ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΖΗΤΗΜΑ: ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΝΩΤΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ (1974).
ΠΟΙΟΙ ΟΙ ΕΘΝΙΚΟΙ ΜΕΙΟΔΟΤΕΣ ΚΑΙ
ΠΡΟΔΟΤΕΣ;
ΜΕΡΟΣ 5ο
γ. Ο
Εθνικοαπελευθερωτικός αγών της ΕΟΚΑ
Την 1η Απριλίου 1955 η Κύπρος συγκλονίστηκε από
εκρήξεις που σήμαναν την έναρξη του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα. Το
αναπότρεπτο της Κυπριακής επαναστάσεως καθώς και το ιδεολογικό της υπόβαθρο
αποτυπώνεται αριστοτεχνικά (ήδη από το 1953) στο έργο του διπλωμάτη και ποιητή
Γιώργου Σεφέρη1,
ενώ οι επικές διαστάσεις που προσέλαβε στην συνείδηση του Ελληνισμού και δη του
Κυπριακού, εκφράστηκαν σε όλες τις μορφές της Τέχνης, δίνοντάς στον μελετητή
την ευκαιρία μιας πολύπλευρης θεωρήσεως του ζητήματος όχι μόνο από την
διπλωματική και πολιτική σκοπιά αλλά και την βιωματική.
Για την τελευταία οι μαρτυρίες ανθρώπων που
πήραν μέρος στα γεγονότα είναι ιδιαίτερα επιβοηθητικές2.
Την ευθύνη της διεξαγωγής του Κυπριακού αγώνα
ανέλαβαν στον μεν πολιτικό τομέα ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος στον δε τομέα των
επιχειρήσεων ο απόστρατος συνταγματάρχης του Ελληνικού στρατού Γεώργιος
Γρίβας-Διγενής, γνωστός από την δράση του εναντίον των κομμουνιστών ως αρχηγός
της οργανώσεως Χ. Ήδη από τον Μάρτιο
του 1953 είχε συσταθεί μυστική οργάνωση στις Αθήνες για την απελευθέρωση της
Κύπρου, μεταξύ των μελών της οποίας συμπεριλαμβάνονταν και οι δύο τότε, ηγέτες3.
Η
χαρακτήρας της οργανώσεως και των επιχειρήσεων
Η ΕΟΚΑ
(Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) είχε χαρακτήρα μυστικό και δομή επηρεασμένη
από την οργάνωση της Φιλικής Εταιρείας (ιεραρχία, βαθμοί, όρκος κλπ.), οι δε
επιχειρήσεις της είχαν αναπόφευκτα την μορφή του ανταρτοπολέμου. Αυτή η μορφή
εξάλλου ήταν η μόνη εφικτή αφενός λόγω μορφολογίας της Μεγαλονήσου και της γνώσεως
του τόπου από τους Κυπρίους και αφετέρου λόγω της ανισότητας των δυνάμεων των
αντιπάλων.
Η 1η
Απριλίου 1955, ημέρα κατά την οποία ξεκίνησε ο επικός αγώνας του 1955-59 για
Ένωση της Κύπρου με την μητέρα Ελλάδα, αποτελεί ημέρα εθνικής υπερηφάνειας και
αναβαπτίσεως για όλο τον Ελληνισμό.
Το πάθος και η αγάπη για την ελευθερία και την
Ελλάδα, η άρνηση της αποικιοκρατικής καταπιέσεως και δουλείας, το αγωνιστικό
πείσμα και η θέληση για εθνική αξιοπρέπεια και τιμή, οδήγησαν τελικώς σ’ ένα
τιτάνιο αγώνα.
Έναν αγώνα που τον συνόδευσαν εθελοθυσίες ηρώων
και ολοκαυτώματα. Ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. είναι πρωτίστως αγώνας των νέων. Οι νέοι της Ε.Ο.Κ.Α. κλείστηκαν στα
κρατητήρια και τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, έλιωσαν στα βασανιστήρια, σκοτώθηκαν μαχόμενοι ηρωϊκώς σε ενέδρες,
ανέβηκαν στις αγχόνες ψάλλοντας τον ελληνικό εθνικό ύμνο, κάηκαν στα
κρησφύγετα, αρνούμενοι να παραδοθούν.
«Με την βοήθειαν του Θεού με πίστιν εις τον
τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου του Ελληνισμού και με την
βοήθειαν των Κυπρίων, ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΔΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΙΝΑΞΙΝ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ
ΖΥΓΟΥ, με το σύνθημα εκείνο το οποίον μας κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν
παρακαταθήκην: «Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ».
«ΑΔΕΛΦΟΙ
ΚΥΠΡΙΟΙ,
Από τα βάθη των αιώνων μας ατενίζουν όλοι
εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την ελληνικήν ιστορίαν δια να διατηρήσουν την
ελευθερία των…
Μας ατενίζει σύμπας ο Ελληνισμός, ο οποίος μας
παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν.
Ας απαντήσωμεν με έργα ότι θα γίνωμεν «πολλώ
κάρονες» τούτων…
ΔΙΕΘΝΕΙΣ
ΔΙΠΛΩΜΑΤΑΙ,
Ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ
αιώνι οι λαοί να χύνουν το αίμα των δια να αποκτήσουν την λευτεριά των, το
θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά το πλευρόν των λαών
σας και για το οποίον σεις τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον του
ναζισμού και του φασισμού.
ΕΛΛΗΝΕΣ,
Όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνήν μας:
ΕΜΠΡΟΣ!
ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΑΣ
Ε.Ο.Κ.Α.,
Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΔΙΓΕΝΗΣ».
Αυτά, μεταξύ των άλλων, επρόβαλλε και αξίωνε ο
ελληνισμός της Κύπρου με την πρώτη προκήρυξή της Ε.Ο.Κ.Α., όταν το πρωί της 1ης Απριλίου του 1955 ξεκινούσε τον
απελευθερωτικό αγώνα του.
Στόχος του αγώνος υπήρξε η αποτίναξη του
αγγλικού αποικιακού ζυγού και η πραγματοποίηση του καθολικού αιτήματος του
ελληνικού κυπριακού λαού για Ένωση με την μητέρα Ελλάδα.
Ο αγώνας
του 55-59 υπήρξε ένας αγώνας σκληρός, αιματηρός, άνισος και πολυμέτωπος (Αντίπαλοι των
Ελληνοκυπρίων Επαναστατών ήσαν: Βρετανοί αποικιοκράτες, Τουρκοκύπριοι
συνεργάτες των κατακτητών, Ελληνοκύπριοι πληροφοριοδότες, πράκτορες ξένων μυστικών
υπηρεσιών, Ελλαδίτες εξουσιαστές/εθνικοί μειοδότες).
Υπήρξε ένας αγώνας που διεξήχθη στα κρησφύγετα,
στις ενέδρες, στα κρατητήρια με την βαναυσότητα των ανακριτών, στις αγχόνες που
τις ανέβηκαν οι αγωνιστές με το τραγούδι και το χαμόγελο στα χείλη, στις πόλεις
με τους κατ’ οίκον περιορισμούς, τα φυλλάδια και τις μαχητικές διαδηλώσεις:
«Όταν πια είδαμε και
αποείδαμε
με τα τηλεγραφήματα και
τες πρεσβείες,
κλείσαμε τη μικρή μας ζωή σ’ ένα φάκελλο
μικρό που να χωράει στη
φούχτα μιας μαθητριούλας,
στον προβολέα ενός
ποδηλάτου, στη ράχη ενός βιβλίου
και γράψαμε με κόκκινο
μελάνι τη διεύθυνση:
Αξιότιμον Ελληνικόν
Κυπριακόν Λαόν.
Οδός Ελευθερίας ή
Θανάτου
Χωριά και Πόλεις
Κύπρον
Έτσι περιγράφει την εμπειρία του ελληνισμού της
Κύπρου εκείνα τα χρόνια ο ποιητής Γιάννης Παπαδόπουλος.
Οι τόποι της θυσία ατελείωτοι: Μερσινάκι, Μαχαιράς, Λιοπέτρι, Δίκωμο. Κι η σειρά των
ηρωϊκών νεκρών μεγάλη: Μούσκος,
Δημητρίου, Καραολής, Δράκος, Αυξεντίου, Παλληκαρίδης, Λένας, Κάρυος, Σαμαράς,
Πίττας, Παπακυριακού, Μάτσης…
Πώς μπορούν να ξεχασθούν θυσίες παιδιών όπως
του Κυριάκου Μάτση, οι οποίοι τα έβαλαν με μια ολόκληρη Αυτοκρατορία και
λύγισαν και γονάτισαν ένα Στρατάρχη Harding; Αρνούμενος ο Κυριάκος Μάτσης την προσφορά μισού εκατομμυρίου λιρών για
να προδώσει τον Στρατηγό Γρίβα και την ΕΟΚΑ δήλωσε: «Ου περί χρημάτων ο αγών.
Αγωνίζομαι για την Ελευθερία της πατρίδας μου. Με προσβάλλετε Στρατηγέ».
Στεκόμαστε ιδιαίτερα στο μαθητή ήρωα, τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, που τον Μάρτιο του
1957, 18 χρονών έφηβος, οδηγείται στην αγχόνη. Όταν εγκαταλείπει το σχολείο για
ν’ ανέβει στο βουνό, γράφει στους συμμαθητές του:
«Παλιοί συμμαθηταί,
Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας,
κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγον ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μην
τον ξαναδείτε, παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του. Δεν κάνει να τον
κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στο τάφο.
Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.
θα πάρω μιάν ανηφοριά,
θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια
που παν στη Λευτεριά»
Το απόγευμα της 13-3-1957, ο Ευαγόρας, γράφει
σ’ ένα κομμάτι χαρτί: « Θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι
το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω
το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου
κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα.
Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο
όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί». Ακριβώς τα μεσάνυχτα, αφού μεταλάβει των αχράντων μυστηρίων,
καλούν την μητέρα του να τον αντικρίσει για τελευταία φορά και αυτός την
παρηγορεί: «Μη θρηνείς μάνα, πεθαίνω για
την Ελλάδα».. Ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος αγωνιστής της ΕΟΚΑ,
απαγχονίζεται από τους Άγγλους σε ηλικία μόλις 18 ετών, χωρίς να βγάλει δάκρυ
κι ενταφιάζεται μέσα στη φυλακή για να μη γίνει ο τάφος του λαϊκό προσκύνημα.
Είναι τα περίφημα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία.
Έτσι, με το χαμόγελο στα χείλη θ’ ανέβει στην
αγχόνη. Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης εκτελέστηκε στις 14 Μαρτίου του 1957.
Επίσης με δέος, εθνική υπερηφάνεια και θαυμασμό
υποκλινόμαστε στον σημαιοφόρο μαθητή του Γυμνασίου Αμμοχώστου Πετράκη Γιάλλουρο, που σε μία μαχητική
διαδήλωση πέφτει νεκρός από τις σφαίρες των Άγγλων.
Ο αγώνας κατά των Άγγλων κατακτητών υπήρξε
σκληρός και άνισος. Αναπτύχθηκε τόσο στον στρατιωτικό όσο και στον πολιτικό
τομέα. Σ’ αυτόν πήρε μέρος δυναμικά η μαθητική νεολαία με την Α.Ν.Ε. (Άλκιμος Νεολαία Ε.Ο.Κ.Α.). Υπό την
ηγεσία του στρατηγού Γεωργίου Γρίβα-Διγενή, οι Έλληνες της Κύπρου έγραψαν νέες
ηρωϊκές σελίδες στην ιστορία του Ελληνισμού.
Ο αγώνας,
όμως, δεν οδήγησε ούτε στην αυτοδιάθεση
ούτε στην πραγμάτωση του μεγάλου οράματος, που ήταν η ένωση της Κύπρου
με την Ελλάδα.
Οδήγησε στο τέλος της αποικιοκρατίας και στην ίδρυση της λεγομένης Κυπριακής
Δημοκρατίας. Μιάς εύθραυστης δημοκρατίας με απίστευτα προνόμια που είχαν δοθεί στην τουρκόφωνη
μουσουλμανική μειονότητα που την εβάπτισαν τουρκοκυπριακή κοινότητα.
Κι αυτό δυστυχώς, θεωρήθηκε ως μία νίκη του Ελληνισμού
και της Ελευθερίας κατά της αποικιοκρατικής αυθαιρεσίας και παντοδυναμίας. Ήταν όμως μία πύρρειος νίκη..
Ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. υπήρξε κατ’ εξοχήν αγώνας
της νεολαίας. Ο Ελληνισμός υποκλίνεται στους ελληνόψυχους μαχητές-νέους της
Κύπρου μας. Την ηρωϊκή τους θυσία τιμά το πανελλήνιο, γιατί υπήρξαν πρότυπα
ηρωϊσμού και τιμής. Πρότυπα θάρρους και αντοχής. Σε εποχές κρίσιμες για το
Έθνος, ο αγώνας των Ελλήνων της Κύπρου, ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α., άνοιξε τον δρόμο
της επιμονής, της αντοχής, της εθνικής αξιοπρέπειας και της τιμής.
Αυτό ακριβώς το μήνυμα στέλλουν οι αθάνατοι
αγωνιστές και ηρωϊκώς πεσόντες πολεμιστές της ΕΟΚΑ, στον δοκιμαζόμενο σήμερα
Ελληνισμό, σ’ όλους τους Έλληνες που βρίσκονται υπό την οικονομική και πολιτική
κατοχή των αδίστακτων Δανειστών, Ιουδαιοταλμουδιστών Τραπεζιτών-Τοκογλύφων, στην
Ελλάδα και την Κύπρο και διαβιούν υπό συνθήκας παρομοίας εκείνων της Αγγλικής
αποικιοκρατίας.
Πως είναι δυνατόν οι Έλληνες της Κύπρου και της Μητρός-Πατρίδος να λησμόνησαν αυτόν
τον προαιώνιον πόθο των προγόνων τους;
Πως είναι δυνατόν να βρεθεί Ελληνικό χέρι που
θα υπογράψει συμφωνία «επιλύσεως» του Κυπριακού προβλήματος, «Επανενώσεως»,
δήθεν, της Κύπρου, με συγκυριαρχία των αλλογενών και αλλόδοξων αιμοσταγών
μογγολογενών Τούρκων; Δεν αντιλαμβάνονται ότι αυτό θα εσήμαινε την απαρχήν του
αφελληνισμού και Τουρκοποιήσεως ολοκλήρου της Νήσου;
Αδυνατούμεν να πιστεύσομεν ότι ενσυνείδητοι
Έλληνες διέγραψαν από τις κυψέλες της εθνικής μνήμης τους, αιματηρούς
εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες τριών περίπου αιώνων, των Κυπρίων αδελφών μας.
Συνεχίζεται
1 Γιώργος Γιωργής, Ο Σεφέρης περί των κατά την
χώραν Κύπρον σκαιών, σελ.57-63.
2 Πολ Γεωργίου (Γεώργιος Πολυβίου Γεωργίου), βλ.
Παράρτημα----Μαρτυρία Ανδρούλας Τουμάζου.
3 Ο απελευθερωτικός μας Αγώνας ’55-’59, Υπουργείο
Παιδείας και Πολιτισμού, σελ. 150, βλ. Παράρτημα.
