αγάπης, αλλά οδηγεί στην πνευματική και αιώνια καταστροφή.

Ο αγαπισμός αυτός, προωθώντας την επιφανειακή επί γης ειρήνη, επιβάλλει την βία, αναρχία και καταστροφή παντού, πολεμώντας την αλήθεια, με την πρόφαση ότι δήθεν «ο αγώνας υπέρ μιας απολύτου αληθείας, βλάπτει την αγάπη και την ειρήνη».

Ερμηνεύοντας την χρήση του αγαπισμού ως «ανεκτικότητος» ("tolerance") από τις δυνάμεις του επικινδύνου παγκοσμίου ρεύματος της Νέας Εποχής ("New Age"), ο οσιολoγιώτατος Μοναχός π. Αρσένιος Βλιαγκόφτης, ειδήμων σε θέματα αιρέσεων και παραθρησκείας, συνεργάτης του μακαριστού π. Αντωνίου Αλεβιζόπουλου, παρατηρεί:

«Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στον Θεό. Πίστευε ό,τι θέλεις, μόνο μην είσαι μονόδρομος". Αυτή είναι μία διαφορετική διατύπωση του προαναφερθέντος Θεοσοφικού-νεοεποχίτικου δόγματος. Αυτός είναι ο λεγόμενος δογματικός πλουραλισμός. Υπογραμμίζουμε την πρώτη λέξη· την λέξη δογματικός. Αυτό σημαίνει ότι σημαντικό δεν είναι ο πλουραλισμός, δηλαδή η συνύπαρξη διαφορετικών δογμάτων και πίστεων, όσο το ότι ο πλουραλισμός ανάγεται σε δόγμα. Όποιος αμφισβητήσει αυτό το δόγμα χαρακτηρίζεται φανατικός και εξοβελίζεται!».4

«Ο δογματικός πλουραλισμός συνδέεται άμεσα με την βασική θεωρία της Νέας Εποχής, η οποία έντονα προπαγανδίζεται, ότι δεν υπάρχουν όρια (βλέπε και στην διαφήμιση, το βασικό μήνυμα no limits· δεν υπάρχουν όρια, δεν υπάρχουν σύνορα). Έτσι το καλό και το κακό για τους κήρυκες της Νέας Εποχής, είναι απλώς δύο όψεις του ιδίου νομίσματος. Πρόκειται για την θεωρία του γίν και γιάνγκ στις ανατολικές θρησκείες. Ο δογματικός πλουραλισμός συνδέεται επίσης με μία άλλη θεμελιώδη παραδοχή πολλών ομάδων της Νέας Εποχής, που είναι ο υποκειμενισμός. «Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε». Η ανωτέρω ρήση επεκτεινομένη μας οδηγεί στο βασικό δόγμα του νεοσατανισμού «Κάνε ό,τι θέλεις· αυτός είναι όλος ο νόμος».5

«Η αναγνώριση και των άλλων θρησκειών ως οδών σωτηρίας, έχει ως αποτέλεσμα την ουσιαστική κατάργηση του κηρύγματος της μετανοίας, εφ' όσον συνυπάρχουν αρμονικά αλήθεια και πλάνη. Αυτό έχει με την σειρά του, ως αποτέλεσμα, την ουσιαστική κατάργηση της ιεραποστολής, εφ' όσον πλέον αντί κηρύγματος τίθεται προ ημών η "μεγάλη ιδέα" της κοινής μαρτυρίας των θρησκειών, με σκοπό, όπως λένε, την "υπηρεσία στον άνθρωπο"».6  
         4. Η Αλήθεια και η Χριστιανική Αγάπη.

Η τεχνητή, ψευδής αντιπαράθεση αληθείας και αγάπης, που εντέχνως εισήχθη από την «Νέα Εποχή του Υδροχόου» ("New Aquarian Age") στην ανθρώπινη διανόηση, με την προβολή του δογματικού πλουραλισμού ως απαραίτητης προϋποθέσεως για την εξάλειψη των αντιθέσεων μεταξύ των ανθρώπων, μάχεται την εκκλησιαστική, χριστιανική/Ορθόδοξη διδασκαλία, την αποκεκαλυμμένη δηλαδή από τον Θεόν αλήθεια περί Θεού, ανθρώπου και κόσμου.

α. Σκοπός της αληθείας, η σωτηρία του πλησίον.

Σύμφωνα με τους αψευδείς λόγους του Κυρίου, η αλήθεια δεν είναι ένα σύστημα αφηρημένων θεωρητικών θεολογικών αληθειών, αλλά το ίδιο το Πρόσωπον του Κυρίου Ιησού Χριστού, ο Οποίος είπε: «Εγώ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή» ( ΙΩΑΝ: 14/ 6 )  και ο Οποίος ως Θεός είναι και η ένσαρκος Αγάπη, διότι «ο Θεός αγάπη εστίν» (Α΄ ΙΩΑΝ:4/16 ).

Η εμμονή στην αλήθεια επαινείται από τον Χριστό: «Μη φοβού, αλλά λάλει και μη σιωπήσης διότι εγώ ειμί μετά σου, και ουδείς επιθήσεταί σοι του κακώσαί σε, διότι λαός εστί μοι πολύς εν τη πόλει ταύτη» (ΠΡΑΞ:18/9.10) και ακόμη, κατά την Παλαιά Διαθήκη: «έως θανάτου αγώνισαι περί της αληθείας και Κύριος ο Θεός πολεμήσει υπέρ σου» (ΣΟΦΙΑ ΣΕΙΡΑΧ: 4/28).

Οι αληθείς δούλοι του Χριστού, λοιπόν, πολλές  φορές λυπούν προσκαίρως αδελφούς, αιρετικούς και αλλοδόξους, αγωνιζόμενοι δια την αποκάλυψη-επικράτηση της Αληθείας, προκειμένου να τους συνεφέρουν και σώσουν αιωνίως· «Νυν χαίρω, ουχ ότι ελυπήθητε, αλλ' ελυπήθητε εις μετάνοιαν· ελυπήθητε γαρ κατά Θεόν, ίνα εν μηδενί ζημιωθήτε εξ ημών» (Β΄ ΚΟΡ:7/9).

Ο ίδιος ο Χριστός μας καθιστά γνωστόν, ότι όσους αγαπά, τους ελέγχει και τους διαπαιδαγωγεί με σκοπό την απόκτηση ζήλου και μετανοίας· «Εγώ όσους εάν φιλώ, ελέγχω και παιδεύω· ζήλευε ουν και μετανόησον». (ΑΠΟΚ:3/19)

Όπως έχουμε προαναφέρει, η παραμικρή αλλοίωση της Πίστεως (η αίρεση) βλάπτει την σωτηρία του ανθρώπου. Για τον λόγον αυτόν, ο Απόστολος Παύλος παραγγέλλει να αποκόπτεται από την Εκκλησία όποιος αλλοιώνει το εξ αρχής αποστολικό κήρυγμα, δηλαδή την αλήθεια («μεταστρέψαι το ευαγγέλιον του Χριστού») ακόμη και αν ήταν - καθ' υπόθεσιν - Άγγελος· «Αλλά και εάν ημείς ή άγγελος εξ ουρανού ευαγγελίζηται υμίν παρ' ό ευηγγγελισάμεθα υμίν, ανάθεμα έστω». (ΓΑΛ:1/8).

β. Η αλήθεια ως κοινή Πίστη είναι συνδετικός παράγων των πιστών.

Σε πολλά σημεία της Καινής Διαθήκης, προβάλλεται από το Άγιον Πνεύμα, η παράλληλη πορεία αληθείας και αγάπης, διότι τελικώς η αλήθεια είναι η πορεία προς τον Θεόν, δια της αμωμήτου/αλαθήτου Ορθοδόξου Εκκλησίας, η οποία είναι «στύλος και εδραίωμα της Αληθείας» (Α΄ΤΙΜΟΘ: 3/15).

«Ο Χριστός», λέγει ο Απόστολος Παύλος, «είναι κεφαλή της Εκκλησίας και αυτός είναι σωτήρ του σώματος… Ηγάπησε την Εκκλησίαν και παρέδωκε τον εαυτόν Του δι’ αυτήν, δια να την αγιάση, αφού την καθαρίση με το λουτρόν του ύδατος, δια του λόγου, δια να την παρουσίαση εις τον εαυτόν Του ένδοξον την Εκκλησίαν, χωρίς να έχη κηλίδα ή ρυτίδα ή τίποτε άλλο από τα τοιαύτα, αλλά να είναι άγια και άμωμος» (ΕΦΕΣ:5/23-27).

«Αυτός υπάρχει πριν από όλα και όλα δι’ αυτού συγκρατούνται εις την ύπαρξιν. Και αυτός εστίν η κεφαλή του σώματος, της Εκκλησίας. Είναι η αρχή, ο πρωτότοκος εκ των νεκρών, δια να γίνη αυτός ο πρώτος εις όλα, διότι εις αυτόν ευηρεστήθη να κατοικήση όλον το πλήρωμα (του Θεού), και δι’ αυτού να συμφιλιώση μετά του εαυτού του τα πάντα, τόσον τα επίγεια, όσον και τα επουράνια, αφού έφερε την ειρήνην με το αίμα του σταυρού Του» (ΚΟΛΑΣΣ:1/17-20).

Η Εκκλησία, λοιπόν, είναι το θεανθρώπινον Σώμα του Κυρίου και ο ίδιος ο Χριστός είναι η Κεφαλή και επειδή:

-  Το Σώμα Χριστού- δεν μερίζεται  (Α΄ ΚΟΡ:1/13)  αλλά χαρακτηρίζεται από μία Πίστη και ένα Βάπτισμα: « [...] τηρείν την ενότητα του Πνεύματος εν τω συνδέσμω της ειρήνης. Εν σώμα και εν Πνεύμα [...] εις Κύριος, μία Πίστις, εν Βάπτισμα» (ΕΦΕΣ: 4/3-5) · το Σώμα του Χριστού συνάπτει «εις εν» τους πιστούς.

-Η αλήθεια ταυτίζεται με τον Χριστό, ο τρόπος οικειώσεώς μας με Αυτόν, εντός του Σώματός Του, της Εκκλησίας, προϋποθέτει ότι ο καταρτισμός μας γίνεται, όπως ελέχθη ανωτέρω, «εν τω αυτώ νοΐ και τη αυτή γνώμη», δηλαδή είναι απαραίτητη η εν Χριστώ οικοδόμηση της ενότητός μας με τους συνανθρώπους μας, εν τω «νω του Χριστού» δια του Αγίου Πνεύματος,

Άρα, είναι απαραίτητη, ως συνεκτικός δεσμός, η από κοινού διατήρηση και βίωση της Αληθούς Πίστεως (Αληθείας και Πίστεως) στον Ιησού Χριστό.

γ. Η αγάπη και η αλήθεια είναι παράλληλα χαρίσματα.

Κατά ταύτα, ο Απόστολος Παύλος παραγγέλλει στους πιστούς να αυξάνουν πνευματικώς εν Χριστώ «αληθεύοντες εν αγάπη»7, ενώ ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, ο κήρυξ της αγάπης, χαίρει πρωτίστως, «έχει μειζονα χαράν», διότι οι Πιστοί «περιπατούν εν αληθεία» (Β΄ ΙΩΑΝ:4 και Γ΄ ΙΩΑΝ:4), χάρις στην οποία αλήθεια και ο ίδιος ο Θεολόγος και «πάντες οι εγνωκότες την αλήθειαν» αγαπούν τους αδελφούς «εν αληθεία» (Β΄ ΙΩΑΝ: 1.20)· καλεί επίσης τους Χριστιανούς να είναι «εν αληθεία και αγάπη» (Β΄ ΙΩΑΝ: 3) και να αγαπούν «εν έργω και αληθεία» (Α΄ ΙΩΑΝΝ: 3/18).

Χωρίς την αλήθεια, ο άνθρωπος δεν πιστεύει ορθώς στον Θεό και δεν ζη ορθώς, διότι δεν γνωρίζει τον τρόπο της σωτηρίας· «Πώς ουν επικαλέσονται εις ον ουκ επίστευσαν; πώς δε πιστεύσουσιν ου ουκ ήκουσαν; πως δε ακούσουσι χωρίς κηρύσσοντος;» (ΡΩΜ:10/14).

Δια τούτο, οι άγιοι Απόστολοι προειδοποιούν ότι η τήρηση και των ελαχίστων εντολών είναι απαραίτητη· «Όστις γαρ όλον τον νόμον τηρήση πταίση δε εν ενί, γέγονε πάντων ένοχος» (ΙΑΚ:2/10), ο δε Κριτής θα  τιμωρήσει όσους διαστρεβλώνουν τον λόγο Του και θα τους αποστερήσει από το Ξύλον της Ζωής (ΑΠΟΚ: 22, 18.19). (ΑΠΟΚ: 22, 18.19).

Συμπερασματικώς, δεν υπάρχει αληθινή Αγάπη, χωρίς την μοναδικήν Αλήθειαν που είναι ο Ιησούς Χριστός. Δεν υπάρχει αληθινός Χριστός, εκτός της Μοναδικής Εκκλησίας Του, της Ορθοδοξίας, της οποίας είναι κεφαλή και ακρογωνιαίος λίθος!!!

5. Η παρεμπόδιση της αιρετικής δραστηριότητος είναι έργο αγάπης, κατά τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή

Με βάση τα όσα έχουμε παρουσιάσει μέχρι τώρα περί αγάπης, η παρεμπόδιση ή ενεργός αντιμετώπιση των αιρετικών δραστηριοτήτων εντός ή εκτός των κόλπων της Ορθόδοξης εκκλησίας, από την Πολιτείαν, την Ορθόδοξη εκκλησίαν ή τους μαχομένους ζηλωτές εν επιγνώσει της Ορθοδόξου Πίστεως,  συμβαδίζει με το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης και της δημιουργίας πνεύματος ειρήνης-αδελφότητος μεταξύ των λαών;

Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής (580-662 μ.Χ.), σε κείμενό του αναφέρεται στην δέουσα εκ της Πολιτείας αντιμετώπιση της προσηλυτιστικής δραστηριότητος των αιρετικών Σεβηριανών (δηλ. μετριοπαθών μονοφυσιτών). Σε αυτό επισημαίνει ακριβώς ποια είναι τα αισθήματα αγάπης που πρέπει να διακατέχουν τους πιστούς έναντι των αιρετικών, αλλά και ποια είναι η σημασία της ιδιαίτερης προσοχής και των περιορισμών που επιβάλλονται από την Εκκλησία στην επικοινωνία των πιστών με τους αιρετικούς και την έναντι των αιρετικών φιλανθρωπία.

Μόνος γνώμων είναι εκ μέρους αφ' ενός των ίδιων των πιστών, και κυρίως των πιο απλοϊκών, αφ' ετέρου δε και των αιρετικών η συνειδητοποίηση της χαώδους και καταστροφικής αλλοτριώσεως των αιρετικών κοινοτήτων, από την αλήθεια της Ορθοδόξου Εκκλησίας, από τον Ίδιον τον Χριστό:

«Δεν πρέπει λοιπόν με κανένα τρόπο να βοηθούμε τους αιρετικούς  ως αιρετικούς, ακόμη κι αν είχε επιτραπή σε όλους να κάνουν αφόβως τα πάντα· τόσο για τις προαναφερθείσες αιτίες, ώστε να μη προσκρούσουμε στον Θεό, δίχως να το συνειδητοποιήσουμε· και επειδή δεν είναι καλό να τους δίνουμε την ελευθερία να περιφέρονται πανηγυρικά με το ψεύδος τους και να ξεσηκώνονται εναντίον της ευσεβείας· ώστε να μη μπορέσουν να σαλεύσουν από την ασφαλή βάση της Πίστεως κάποιους από τους αφελεστέρους με το δάγκωμα της απάτης, ωσάν τα φίδια, εμφανιζόμενοι μέσα από εμάς· και  ευρεθούμε και εμείς, όπως δεν θέλουμε, να συμμετέχουμε στην τιμωρία που κρέμεται πάνω τους για αυτό.[.....]

Αυτά δεν τα γράφω, θέλοντας να θλίβονται οι αιρετικοί, ούτε χαίροντας για την κάκωσή τους - μη γένοιτο - αλλά περισσότερο χαίροντας και συναγαλλόμενος με την επιστροφή τους. Διότι τι είναι πιο τερπνό στους πιστούς, από το να βλέπουν τα τέκνα του Θεού τα διασκορπισμένα, να συνάγονται «εις εν»; Ούτε πάλιν παραινώντας να προτιμάτε τη σκληρότητα από την φιλανθρωπία - να μη τρελαθώ τόσο! - αλλά παρακαλώντας με προσοχή και δοκιμασία να κάνετε και να ενεργείτε τα καλά σε όλους τους ανθρώπους και να γίνεσθε «τα πάντα τοις πάσι», κατά τον τρόπο που καθένας έχει την ανάγκη σας.

Όμως θέλω και εύχομαι να είστε παντελώς σκληροί και αμείλικτοι ως προς το να βοηθήσετε τους αιρετικούς, με αποτέλεσμα την υποστήριξη της φρενοβλαβούς δοξασίας τους. Διότι εγώ βεβαίως ορίζω ως μισανθρωπία και χωρισμό από την θεία αγάπη το να δοκιμάζετε να δώσετε ισχύ στην πλάνη, προς περισσότερη φθορά εκείνων που έχουν καταληφθή από αυτήν».8

Σε άλλο κείμενό του, ο Άγιος Μάξιμος επισημαίνει ότι βάση της αγάπης είναι η Πίστη:

«Διότι η Πίστη είναι βάση όσων ακολουθούν μετά από αυτήν, εννοώ της ελπίδος και της αγάπης, διότι στηρίζει με βεβαιότητα την αλήθεια».9

Είναι καταφανές, ότι η μείωση ή αλλοίωση της δογματικής αληθείας της Ορθοδόξου Πίστεως (εξ αιτίας αγιογραφικών αυθαιρεσιών ή ασυγχώρητων παραλείψεων από αρμοδίους πολιτάρχες, ιεράρχες και πιστούς), χάριν μιας επιφανειακής ειρήνης, είναι κατά τους Αγίους Πατέρες μισανθρωπία, εφ' όσον βοηθεί την μακράν της αληθείας απώλεια του (αιρετικού ή αλλοδόξου) πλησίον.

          

Συνεχίζεται

---

1 Περί αγάπης και αληθείας προς τους αιρετικούς, www.impantokratoros. gr/565B5158.el.aspx--https://egolpio.wordpress.com/.../περι-αγαπησ-και-αληθειασ-προσ-τουσ-...18 Φεβ 2016

-ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΙΡΕΤΙΚΟΥΣ, www.impantokratoros.gr/ 565B5158.el.aspx--ΟΟΔΕ,7 Απρ. 2008.

-Προέλευση: http://www. oodegr. com/oode/oikoymen/ nektar1. htm.

Ἀνθολόγηση κειμένων: Θωμᾶς Δρίτσας.

2 www.impantokratoros.gr

3 Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Γένεσιν Λόγος 9, 2 PG 54, 623.

4 Μοναχού Αρσενίου Βλιαγκόφτη, Οικουμενισμός, Νεοειδωλολατρία και Νέα Εποχή, εκδ. Παρακαταθήκη, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 12ε.

5 Αυτόθι, σελ. 13, όπου και η υποσημείωση [ν.4] του συγγραφέως περί του δόγματος αυτού του νεοσατανισμού: «Τον διετύπωσε ο Aleister Crowley, ο οποίος ονόμαζε τον εαυτό του The great beast (το μέγα θηρίον). Την εποχή αυτή βιβλίο που τον προβάλλει και τον ωραιοποιεί κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Αρχέτυπο» του περιοδικού Άβατον».

6 Αυτόθι, σελ. 32. Σχετικώς με την Νέα Εποχή του  Αντιχρίστου («Υδροχόου») βλέπε όλο το βιβλίο, αλλά ιδίως τα σχετικά κεφάλαια στο Μοναχού Αρσενίου Βλιαγκόφτη, Σύγχρονες αιρέσεις. Μια πραγματική απειλή, εκδ. Παρακαταθήκη, 20072, σελ. 73-95, 254-263. Επίσης, του μακαριστού Αντωνίου Γ. Αλεβιζόπουλου, Αποκρυφισμός, Γκουρουϊσμός, «Νέα Εποχή», εκδ. Ι.Μ. Νικοπόλεως. Πρέβεζα 1990, σελ. 7-12.

7 «..αληθεύοντες δε εν αγάπη αυξήσωμεν εις αυτόν τα πάντα, ος εστίν η κεφαλή, ο Χριστός…» (ΕΦΕΣ:4/15)

8 Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού , Επιστολή  (ΙΒ΄) Προς Ιωάννην κουβικουλάριον, Περί των ορθών της Εκκλησίας του Θεού δογμάτων και κατά Σευήρου του αιρετικού, PG 91, 464 - 465· «Ου δεί ουν αιρετικοίς καθ οίόν δήποτε τρόπον, ως αιρετικοίς, βοηθείν, ει και πάσι πάντα μετελθείν αδεώς επετέτραπτο· δια τε τας ειρημένας αιτίας, ίνα μη τω Θεώ προσκρούοντες λάθωμεν· και μη καλόν είναι διδόναι αυτοίς άδειαν εμπομπεύειν τω οικείω ψεύδει, και ανασείεσθαι κατά της ευσεβείας· ίνα μη δι ημών εμφανισθέντες, όφεως δίκην, των αφελεστέρων τινάς απάτης δήγματι δυνηθώσι της κατά την πίστιν ασφαλούς βάσεως κατασείσαι· και ευρεθώμεν και ημείς, ως ου θέλομεν, της υπέρ τούτου επηρτημένης αυτοίς συμμετέχοντες δίκης. [...]».

9 Του Αυτού, κεφάλαια διάφορα θεολογικά τε και οικονομικά 26, PG 90, 1189Α· «Η γαρ πίστις βάσις εστί των μετ' αυτήν, ελπίδος λέγω και αγάπης, βεβαίως το αληθές υφεστώσα».