ΤΟ ΕΘΝΙΚΟΝ ΕΓΚΛΗΜΑ
ΤΗΣ 15ης ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1922
ΜΕΡΟΣ 15o
ΜΕΡΟΣ 15o
9. Νικόλαος Πλαστήρας
α. Γεννήθηκε στο Μορφοβούνι
Καρδίτσας το 1883. Κατετάγη στον στρατό το 1903 και υπηρέτησε στο 5ο
Σ.Π. (Τρίκαλα) όπου προήχθη σε υπαξιωματικό (Επιλοχία).
Το 1908 δίνει εξετάσεις στην σχολή
υπαξιωματικών της Κερκύρας αλλά αποτυγχάνει! Ο αποτυχών στην σχολή
υπαξιωματικών… συμμετείχε ενεργώς στον «Σύνδεσμο των Υπαξιωματικών» (;) και
στον «Στρατιωτικό Σύνδεσμο» (!!!) που προκάλεσε το κίνημα στο Γουδί το 1909.
Το
1910 εισήχθη, χωρίς εξετάσεις στην σχολή υπαξιωματικών της Κερκύρας
λόγω…δημοκρατικής διαγωγής που επέδειξε κατά το κίνημα στο Γουδί. Το1912
απεφοίτησε με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού!!!
Προήχθη το
1913 σε υπολοχαγό, το 1915 σε λοχαγό Β΄, το 1916 σε λοχαγό Α΄ και σε
συνταγματάρχη το 1919!!! Κατά τον Α΄
Παγκόσμιο Πόλεμο πήρε μέρος στο βενιζελικό κίνημα της λεγομένης «Εθνικής
Άμυνας».
Υπηρέτησε
στο 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων συμμετείχε στην εκστρατεία στην Ουκρανία, και από
εκεί μέσω Ρουμανίας μεταφέρθηκε στην Σμύρνη.
Toν Μάρτιον του 1952 υπέστη
εγκεφαλική συμφόρηση, κατόπιν νέον καρδιακό έμφραγμα και απέθανε.
β. Πολεμική Δράση κατά τις επιχειρήσεις της Μ. Ασίας1
- Διαρκούντων των επιχειρήσεων των
ελληνικών στρατευμάτων στην Μ. Ασία, ευθύς ως ανεφέρθη στην 4ην
Μεραρχίαν η κατάληψη υπό του εχθρού των προκεχωρημένων χαρακωμάτων του «Μαύρου
βράχου», ο διοικητής αυτής υποστράτηγος Δημήτριος Δημαράς δια της υπ’ αριθ. Ε.Π. 5311/1291/3-13ης Αυγούστου 1922 διαταγής του,
διέταξε τον συνταγματάρχην Νικόλαον Πλαστήρα, «ίνα δια του συντάγματός του και απασών των δυτικώς του «Μαύρου βράχου»
δυνάμεων αίτινες υπήχθησαν υπό τας διαταγάς του, ενεργήση δραστηρίως προς
ανακατάληψιν των απωλεσθεισών θέσεων».
Ο «θρυλικός» όμως Πλαστήρας,
αναλαβών την διοίκησιν του υποτομέως «Καλετζίκ» προτίμησε να αφήσει θεώμενος
μακρόθεν την απεγνωσμένην πάλην των μαχητών της 4ης Μεραρχίας, ως ο
Νέρων την καταστροφήν της Ρώμης, παρά να σπεύσει, όπως είχε διαταχθεί, ίνα
ανακουφίσει τους ήρωας εκείνους και ενεργήσει πλευρικήν επίθεσιν κατά των
εχθρικών δυνάμεων προς ανακατάληψη των υπό του εχθρού καταληφθεισών οχυρών
θέσεων, οπότε και η τακτική κατάσταση θα ήλλαζε ασφαλώς. Υπό διαφόρους ανοήτους προφάσεις απέφυγε να εκτελέσει την διαταγήν της
4ης μεραρχίας, η οποία είχε ως εξής:
-Κατά την διάρκεια της νύκτας και ενώ στους
τομείς των τριών άλλων μεραρχιών η
πολεμική κατάσταση δεν παρουσίασε αλλαγές άξιες λόγου, στον τομέα της 4ης
μεραρχίας η κατάσταση επιδεινώθηκε ακόμα περισσότερο, λόγω ανυπακοής του
συνταγματάρχου Πλαστήρα όπως ενεργήσει
την διαταχθείσαν αντεπίθεση στα δεξιά για ανακατάληψη των απολεσθεισών
θέσεων επί του Μαύρου βράχου.
Ο εχθρός κατόπιν αυτού
επωφελήθηκε και επεξέτεινε την επίθεσή του και στο κέντρο της 4ης Μεραρχίας και
κατέλαβε με έφοδο τα σημεία στηρίγματος «Μπουγιούκ Καλετζίκ» και «Πριονοειδή
Βράχο». Μέχρι της 10.30 νυκτερινής ώρας ο συνταγματάρχης
Πλαστήρας δεν ενήργησε προς ανακατάληψη των απωλεσθεισών θέσεων του Μαύρου
Βράχου.
-Η 4η Μεραρχία δεν
έκρινε δικαιολογημένη την βραδύτητα της ανακαταλήψεως των απολεσθεισών θέσεων
εκ μέρους του Συνταγματάρχη Πλαστήρα, γι’ αυτό την 10.35΄ νυκτερινή ώρα τον
ενισχύει με ένα ακόμη Τάγμα, του τονίζει «την υψίστην σημασίαν» που αποδίδει
επί της ανακαταλήψεως του σημείου στηρίγματος Μπέλμπα και των λοιπών απολεσθεισών
θέσεων και τον εξουσιοδοτεί «…δια την ανάκτησιν αυτού ενεργήσει κατά την κρίσιν
του».
Η
διαταγή αυτή της Μεραρχίας που παρελήφθη από τον Πλαστήρα γύρω στα μεσάνυκτα
της 13ης Αυγούστου έχει ως εξής:
-Ο Νικόλαος Πλαστήρας όμως,
αντί να σπεύσει από το Έρικμαν, όπου ήταν η θέση του εφεδρικού τάγματός του και
να εκτελέσει τις διαταγές της Μεραρχίας, συντονίζοντας τις επιθετικές ενέργειες
όλων των υπ’ αυτού διατεθέντων τμημάτων, όπως
ενήργησε ο συνταγματάρχης Νικολαρέας με τον Ταγματάρχη Δρέλλια, οι οποίοι
ευρίσκοντο επί της πρώτης γραμμής του πυρός, ριψοκινδυνεύοντας και εμψυχώνοντας
τους άνδρες τους, παρέμεινε στο Έρικμαν και από
τηλεφώνου εξέδιδε διαταγές προς τα τμήματά του, τα οποία χωρίς αυτόν, εδέχοντο
την μία επίθεση μετά την άλλη των εχθρικών κρούσεων, συνεπεία των οποίων
αναγκάσθηκαν να υποχωρήσουν σε μεγάλο βάθος που δημιούργησε μεγάλο κενό μεταξύ
της 1ης και 4ης Μεραρχίας.
-Ο Πλαστήρας μετά την
εγκατάλειψη του υποτομέα «Καλετζίκ» έλαβε κατεύθυνση προς το Μπάλ Μαχμούτ αφού αποχωρίσθηκε τελείως από την 4η
Μεραρχία στην οποία υπαγόταν, χωρίς
καν να ειδοποιήσει, όπως ώφειλε, το επί του «Καμελάρ» παρατεγμένο πυροβολικό,
ούτε και ένα από τους λόχους του που ευρίσκετο μέσα στην χαράδρα Ν.Δ του χωριού
Έρικμαν αναμένοντας εντολή εξορμήσεως
για αντεπίθεση. Ο ατυχής εκείνος λόχος
εγκαταλείφθηκε από τον Πλαστήρα στην τύχη του, εδέχθη μετά από λίγο θανατηφόρα
πυρά από όλες τις κατευθύνσεις!
Συνεπεία της άτακτης εκείνης
και επονείδιστης φυγής του Νικολάου Πλαστήρα περιήλθαν στα χέρια του εχθρού
τέσσερα ορειβατικά πυροβόλα και άφθονο πολεμικό υλικό, πολλοί δε άνδρες του
λόχου εφονεύθησαν.
- Η 4η Μεραρχία
αφού υποχώρησε, όπως είδαμε παραπάνω, από τις θέσεις της κατόπιν διαταγής του
Α΄ Σώματος στρατού, αντί να ζητήσει ευθύνες και να συγκροτήσει έκτακτο επί
τόπου στρατοδικείο, να παραπέμψει τον συνταγματάρχη Νικόλαο Πλαστήρα, και να τον καταδικάσει έστω και ερήμην2, δια της υπ’ αριθ. 5473/3-14/8/1922 νέας διαταγής της, διέταξε και πάλι τον
συνταγματάρχη Πλαστήρα να εγκαταστήσει προφυλακές κατά την νύκτα της 14ης
προς 15ην Αυγούστου επί των υψωμάτων «Ινάς-Μπάλ Μαχμούτ» συνδεόμενος
με το 26o
Σύνταγμα πεζικού του αντισυνταγματάρχη Δημητρίου Καλιαγκάκη.
Και η διαταγή αυτή δεν εξετελέσθη από
τον Ν. Πλαστήρα ο οποίος ευρίσκετο ήδη καθ’οδόν με τα νώτα προς τον εχθρόν,
….καλπάζων προς το ασφαλέστερο λιμάνι της Ιωνίας για να διεκπεραιωθεί στην
συνέχεια σε οικείον ελληνικό έδαφος.
Να τι αναφέρει επί λέξει η έκθεση του διοικητού της 4ης
Μεραρχίας υποστρατήγου Δημητρίου Δημαρά στο σημείο εκείνο της προδοσίας του
Νικολάου Πλαστήρα:
«Κρίνω
επάναγκες να αναφέρω ενταύθα, ότι μέχρι σήμερον αγνοώ που ήχθη το απόσπασμα
Νικολάου Πλαστήρα κατά την νύκτα της 14ης-15ης Αυγούστου
μετά την από Καλετζίκ αποχώρησίν του, αφού ούτε παρά του αποσταλέντος επιτελούς μου ανευρέθη εις την
δια της υπ’ αριθ. 5473/3 της 14ης Αυγούστου 1922 διαταγής μου,
ορισθείσαν θέσιν του, ούτε συνεδέθη μετά του 26ου συντάγματος, συμφώνως τη αυτή διαταγή μου.
Ένεκα της μη
παρουσίας του αποσπάσματος Πλαστήρα εις την εν λόγω θέσιν του, παρέμεινεν
ακάλυπτος εν μέρει ή Μεραρχία μου από Νότου. Της περιστάσεως ταύτης επωφεληθείς
ό εχθρός ενήργησε την κατ' αυτής αιφνιδιαστικήν επίθεσιν κατά την πρωΐαν της 15ης Αυγούστου. Η εκ του αιφνιδιασμού
τούτου επελθούσα σύγχυσις της Μεραρχίας ήτο απερίγραπτος. Τμήματα και
Σχηματισμοί, χωρίς να βάλλωνται και άνευ διαταγής τινος, ελάμβανον λοξήν διά
των χαραδρών κατεύθυνσιν προς Βορειοδυσμάς, συγκλίνοντες προς το Ρεσίλ — Τεπέ».
Στο
σύγγραμμα του Αντγου ε.α, Κ. Κανελλοπούλου, με τίτλο «Η Μικρασιατική ήττα»
διαβάζουμε σχετικώς με τις επιχειρήσεις της 14ης Αυγ. 1922 (σ. 637):
β) «14.8.1922 Μάχαι επί του Τομέως της IV Μεραρχίας».
«Από της χαραυγής της 14ης ο εχθρός επανέλαβε μετ'
ασυνήθους σφοδρότητος την επίθεσίν του εφ' ολοκλήρου του Τομέως της IV
Μεραρχίας, ιδία δε επί του Κέντρου Αντιστάσεως Καμεράλ, οι υπερασπισταί του
οποίου, δεινώς πιεζόμενοι εις τον άνισον και άπελπιν αγώνα αυτόν, ήρξαντο από
τής 8ης ώρας καμπτόμενοι.
«Ο Διοικητής του
υποτομέως Καλετζίκ, Συνταγματάρχης Πλαστήρας, καίτοι διαθέτων ακόμη άθικτον εν
Τάγμα του, διστάζει να επιτεθεί,
ίνα συγκράτηση και ανακουφίση τους γενναίους υπερασπιστάς του Καμεράλ, παρά τας
περί τούτου επανειλημμένας διαταγάς του Διοικητού της IV Μεραρχίας,
υποστρατήγου Δημαρά. Την υστάτην στιγμήν (8η ώρα) ήρξατο αναπτύσσων
το III Τάγμα του (Ταγματάρχης Τερτίκας), όπως αντεπιτεθεί. Το Τάγμα τούτο του
5)42 Συν)τος Ευζώνων και ο Λόχος Διοικήσεως αυτού επετέθησαν μεθ' ορμής
αξιοθαύμαστου. Η κατάλληλος όμως στιγμή είχεν ήδη παρέλθει.
Ό εχθρός είχε στερρώς εγκατασταθεί επί των καταληφθεισών υπ’ αυτού θέσεων του
Κέντρου Αντιστάσεως Καμεράλ. Το Τάγμα και ο Λόχος Διοικήσεως του 5)42 Συν)τος
Ευζώνων ευρέθησαν κατά μέτωπον μεν προ υπέρτερων εχθρικών δυνάμεων, εκ δε του
αριστερού πλευρού των εθερίσθησαν υπό του πυρός των εχθρικών Πολυβόλων. …Εις την κόλασιν ταύτην του πυρός το Τάγμα και ο Λόχος Διοικήσεως του 5)42
Συν)τος ετάκησαν κυριολεκτικώς, τα δε διασωθέντα υπολείμματα αυτών άνεστράφησαν
προς τά οπίσω, συμπαρασύροντα εν τη φυγή των και τας λοιπάς Μονάδας. Το Τάγμα απώλεσε 520 άνδρας έπί δυνάμεως 700 και ό Λόχος Διοικήσεως 100
επί δυνάμεως 160….»
Ο Συνταγματάρχης Πλαστήρας, εκκενώσας περί την Ι0ην ώραν
ολόκληρον τον Υποτομέα Καλετζίκ, εγκατεστάθη επί των Δυτικώς του Έρικμαν
υψωμάτων (υψώματα Βελισσαρίου)…»
Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί
ότι ο αιφνιδιασμός εκείνος του εχθρού, συνεπεία της φυγής του συνταγματάρχου Νικολάου Πλαστήρα, έκρινε την τύχην
του νοτίου συγκροτήματος, του οποίου οριστικός τάφος υπήρξε, μετά από δύο
ημέρας, η κοιλάς του «Σάλκιοϊ-Αλή Βεράν», όπου υπό την αδειάλλειπτον εχθρικήν
πίεση αιχμαλωτίσθηκαν από τον εχθρό, οι διοικήσεις των ανωτάτων μονάδων του
νοτίου συγκροτήματος, συμπεριλαμβανομένων των σωματαρχών, Νικολάου Τρικούπη και
Κίμωνος Διγενή.
Συνεχίζεται
1 Νικ.
Αντωνακέας, Η Φαυλοκρατία, σ.235-244.
2 Σύμφωνα με τα άρθρα 195-202 του Νόμου
ΦΚΒ/1860 περί στρατιωτικής ποινικής νομοθεσίας που ίσχυε τότε, έπρεπε να είχε
διαταχθεί η σύλληψη του Νικολάου Πλαστήρα, η
παραπομπή του σε έκτακτο επί τόπου στρατοδικείο και η δια τυφεκισμού
εκτέλεσή του, αφ’ ενός μεν, για την μη εκτέλεση της διαταχθείσης από την
Μεραρχίαν επιθέσεως προς ανακατάληψη των απωλεσθεισών θέσεων στον «Μαύρο βράχο», συνεπεία της οποίας
επήλθε το πρώτο ρήγμα στις ελληνικές γραμμές, αφ’ ετέρου δε, για την
εγκατάλειψη από αυτόν του υποτομέως «Καλετζίκ» χωρίς διαταγή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου